87% of storage used … If you run out of space, you can't save to Drive or back up Google Photos. 

თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

კონსტიტუციურ სარჩელს თან ერთვის თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე უარის თქმის თაობაზე. ამ განჩინებიდან ირკვევა: 2022 წლის 13 დეკემბერს ელგუჯა ურუშაძემ სარჩელით მომართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას მოპასუხის - საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიმართ, შემდეგი სასარჩელო მოთხოვნით:

1.დაეკისროს საქართველოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს, ბათილად ცნოს დისციპლინური საქმე №48-17-ზე 2017 წლის 21 ივლისს მიღებული გადაწყვეტილება;

2.დაევალოს მას, მიიღოს ახალი გადაწყვეტილება;

სასამართლო გაეცნო სარჩელს, თანდართულ მასალებს და მიაჩნია, რომ მოსარჩელეს უარი უნდა ეთქვას სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე, შემდეგ გარემოებათა გამო (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 1);

.. საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსი განსაზღვრავს საქართველოს საერთო სასამართლოების მიერ ადმინისტრაციული საქმეების განხილვისა და გადაწყვეტის საპროცესო წესებს. მითითებული კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილი ადგენს ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით განსახილველ საქმეთა კატეგორიებს, კერძოდ, ადგენს თუ რა შეიძლება წარმოადგენდეს სასამართლოში ადმინისტრაციული დავის საგანს ანუ რომელი საქმეები შეიძლება იქნეს განხილული ადმინისტრაციული იურისდიქციის სასამართლოს მიერ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში, ესენია ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის შესაბამისობა საქართველოს კანონმდებლობასთან, ადმინისტრაციული ხელშეკრულების დადება, შესრულება ან შეწყვეტა, ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულება ზიანის ანაზღაურების, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის ან სხვა რაიმე ქმედების განხორციელების თაობაზე აქტის არარად აღიარება, უფლების ან სამართალურთიერთობის არსებობა-არარსებობის დადგენა. აგრეთვე სხვა საქმეებიც იმ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით, რომლებიც გამომდინარეობს ადმინისტრაციული სამართლის კანონმდებლობიდან. ამავე კოდექსის მე-5 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, რაიონული (საქალაქო) სასამართლო პირველი ინსტანციით განიხილავს სასამართლოსადმი უწყებრივად დაქვემდებარებულ ადმინისტრაციულ საქმეებს, გარდა ამ კოდექსის მე-6 მუხლით გათვალისწინებული საქმეებისა (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 2-3).

განსახილველ შემთხვევაში, დავის საგანს წარმოადგენს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსათვის დისციპლინური საქმე №48-17-ზე 2017 წლის 21 ივლისს მიღებული გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის დაკისრება და ასევე მისთვის ახალი გადაწყვეტილების მიღების დავალება. (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 3)

საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 2017 წლის 21 ივლისის გადაწყვეტილებით დადგინდა, რომ მოსამართლე თამარ ლაკერბაიას მიმართ №48-17 დისციპლინურ საქმეზე შეწყდა დისციპლინური სამართალწარმოება (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 3).

...ამავე ორგანული კანონის („საერთო სასამართლოების შესახებ“) 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, წინასწარი შემოწმების შედეგად საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო აფასებს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობას და წინასწარი შემოწმებისათვის ამ კანონის 75⁷ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი საერთო ვადის ფარგლებში სრული შემადგენლობის უმრავლესობით იღებს დასაბუთებულ გადაწყვეტილებას მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების და მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის შესახებ. ამ გადაწყვეტილების მიღებისას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ეყრდნობა დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტს. თუ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს აღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება. ამავე კანონის 75¹³ მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, დისციპლინური საქმის გამოკვლევის დასრულების შემდეგ, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო დისციპლინური საქმის გამოკვლევისათვის ამ კანონის 75¹⁰ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი საერთო ვადის ფარგლებში სრული შემადგენლობის უმრავლესობით იღებს დასაბუთებულ გადაწყვეტილებას მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემის შესახებ. თუ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს აღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრს, რომელიც არ ეთანხმება ამ გადაწყვეტილებას, შეუძლია წერილობით ჩამოაყალიბოს თავისი განსხვავებული აზრი, რომელიც დისციპლინურ საქმეს დაერთვება (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 4).

სასამართლო ასევე მიუთითებს, რომ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 მუხლის მე-2 ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტზე, რომელიც ადგენს, რომ ამ კოდექსის მოქმედება არ ვრცელდება საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს საქმიანობაზე (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 4).

ამასთან, სასამართლო დამატებით მიუთითებს „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის თანახმად, საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა მიმართ დისციპლინურ საქმეებს განიხილავს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგია (შემდგომ სადისციპლინო კოლეგია), ხოლო 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილების გადასინჯვა შეიძლება უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატაში (შემდგომში სადისციპლინო პალატა) მისი გასაჩივრებით. გასაჩივრებას ექვემდებარება მხოლოდ ამ კანონის 75⁴¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“-„ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული გადაწყვეტილებები. გასაჩივრების უფლება აქვთ დისციპლინური საქმის მხარეებს. (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 4-5).

აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური სამართალწარმოება, მათ შორის, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების კანონიერების შემოწმება, ასევე მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემის შესახებ სასარჩელო მოთხოვნა ვერ იქნება განხილული ადმინისტრაციული იურისდიქციის სასამართლოს მიერ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების ფარგლებში. (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 5).

გარდა აღნიშნულისა, სასამართლო დამატებით, მიუთითებს სასამართლო პრაქტიკაზე, კერძოდ მსგავს სამართლებრივ საკითხზე თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ 2022 წლის 21 ნოემბრის №3ნ/2672-22 განჩინებით გაიზიარა პირველი ინსტანციის სასამართლოს სამართლებრივი შეფასებები და დასკვნები სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე უარის თქმის საფუძვლებთან დაკავშირებით და უცვლელად დატოვა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 10 ოქტომბრის განჩინება (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 5).

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 186-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, მოსამართლე სარჩელის ჩაბარებიდან 5 დღის ვადაში არ მიიღებს სარჩელს, თუ სარჩელი არ ექვემდებარება სასამართლო უწყებას. ამავე კოდექსის 187-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, სარჩელის მიღებაზე უარის თქმის შესახებ მოსამართლე გამოიტანს დასაბუთებულ განჩინებას, ხოლო ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით, სარჩელის მიღებაზე უარის თქმის შესახებ განჩინებაზე შეიძლება კერძო საჩივრის შეტანა (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 5).

აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო მიიჩნევს, რომ ელგუჯა ურუშაძის სარჩელი ვერ იქნება განხილული სასამართლოს მიერ ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით და სარჩელი არ უნდა იქნეს მიღებული წარმოებაში (თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის №3 8598-22 საქმეზე განჩინება გვერდი 5).

სარჩელს თან ერთვის თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2023 წლის 13 მარტის განჩინება საქმე №3ბ/245-23-ზე. ამ განჩინებაში აღნიშნულია, თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2022 წლის 14 დეკემბრის განჩინება კერძო საჩივრით გაასაჩივრა ელგუჯა ურუშაძემ და მოითხოვა განჩინების გაუქმება და სარჩელის დასაშვებად ცნობა (თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2023 წლის 13 მარტის განჩინება საქმე №3ბ/245-23-ზე გვერდი 6). ამ საქმეზე თბილისის სააპელაციო სასამართლოს განჩინების სამოტივაციო ნაწილი არის თბილისის საქალაქო სასამართლოს განჩინების სამოტივაციო ნაწილის იდენტური. ამის გამო, თბილისის სააპელაციო სასამართლომ არ დააკმაყოფილა ელგუჯა ურუშაძის კერძო საჩივარი და თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2022 წლის 14 დეკემბრის განჩინება უცვლელად დატოვა.

სარჩელს თან ერთვის საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივნის გადაწყვეტილების დამტკიცების თაობაზე 2017 წლის 21 ივლისის საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება დისციპლინურ საქმე №48-17-ზე. ამ გადაწყვეტილებაში აღნიშნულია: „საქართველოს იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში მიღებული ელგუჯა ურუშაძის №48 (28.03.2017) და №54 (03.04.2017) საჩივრების საფუძველზე, დისციპლინური დევნის საფუძვლიანობის შემოწმების შედეგად, „საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, დამტკიცდეს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივნის 2017 წლის 22 მაისის №48-17 გადაწყვეტილება მოსამართლე თამარ ლაკერბაიას მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის თაობაზე.

ზემოთ მითითებული ფაქტობრივი გარემოებები შეიძლება შემდეგნაირად შევაფასოთ: ელგუჯა ურუშაძემ იჩივლა იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში იმისათვის, რომ მოსამართლე თამარ ლაკერბაიას მიმართ გამოყენებული ყოფილიყო დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომა. იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ, ისე, რომ არ მიიღო მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის და დისციპლინური დევნის დაწყების გადაწყვეტილება (იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს №48-17 გადაწყვეტილებაში საუბარია უკვე გაუქმებული „საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-3 პუნქტზე. აქ იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დაუშვა ტექნიკური შეცდომა, „საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 პუნქტს არ ჰქონდა მე-3 პუნქტი, არამედ ამ კანონის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტი არის სადავო „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის იდენტური. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტი და „საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტი ითვალისწინებენ მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტას, ისე რომ მოსამართლეს არ ჩამოერთვას ახსნა-განმარტება და არ დაიწყოს მის მიმართ დისციპლინური დევნა), შეწყვიტა დისციპლინური სამართალწარმოება. თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოებმა სადავო ნორმებზე - „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტზე და „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹³ მუხლის პირველი პუნქტზე - დაყრდნობით განაცხადეს, რომ მოსარჩელეს, როგორც იმ პირს, ვისთან მიმართებაშიც სავარაუდოდ მოსამართლემ ჩაიდინა დისციპლინური გადაცდომა, არ ჰქონდა სასამართლო კონტროლის უფლება, რათა მოსარჩელეს ამ გზით გაერკვია მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ გადაწყვეტილების დასაბუთებულობა და კანონიერება.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება პირდაპირ ადგენს: „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს.“ იმის მიუხედავად, რომ კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი იცავს სამართლიანი სასამართლოს უამრავ, ხშირად ერთმანეთისგან განსხვავებულ უფლებრივ კომპონენტს, კონსტიტუციის შემქმნელებმა საჭიროდ მიიჩნიეს კონსტიტუციაში სიტყვა-სიტყვით ჩაეწერათ სამართლიანი სასამართლოს უფლების მხოლოდ ერთი ასპექტის შესახებ - ეს არის ადამიანის უფლება, მიმართოს სასამართლოს. უნდა არსებობდეს თუნდაც ერთი ინსტანციის სასამართლოზე წვდომის უფლება, რომელიც დაადგენს არასასამართლო სახელმწიფო ორგანოების მიერ მიღებული აქტების კანონიერებას და დასაბუთებულობას და სავალდებულოდ შესასრულებელი გადაწყვეტილებების მიღებით დაიცავს ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს. ამგვარად, თუ კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი რამეს იცავს - ეს არის სასამართლოზე წვდომის შესაძლებლობა. თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოებმა მოსარჩელეს უთხრეს ის, რომ საკითხი, რაზეც ის დავის წამოწყებას ცდილობდა, უწყებრივად საერთოდ არ ექვემდებარებოდა სასამართლოს. სხვაგვარად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება - შეეწყვიტა დისციპლინური სამართალწარმოება კონკრეტული მოსამართლის მიმართ - საერთოდ არ საჩივრდებოდა სასამართლოში, არც ადმინისტრაციული სამართალწარმოების წესით და არც იმ საგანგებო წესებით, რაც „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონით უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატის მიერ საქმეთა განსახილველად არის დადგენილი. სხვა სიტყვებით, რომ ვთქვათ, სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე უარის შესახებ ორი ინსტანციის სასამართლოს განჩინებამ მომჩივანს შეუზღუდა კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით სიტყვა-სიტყვით (და არა საკონსტიტუციო სასამართლოს პრეცედენტული სამართლით) გარანტირებული სასამართლოზე წვდომის უფლება.

თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოები უთითებენ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტზე და ამავე კანონის 75¹³ მუხლის პირველ პუნქტზე. ეს ორი ნორმა არეგულირებს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტას საქმის განხილვის სხვადასხვა ეტაპზე. 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტით დისციპლინური სამართალწარმოება წყდება როცა საჩივარი ახალი შეტანილია და იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანი (წარსულში დამოუკიდებელი ინსპექტორი) ამოწმებს საჩივრის საფუძვლიანობას. ამ ეტაპზე იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ჯერ არა აქვს მიღებული მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის და დისციპლინური დევნის დაწყების შესახებ გადაწყვეტილება. ეს არის ეტაპი, როცა სხვადასხვა სახელმწიფო უწყებიდან ინფორმაციის გამოთხოვის გზით, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანი წინასწარ ამოწმებს საჩივრის საფუძვლიანობას. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹³ მუხლი, გამოიყენება დისციპლინური სამართალწარმოების შემდეგ ეტაპზე, როდესაც იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ მიიღო მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის გადაწყვეტილება და დაიწყო დისციპლინური დევნა. 75¹² მუხლის საფუძველზე, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანი უნდა მივიდეს დასკვნამდე, რომ არ არსებობს იმ მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისმგებაში მიცემის საფუძველი, რომლის მიმართაც უკვე წარმოებს დისციპლინური დევნა და იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივნის ამ დასკვნას უნდა ეთანხმებოდეს საბჭოც. თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების მიერ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტზე და ამავე კანონის 75¹³ მუხლის პირველ პუნქტზე მითითება გაუგებარს ტოვებს საკითხს იმის შესახებ თუ საქმის განხილვის რა ეტაპზე იქნა მიღებული დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ გადაწყვეტილება - დისციპლინური დევნის დაწყებამდე თუ მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემამდე.

ეს ბუნდოვანება ახსნადია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁴ მუხლის პირველი პუნქტით, რომლითაც დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესი კონფიდენციალურია. ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს №48-17 გადაწყვეტილებაში მითითებულია გაუქმებულ, „საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 პუნქტის მე-3 პუნქტზე, როგორც ამ გადაწყვეტილების გამოცემის სამართლებრივ საფუძველზე. „საკანონმდებლო მაცნეს“ მიხედვით, ამ კანონის 2017 წლის 16 ივნისის რედაქციაში (რომელიც მოქმედებდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ 2017 წლის 21 ივლისის №48-17 გადაწყვეტილების მიღების მომენტისათვის) მე-9 მუხლს არა აქვს მე-3 პუნქტი, არამედ მე-9 მუხლი შედგება მხოლოდ პირველი და მეორე პუნქტებისაგან და გამოიყურება შემდეგი სახით:

„მუხლი 9. მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობის შეფასება

1. წინასწარი შემოწმების შედეგად საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო აფასებს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობას და წინასწარი შემოწმებისათვის ამ კანონის მე-8 მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი საერთო ვადის ფარგლებში, სრული შემადგენლობის 2/3-ის უმრავლესობით იღებს გადაწყვეტილებას მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების და მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის შესახებ. თუ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს აღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრს, რომელიც არ ეთანხმება ამ გადაწყვეტილებას, შეუძლია წერილობით ჩამოაყალიბოს თავისი განსხვავებული აზრი, რომელიც დისციპლინურ საქმეს დაერთვება.

2. მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებაში უნდა აღინიშნოს დისციპლინური დევნის საფუძველი ამ კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისი ქვეპუნქტის მითითებით. ახსნა-განმარტების მიცემა მოსამართლის უფლებაა“ (იხილეთ საკანონმდებლო მაცნეს ბმული https://www.matsne.gov.ge/document/view/16774?publication=21).

როგორც ვხედავთ, იმის მიუხედავად, რომ მე-3 პუნქტი არ არსებობს, მე-9 მუხლი მთლიანობაში არის, დღეს და საერთო სასამართლოების მიერ ელგუჯა ურუშაძის სარჩელის განხილვის მომენტისათვის მოქმედი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის იდენტური, ანუ გაუქმებული კანონის მე-9 მუხლი აწესრიგებს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური საქმისწარმოების შეწყვეტას, იუსტიციის საბჭოს მდივნის (იმდროისათვის დამოუკიდებელი ინსპექტორის) მიერ საჩივრის წინასწარი შემოწმების ეტაპზე, როცა ჯერ არ არის მიღებული მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის და დისციპლინური დევნის დაწყების შესახებ გადაწყვეტილება. ამგვარად, შეგვიძლია დარწმუნებით, ვთქვათ, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის მოქმედება უკვე გავრცელდა მოსარჩელეზე.

არსებული მწირი ინფორმაცია, რაც სამართალწარმოების პროცესის კონფიდენციალობით არის გამოწვეული, იმგვარი ვარაუდის საფუძველს გვაძლევს, რომ ელგუჯა ურუშაძის საჩივარმა ვერ მიაღწია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹³ მუხლით რეგულირებული საქმის განხილვის ეტაპამდე (დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემა). ამის მიუხედავად, თბილისის საქალაქო სასამართლოს და თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მიერ 75¹³ მუხლის პირველ პუნქტზე მითითება, იმგვარი დასკვნის გამოტანის საფუძველს გვაძლევს, რომ ეს ნორმა შეიძლება გავრცელებულიყო (მომავალში გავრცელდეს) მოსარჩელის მიმართ.

„საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ: საქართველოს მოქალაქეებს, სხვა ფიზიკურ პირებს და იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი; როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტი უდავოდ გავრცელდა ელგუჯა ურუშაძის საჩივარზე. თუმცა ასევე არ გამოირიცხება იმის ალბათობა, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹³ მუხლიც გავრცელებულიყო ელგუჯა ურუშაძის მიმართ ან ეს ნორმა მომავალში გავრცელდეს მოსარჩელის მიმართ. შესაბამისად, მოსარჩელეს აქვს გასაჩივრებული ნორმების კონსტიტუციურობაზე დავის უფლება.

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) დავის საგანს წარმოადგენს ორგანული კანონი და შეუძლებელია იერარქიულად უფრო მაღალი იურიდიული ძალის მქონე ნორმატიული აქტის გასაჩივრება.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1.გასაჩივრებული ნორმების ნორმატიული შინაარსი

„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტი სიტყვა-სიტყვით იკითხება შემდეგნაირად: „წინასწარი შემოწმების შედეგად საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო აფასებს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობას და წინასწარი შემოწმებისთვის ამ კანონის 75⁷ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი საერთო ვადის ფარგლებში სრული შემადგენლობის უმრავლესობით იღებს დასაბუთებულ გადაწყვეტილებას მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყებისა და მოსამართლისთვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის შესახებ. ამ გადაწყვეტილების მიღებისას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტს ეყრდნობა. აღნიშნული გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში მიიჩნევა, რომ ამ გადაწყვეტილების მიღების მომენტიდან მოსამართლის მიმართ დაიწყო დისციპლინური დევნა. თუ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს იმ წევრს, რომელიც ამ გადაწყვეტილებას არ ეთანხმება, უფლება აქვს, თავისი განსხვავებული აზრი წერილობით ჩამოაყალიბოს. ეს აზრი დისციპლინურ საქმეს დაერთვება.“

„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹³ მუხლის პირველი პუნქტი სიტყვა-სიტყვით არის შემდეგი შინაარსის: „დისციპლინური საქმის გამოკვლევის დასრულების შემდეგ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო დისციპლინური საქმის გამოკვლევისთვის ამ კანონის 75¹⁰ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი საერთო ვადის ფარგლებში სრული შემადგენლობის არანაკლებ 2/3-ით იღებს დასაბუთებულ გადაწყვეტილებას მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემის შესახებ. თუ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს აღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს იმ წევრს, რომელიც ამ გადაწყვეტილებას არ ეთანხმება, უფლება აქვს, წერილობით ჩამოაყალიბოს თავისი განსხვავებული აზრი, რომელიც დისციპლინურ საქმეს დაერთვება.“

როგორც ვხედავთ, არც ერთი სადავო ნორმა სიტყვა-სიტყვით არ კრძალავს დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრებას. სადავო ნორმები არც იმას ადგენს, რომ დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება საბოლოოა. ამის მიუხედავად, სადავო ნორმებში გამოყენებულია შემდეგი სიტყვები: „თუ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება.“ ეს ნიშნავს იმას, რომ დისციპლინური სამართალდარღვევის სავარაუდო ჩამდენი მოსამართლის მიმართ აღარანაირი საპროცესო სამართლებრივი საშუალებების გატარების ვალდებულება აღარ ეკისრება სახელმწიფოს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის, აუცილებელია, მოსარჩელე მხარემ მოახდინოს მის მიერ გასაჩივრებული ნორმიდან მომდინარე უფლების შემზღუდველი წესის იდენტიფიცირება. თავის მხრივ, იმისათვის, რომ გასაჩივრებულ ნორმაში ამოკითხულ იქნეს მოსარჩელის მიერ მითითებული სადავო ნორმატიული შინაარსი, იგი „ან ცხადად უნდა გამომდინარეობდეს სადავო ნორმის ტექსტიდან ან/და ამას უნდა ადასტურებდეს სამართალშემფარდებლის ავტორიტეტული განმარტება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №3/4/858 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ლაშა ჩალაძე, გივი კაპანაძე და მარიკა თოდუა საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-4).

ამასთან ლიბერთი ბანკის საქმეზე დადგენილი სტანდარტის მიხედვით, „საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან და, შესაბამისად, მის აღსრულებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის N1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე ლიბერთი ბანკი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-16).

თუკი სიტყვები - „თუ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება“ - ცხადად არ ადასტურებს იმას, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების მექანიზმი არ არსებობს, მოსარჩელის საქმეში მიღებული თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების გადაწყვეტილებები ცალსახად მიუთითებს იმაზე, რომ მოსარჩელეს სწორედ სადავო ნორმების - „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის და 75¹³ მუხლის პირველი პუნქტის - საფუძველზე, უთხრეს საერთო სასამართლოებმა, რომ მას არ ჰქონდა დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების უფლება. თბილისის საქალაქო სასამართლო მოსარჩელის მიმართ მიღებულ განჩინებაში უთითებს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 21 ნოემბრის №3ნ/2672-22 განჩინებაზე, რომლითაც ძალაში დარჩა ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება და პირს უარი ეთქვა დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების მიმართ სასამართლო კონტროლზე. ეს გარემოება მიუთითებს იმაზე, რომ პირს, რომლის საქმეზეც მოსამართლემ, სავარაუდოდ, ჩაიდინა დისციპლინური სამართალდარღვევა და იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ ასეთ საქმეზე დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყვიტა, სადავო ნორმების საფუძველზე, არა აქვს, თუნდაც ერთი ინსტანციის სასამართლოზე წვდომის შესაძლებლობა. ასეთი მიდგომა, არის კარგად დამკვიდებული, რეალურად, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს პრეცედენტული სამართლით გამყარებული. სწორად ამიტომაც მიუთითებს მოსარჩელის საქმეში თბილისის საქალაქო სასამართლო თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2022 წლის 21 ნოემბრის №3ნ/2672-22 პრეცედენტულ განჩინებაზე,

ის, რომ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტი და ამავე კანონის 75¹³ მუხლის პირველი პუნქტი ზღუდავს დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების უფლებას, ეს დასტურდება იმითაც, რომ მოსარჩელის საქმეზე, როგორც თბილისის საქალაქო, ისე სააპელაციო სასამართლოებმა უარი უთხრეს მოსარჩელეს მისი სარჩელის წარმოებაში მიღებაზე სწორედ ამ ორი ნორმის საფუძველზე. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 419-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, ზემდგომი სასამართლოს განჩინება კერძო საჩივრის თაობაზე არ გასაჩივრდება. ამგვარად, თუ კერძო საჩივარი შეტანილია საქალაქო (რაიონული) სასამართლოს განჩინებაზე, ასეთ საქმეზე სააპელაციო სასამართლო წარმოადგენს საბოლოო ინსტანციას. შესაბამისად, ავტორიტეტულად უნდა იქნეს მიჩნეული თბილისის სააპელაციო სასამართლოს იმგვარი განმარტება, რომლითაც, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის და ამავე კანონის 75¹³ მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე, თუნდაც ერთი ინსტანციის სასამართლოს უწყებრივად არ ექვემდებარება იმ პირის სარჩელის განხილვა, რომლის საქმეზეც მოსამართლემ სავარაუდოდ ჩაიდინა დისციპლინური გადაცდომა და იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ ამ პირის საჩივრის გამო დაწყებული დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყვიტა.

ისიც მართალია, რომ მოსარჩელის საქმეზე მიღებულ თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების განჩინებებში გვხდება მითითება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტზე, რომლის თანახმად, საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა მიმართ დისციპლინურ საქმეებს განიხილავს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგია (შემდგომ სადისციპლინო კოლეგია), ასევე 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტზე, რომლის შესაბამისადაც, სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილების გადასინჯვა შეიძლება უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატაში (შემდგომში სადისციპლინო პალატა) მისი გასაჩივრებით. უნდა აღინიშნოს ის, რომ თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების განჩინებებში 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტზე და 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტზე მითითება წარმოადგენს დამატებით არგუმენტს, რაც ემსახურება იმის დამტკიცებას, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებები დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტასთან დაკავშირებით, ზოგადად არ საჩივრდება სასამართლოში, სადავო ნორმების საფუძველზე. ამ ზოგადი წესიდან გამონაკლისი დაწესებულია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტით და 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში. ეს არის შემთხვევა, როდესაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭო მოსამართლის ახსნა-განმარტების მიღების და დისციპლინური დევნის დაწყების შემდეგ, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁴ მუხლის საფუძველზე მიიღებს გადაწყვეტილებას მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემის შესახებ და დანიშნავს თავის წარმომადგენელს სადისციპლინო კოლეგიაში, რომელიც იუსტიციის საბჭოს სახელით მხარს დაუჭერს მოსამართლის მიმართ წარდგენილ ბრალს. ამის შემდეგ, სადისციპლინო კოლეგიამ მოსამართლე უნდა სცნოს სამართალდამრღვევად და დააკისროს სახდელი ან დისციპლინური ზემოქმედების სხვა ღონისძიება (სარეკომენდაციო ბარათით მიმართვა), გაამართლოს მოსამართლე დისციპლინური სამართალდარღვევის ჩადენაში ან შეწყვიტოს საქმის წარმოება („საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁴¹ მუხლი). სწორედ ამ გადაწყვეტილებას ასაჩივრებენ უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატაში როგორც მოსამართლე, რომელსაც სანქცია დაეკისრა, ისე იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარმომადგენელი, რომელიც ბრალს უჭერდა მხარს. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარმომადგენელი სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილებას სადისციპლინო პალატაში გაასაჩივრებს, მოსამართლის გამართლების ან საქმისწარმოების შეწყვეტის შემთხვევაში.

თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების განჩინებებში მითითებული „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტი და 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტი არარელევანტურია მოსარჩელე ელგუჯა ურუშაძის საქმის ფაქტობრივ გარემოებებთან მიმართებაში, ვინაიდან ელგუჯა ურუშაძის განცხადებასთან დაკავშირებით იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს არ მიუღია მოსამართლე თამარ ლაკერბაიას დისციპლინურ პასუხისმგებაში მიცემის შესახებ გადაწყვეტილება, ამ საქმეზე არ დაუნიშნავს თავისი წარმომადგენელი და მოსამართლე თამარ ლაკერბაიას სავარაუდო დისციპლინური სამართალდარღვევის საქმე არ განუხილავს სადისციპლინო კოლეგიას. ელგუჯა ურუშაძის საჩივარს საქმის სადისციპლინო კოლეგიისათვის გადაცემის ეტაპამდე არც მიუღწევია. შესაბამისად, თბილისის საქალაქო და სააპელაციო სასამართლოების განჩინებებში „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტის და 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტის ციტატა მოხდა იმის ასახსნელად, თუ როდის არის დასაშვები დისციპლინური გადაცდომის საქმეების სასამართლოში გასაჩივრება. ამ ნორმებზე მითითება არ მომხდარა იმის გამო, რომ ელგუჯა ურუშაძის სარჩელი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტის და 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე არ იქნა წარმოებაში მიღებული სასამართლოს მიერ. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹⁷ მუხლის პირველ პუნქტის და 75⁵⁴ მუხლის პირველი პუნქტის გასაჩივრება აზრს მოკლებულია კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებაში, ვინაიდან იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარმომადგენელს აქვს სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილების უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატაში გასაჩივრების უფლებამოსილება და ამ გზით სასამართლოში იმ პირის უფლებების დაცვის შესაძლებლობა, რომელსაც ზიანი მიადგა მოსამართლის მიერ ჩადენილი დისციპლინური გადაცდომის შედეგად.

ამგვარად, ამ სარჩელით სადავო ნორმების ნორმატიული შინაარსი გამომდინარეობს მოსარჩელის საქმეში თბილისის საქალაქო და თბილისის სააპელაციო სასამართლოების მიერ გასაჩივრებული ნორმების ავტორიტეტული განმარტებიდან. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, განახორციელოს კონსტიტუციური კონტროლი სადავო ნორმების იმგვარ ნორმატიულ შინაარსთან მიმართებაში, რაც ზღუდავს სასამართლოზე წვდომის უფლებას დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებაზე.

ამასთან საკონსტიტუციო სასამართლომ 2024 წლის 29 ნოემბრის N3/7/1848,1849 განჩინებაში საქართველოს პრეზიდენტის და პარლამენტის 30 წევრის კონსტიტუციურ სარჩელის საქმეზე მეორე თავის მე-16 პუნქტში განაცხადა: „ამავე დროს, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, იმ შემთხვევაში, თუ ხმის ფარულობის ხელყოფა დადგენილი არ არის კანონით, თუმცა გამოწვეულია საკითხის მოუწესრიგებლობით, ფარულობის დაცვის სათანადო მექანიზმების თაობაზე კანონის განუსაზღვრელობით, მაშინ მოსარჩელემ შეიძლება იდავოს ე.წ. „ინსტიტუტის დამდგენი“ ნორმების კონსტიტუციურობაზე. მაგალითად, იმ ნორმების კონსტიტუციურობაზე, რომლებიც ამ პირობებში არჩევნების ჩატარების უფლებამოსილებას ან/და ჩატარებული არჩევნების შედეგებს განსაზღვრავს.“ მოცემულ შემთხვევაში, კანონში პირდაპირ არსად არ წერია, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის თაობაზე არ საჩივრდება, გასაჩივრების შეუძლებლობა გამოწვეულია იმით, რომ ეს საკითხი არ არის კანონით მოწესრიგებული. სწორედ ამის გამო, დავის საგანს წარმოადგენს „ინსტიტუტის დამდგენი“ ნორმა, კერძოდ, შემდეგი ჩანაწერი: „თუ საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვერ მიიღებს აღნიშნულ გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოება შეწყდება.“ ეს არის დისციპლინური სამართალწარმოების შედეგის განმსაზღვრელი ნორმა, კერძოდ სადავო ნორმა ადგენს დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის წესს. თუკი არჩევნების ფარულობის დარღვევის შემთხვევაში უნდა გასაჩივრდეს ნორმა, რომელიც არჩევნების შედეგებს განსაზღვრავს, დისციპლინური სამართალწარმოების შემთხვევაში, საჩივრდება ნორმა, რომელიც დისციპლინური სამართალწარმოების შემაჯამებელი გადაწყვეტილების მიღებას ითვალისწინებს. სწორედ ეს არის ინსტიტუტის დამდგენი ნორმა, რომელიც არ ითვალისწინებს სასამართლოში დავის შესაძლებლობას.

1. მოსამართლის სავარაუდო დისციპლინური გადაცდომის შედეგად მხარისათვის მიყენებული ზიანი

ქმედება, რის გამოც მიმდინარეობს დისციპლინური სამართალწარმოება მოსამართლის მიმართ, მრავალგვარია. ქმედების გარკვეული ნაწილი ზიანს აყენებს უშუალოდ საჯარო, მართლმსაჯულების ინტერესებს, სასამართლოს ავტორიტეტს და არ უკავშირდება განსახილველ საქმესთან დაკავშირებით მხარის საპროცესო ან მატერიალური უფლებისათვის ზიანის მიყენებას. დისციპლინური გადაცდომების ამ ჯგუფს მიეკუთვნება, მაგალითად, მოსამართლის მიერ მისთვის მინდობილი საჯარო დაწესებულების ქონების შეძენა („საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტის „გ.ა“ და „კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი). ეს არის დისციპლინური გადაცდომა, რომელმაც შესაძლოა არ დააზიანოს ამ მოსამართლის მიერ განხილულ საქმეზე მხარის უფლებების და ინტერესები. ამ გადაცდომების ობიექტია საჯარო ინტერესები, საჯარო სამსახურში წესიერების და მართლმსაჯულების ავტორიტეტის დაცვის საჭიროება.

მეორე მხრივ, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტი შეიცავს ისეთი დისციპლინური გადაცდომის შემადგენლობას, რაც პირდაპირ ზიანს აყენებს უშუალოდ სისხლის სამართლის საქმის, სამოქალაქო და ადმინისტრაციული დავის მხარის უფლებას სამართლიან და მიუკერძოებელ სასამართლოზე. მაგალითად, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტის „ა.ა“ ქვეპუნქტით, მოსამართლის დისციპლინურ გადაცდომას წარმოადგენს „მოსამართლის მიერ სამოსამართლო უფლებამოსილების განხორციელება პირადი ინტერესის, პოლიტიკური ან სოციალური ზეგავლენით;“ ამ შემთხვევაში, მოსამართლე აზიანებს დავის ერთ-ერთი მონაწილის სამართლებრივ ინტერესებს იმისათვის, რომ პირადი გამორჩენა (მაგალითად, ნათესავისათვის ძვირადღირებული შრომის ანაზღაურება) მიიღოს დავის ერთ-ერთი მხარის სასარგებლოდ გადაწყვეტის გზით, ან დაწინაურების თუ პოლიტიკური თანამდებობის დაკავების მიზნით გადაწყვიტოს დავა ერთ-ერთი მხარის სასარგებლოდ ან მეორის საზიანოდ (აქ საუბარია სამოსამართლო უფლებამოსილებაზე - ანუ მართლმსაჯულების განხორციელებაზე, განაჩენის ან გადაწყვეტილების მიღებაზე პირადი ან პოლიტიკური სარგებლის მიღების მიზნით). როცა მოსამართლე მოქმედებს არა კანონიერების პრინციპის დაცვით, არამედ პირადი სარგებლის, პოლიტიკური ან სოციალური გავლენით, ამით აუცილებლად ზიანდება სისხლის, სამოქალაქო ან ადმინისტრაციულ საქმეზე ერთ-ერთი მხარის უფლება სამართლიან და მიუკერძოებელ სასამართლოზე.

„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტის „ბ.დ“ ქვეპუნქტი დისციპლინურ გადაცდომად აცხადებს მოსამართლის მიერ საქმის აცილებაზე/თვითაცილებაზე უარის თქმას, როცა არსებობს საქმის აცილების კანონით გათვალისწინებული აშკარა საფუძველი; სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, მოსამართლის აცილება ხდება თუ ამ საქმეში მოსამართლე თვითონ წარმოადგენს მხარეს, ან მას ამა თუ იმ მხარესთან საერთო უფლებები ან ვალდებულებები აკავშირებს; ამ საქმის ადრინდელ განხილვაში მონაწილეობდა მოწმედ, ექსპერტად, სპეციალისტად, თარჯიმნად, წარმომადგენლად ან სასამართლო სხდომის მდივნად; მხარის ან მისი წარმომადგენლის ნათესავია; პირადად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ დაინტერესებულია საქმის შედეგით, ან თუ არის სხვა ისეთი გარემოება, რომელიც ეჭვს იწვევს მის მიუკერძოებლობაში; იყო მედიატორი იმავე საქმეზე ან ამ საქმესთან არსებითად დაკავშირებულ სხვა საქმეზე. სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 59-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, მოსამართლე, ნაფიცი მსაჯული, პროკურორი, გამომძიებელი ან სასამართლო სხდომის მდივანი ვერ მიიღებს მონაწილეობას სისხლის სამართლის პროცესში, თუ: კანონით დადგენილი წესით არ იყო თანამდებობაზე დანიშნული ან არჩეული; ამ საქმეში მონაწილეობს ან მონაწილეობდა, როგორც ბრალდებული, ადვოკატი, დაზარალებული, ექსპერტი, თარჯიმანი ან მოწმე; ამ საქმეზე გამოძიება მის მიერ დანაშაულის შესაძლო ჩადენის ფაქტზე მიმდინარეობს; არის ბრალდებულის, ადვოკატის, დაზარალებულის ოჯახის წევრი ან ახლო ნათესავი; ისინი ერთმანეთის ოჯახის წევრები ან ახლო ნათესავები არიან; იყო მედიატორი იმავე საქმეზე ან ამ საქმესთან არსებითად დაკავშირებულ სხვა საქმეზე; არსებობს სხვა გარემოება, რომელიც საეჭვოს ხდის მის ობიექტურობასა და მიუკერძოებლობას. ამგვარად, თუკი მოსამართლე არ აიცილებს საქმეს, როდესაც არსებობს ამ მოსამართლის აცილების/თვითაცილების კანონით დადგენილი საფუძველი, ამით არსებობს მხარისათვის კანონით დადგენილი წესით შექმნილ სამართლიან, ობიექტურ და მიუკერძოებელ სასამართლოზე წვდომის უფლების შელახვის საფრთხე. თუკი აცილების საფუძვლის არსებობის მიუხედავად, მოსამართლემ არ აიცილა საქმე, მხარეს ერღვევა სამართლიან სასამართლოზე უფლება, ეს განსაკუთრებით ეხება იმ პირს, ვისაც ასეთმა უკანონო, მიკერძოებულმა და არაობიექტურმა სასამართლომ დააკისრა სასჯელი სისხლის სამართლის საქმეზე, ფულადი ანაზღაურების ან ქმედების განხორციელების ვალდებულება სამოქალაქო საქმეზე, ვერ მიიღო საჯარო სიკეთე ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემის გზით ადმინისტრაციულ საქმეზე, ან დაეკისრა ადმინისტრაციული სახდელი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეზე. მხარისათვის მიყენებული ზიანი, ამ შემთხვევაში აშკარად ნათელია და ამ ზიანის გამოსასწორებლად ადამიანს გააჩნია სათანადო ინტერესი, თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს.

ადამიანის მიერ ობიექტური და მიუკერძოებელი სასამართლოს უფლების უზრუნველყოფას ემსახურება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტის „დ.ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დისციპლინური გადაცდომის აკრძალვა, რომლის მიხედვითაც, სამართალდარღვევას წარმოადგენს მოსამართლის მიერ პირადი და ინტენსიური (მეგობრული, ოჯახური) ურთიერთობის დამყარება უშუალოდ მის მიერ განსახილველ საქმეში პროცესის მონაწილესთან, რაც იწვევს მოსამართლის მიკერძოებას ან/და პროცესის მონაწილისთვის უპირატესობის მინიჭებას, თუ მას ჰქონდა ინფორმაცია მხარის შესახებ; ეს დისციპლინური გადაცდომა ზიანს აყენებს ადამიანის უფლებას ობიექტურ და მიუკერძოებელ სასამართლოზე.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში განსაკუთრებული ადგილი უკავია პრეცედენტებს, რაც ეხება ადამიანის უფლებას კანონის საფუძველზე შექმნილ, ობიექტურ და მიუკერძოებელ სასამართლოზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, ზოგადად, სასამართლოს მიუკერძოებლობას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს დემოკრატიულ, სამართლებრივ სახელმწიფოში და ზუსტად ეს კრიტერიუმია გადამწყვეტი სასამართლო ხელისუფლების მიერ საზოგადოებაში ნდობის მოსაპოვებლად... ეროვნული სასამართლოს მიუკერძოებლობის შეფასებისათვის ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო იყენებს სუბიექტურ და ობიექტურ ტესტს. ორივე მათგანის შინაარსი არაერთხელ დაზუსტდა პრაქტიკაში. კერძოდ, სუბიექტური ტესტი კონკრეტული საქმის მიმართ მოსამართლის პირად დამოკიდებულებას, მრწამსს ასახავს. ზოგადად, ითვლება, რომ მოსამართლე მიუკერძოებელია, ვიდრე საპირისპირო არ დამტკიცდება (იხ., inter alia, 1989 წლის 24 მაისის გადაწყვეტილება საქმეზე “ჰაუშილდტი დანიის წინააღმდეგ”, 47-ე პუნქტი), ანუ წარმოდგენილი უნდა იქნეს კონკრეტული მტკიცებულებები, რომლითაც დადასტურდება, რომ მოსამართლე მოქმედებდა მიკერძოებით, განმცხადებლის ინტერესების საწინააღმდეგოდ, მაგალითად, გამოხატავდა არაკეთილგანწყობილ დამოკიდებულებას მის მიმართ ან პირადი მიზნებიდან გამომდინარე, საქმის განხილვა დაიქვემდებარა. ობიექტური ტესტით კი უნდა დამტკიცდეს, რომ მოსამართლის ქცევისგან დამოუკიდებლად არის ფაქტები, რომლებმაც შეიძლება გამოიწვიონ ეჭვი მისი მიკერძოების შესახებ. ამასთან დაკავშირებით, მიკერძოების გარეგნულ ნიშნებსაც შეიძლება ჰქონდეს მნიშვნელობა (1993 წლის 24 თებერვლის გადაწყვეტილება საქმეზე “ფეი ავსტრიის წინააღმდეგ”, 30-ე პუნქტი). ობიექტური მიუკერძოებლობის დასადგენად განმცხადებლის ვარაუდი მიკერძოების შესახებ მნიშვნელოვანია, მაგრამ არა გადამწყვეტი. მთავარია, შესაძლებელია თუ არა აღნიშნული ეჭვის ობიექტურად გამართლება. თუ წარმოიშობა საფუძვლიანი ეჭვი, რომ სხვადასხვა მიზეზთა გამო, მოსამართლე ვერ იქნება მიუკერძოებელი, მან თავი უნდა შეიკავოს საქმის განხილვაში მონაწილეობისაგან, რადგან სასამართლო არა მარტო უნდა მოქმედებდეს მიუკერძოებლად, არამედ მას ასეთად უნდა აღიქვამდეს საზოგადოება. სასამართლოსადმი საზოგადოების ნდობის საკითხი კი საფრთხის ქვეშ არ უნდა დადგეს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის N1/3/393,397 გადაწყვეტილება საქმეზე ვახტანგ მასურაშვილი და ონისე მებონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-3).

მოცემულ შემთხვევაში მოსამართლის მიერ ჩადენილი სამართალდარღვევა გამოიხატება იმაში, რომ აქვს პირადი ინტერესი საქმის შედეგის მიმართ, არის საქმეში მონაწილე პირის ნათესავი ან მეგობარი, მოქმედებს პოლიტიკური ან სოციალური სარგებლის მიღების მიზნით, ამჟღავნებს კეთილგანწყობას საქმეში მონაწილე ერთ-ერთი მხარის მიმართ, იმის მიუხედავად, რომ არის მიკერძოებული ან მიკერძოებულად აღიქმება საზოგადოების მხრიდან, არ იცილებს საქმეს და მხარეს უფარდებს სისხლისსამართლებრივ სასჯელს, ადმინისტრაციულ სახდელს, აკისრებს ფულად ანაზღაურებას ან ქმედების განხორციელებას. ადამიანი განიცდის ზიანს მიკერძოებული და არაობიექტური სასამართლოთი სარგებლობის შედეგად.

რაც შეეხება კანონის საფუძველზე შექმნილ, ლეგიტიმურ სასამართლოზე წვდომის პრინციპს, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „სხვადასხვა პროცედურული გარანტიებით პირის აღჭურვას აზრი დაეკარგება და სამართლიანი სასამართლოს უფლება ვერ იქნება რეალიზებული, თუ საქმის განხილვა არ მოხდება კანონის საფუძველზე შექმნილი, შესაბამისი ლეგიტიმაციის მქონე და დამოუკიდებელი სასამართლოს მიერ“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 25 ივლისის N3/8/1620 გადაწყვეტილება საქმეზე ლაშა ჯანაშია და პაატა დანელია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-12).

„იმისათვის, რომ პირის უფლება ლეგიტიმურ მართლმსაჯულებაზე ჩაითვალოს უზრუნველყოფილად, პირველ რიგში, სასამართლოს ფორმირება და მის შემადგენლობაში არსებული მოსამართლეების თანამდებობაზე განწესება უნდა მოხდეს კანონის საფუძველზე. აღნიშნული ასახავს კანონის უზენაესობის პრინციპს და უზრუნველყოფს, რომ დემოკრატიულ საზოგადოებაში სასამართლო ორგანიზაცია არ იყოს დამოკიდებული აღმასრულებელი ხელისუფლების დისკრეციაზე. სასამართლოს, რომელიც არ არის შექმნილი საკანონმდებლო ორგანოს განზრახვების შესაბამისად, არ აქვს ლეგიტიმაცია, რომელიც საჭიროა დემოკრატიულ საზოგადოებაში სამართლებრივი დავების გადასაწყვეტად (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 25 ივლისის N3/8/1620 გადაწყვეტილება საქმეზე ლაშა ჯანაშია და პაატა დანელია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-13).

როდესაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭო წყვეტს დისციპლინური სამართალდარღვევის საქმის წარმოებას, რასაც საფუძვლად დაედო საქმეში მონაწილე მხარის საჩივარი იმის თაობაზე, რომ მან ვერ ისარგებლა მიუკერძოებელი, დამოუკიდებელი და ლეგიტიმური სასამართლოთი, ამით ადამიანს ერთმევა იმის შესაძლებლობა, აღიდგინოს სამართლიან სასამართლოზე უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა. ისიც მართალია, რომ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁴ მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილება მოსამართლის დისციპლინური გადაცდომის ჩადენაში ბრალეულად ცნობისა და მისთვის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და სახდელის დაკისრების შესახებ ან ამავე კოლეგიის გადაწყვეტილება მოსამართლის დისციპლინური გადაცდომის ჩადენაში ბრალეულად ცნობის, დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრებისა და მოსამართლისათვის კერძო სარეკომენდაციო ბარათით მიმართვის შესახებ მიღებიდან 5 დღის ვადაში ეგზავნება ასევე საჩივრის (განცხადების/შეტყობინების) ავტორს, თუ საერთო სასამართლოში აღარ განიხილება ის საქმე, რომელთან დაკავშირებითაც განხორციელდა დისციპლინური სამართალწარმოება. იგივე წესია დადგენილი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 75⁵² მუხლით. ეს ნიშნავს იმას, რომ თუკი ადამიანს მაგალითად, პირველ ინსტანციაში დაერღვა დამოუკიდებელ, მიუკერძოებელ, ობიექტურ და ლეგიტიმურ სასამართლოზე უფლება და ეს გარემოება სადისციპლინო კოლეგიამ ან პალატამ დაადგინეს მაშინ, როცა ამ ადამიანის საქმე განიხილებოდა სააპელაციო ინსტანციის სასამართლოში, სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილება პირს არ ეცნობება მანამ, სანამ ამ პირის საქმე არ ამოწურავს ყველა სასამართლო ინსტანციას (უზენაესი სასამართლო ამ საქმეზე არ მიიღებს საბოლოო გადაწყვეტილებას, თუკი ადამიანი, კანონით დადგენილი წესით, საკასაციო საჩივრით მიმართავს უზენაეს სასამართლოს). ეს ნიშნავს იმას, რომ მხარე მოკლებულია შესაძლებლობას, სააპელაციო და საკასაციო საჩივარი წარადგინოს იმის თაობაზე, რომ საქმის განმხილველი პირველი ინსტანციის სასამართლოს შემადგენლობა იყო უკანონო და მიკერძოებული. მხარე ვერ შეძლებს პირველი ინსტანციის სასამართლოს უკანონობის და მიკერძოების ფაქტის დასაბუთებას სადისციპლინო კოლეგიის/პალატის გადაწყვეტილების სააპელაციო ან უზენაეს სასამართლოში წარდგენის გზით, მაშინ, როცა სადისციპლინო კოლეგიის/პალატის ამ გადაწყვეტილებით, მოსამართლე, რომელმაც პირველი ინსტანციით განიხილა საქმე, ცნობილი იქნა დისციპლინურ სამართალდამრღვევად იმის გამო, რომ აცილების საფუძვლის მიუხედავად, არ აიცილა მომჩივანის საქმე. საჩივრის ავტორს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უმალავს ამ გადაწყვეტილებას მანამ, სანამ მის საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილებას არ მიიღებს უზენაესი სასამართლო.

ეს გარემოება შესაძლოა მოპასუხის იმგვარი პოზიციის მხარდასაჭერად იქნეს გამოყენებული, რომ საჩივრის ავტორს არა აქვს ინტერესი აქტიური მონაწილეობა მიიღოს მოსამართლის მიმართ მიმდინარე დისციპლინურ სამართალწარმოებაში, მათ შორის მომჩივანს არა აქვს ინტერესი, გაასაჩივროს დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება, ვინაიდან ეს საჩივარი სადისციპლინო კოლეგიამ/პალატამ რომც გაიზიაროს და მოსამართლე სცნოს დისციპლინურ სამართალდამრღვევად/დააკისროს მას სახდელი ან გაუგზავნოს სარეკომენდაციო ბარათი, ამას მომჩივანი მას შემდეგ გაიგებს, როცა საქართველოს საერთო სასამართლო სისტემის ყველა ინსტანციას ამოწურავს. ანუ, მოპასუხის პოზიცია შეიძლება იყოს, მხარეს არ უნდა ჰქონდეს დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების უფლება, ვინაიდან მისი საჩივარი დასაბუთებული, კანონიერი და წარმატებულიც რომ აღმოჩნდეს და მოსამართლეს სადისციპლინო კოლეგიამ/პალატამ დაუდგინოს მიუკერძოებლობის/ლეგიტიმურობის მოთხოვნის დარღვევა, ამ გადაწყვეტილებას ეს ადამიანი ვერ გამოიყენებს მისი საქმის სააპელაციო და საკასაციო წესით განხილვის შემთხვევაში, ვინაიდან საკასაციო პროცედურების დამთავრებამდე, მომჩივანს მოსამართლისათვის დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრების შესახებ გადაწყვეტილებას უმალავს სახელმწიფო. მოსარჩელეს სურს წინასწარ გამოთქვას ეჭვები „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 75⁵² მუხლის და 75⁴ მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით. თუმცა ამ საკითხის გადაწყვეტა სცილდება ამ დავის ფარგლებს. ამ ეტაპზე მხოლოდ იმის თქმა შეგვიძლია, ნორმები, რაც საერთო სასამართლოს ყველა ინსტანციის ამოწურვამდე ითვალისწინებს მოსამართლისათვის დისციპლინური პასუხისმგებლობის დადასტურების თაობაზე გადაწყვეტილების დამალვის შესაძლებლობას იმ პირისათვის, რომელიც უშუალოდ დაზიანდა იმით, რომ სასამართლო არ იყო მიუკერძოებელი, ობიექტური, დამოუკიდებელი და კანონის საფუძველზე შექმნილი, ცალკე შეიძლება დაექვემდებაროს კონსტიტუციურ კონტროლს და ეს ნორმები აპრიორი ვერ იქნება გამოყენებული იმ მოსაზრების გასაზიარებლად, რომ ვინაიდან მხარე სააპელაციო და საკასაციო განხილვისას ვერ ისარგებლებს სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილებით, ამის გამო, მას არ უნდა ჰქონდეს სასამართლოზე წვდომის შესაძლებლობა მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის კანონიერების და დასაბუთებულობის დასადგენად.

გარდა ამისა, მაინც შესაძლებელია მხარემ გამოიყენოს სადისციპლინო კოლეგიის/პალატის გადაწყვეტილება სამართლიან სასამართლოზე უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობის აღსადგენად. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 75⁵² მუხლი და 75⁴ მუხლის მე-3 პუნქტი საუბრობს მოსამართლის დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის ფაქტის დადასტურების შესახებ გადაწყვეტილების დამალვაზე მანამ, სანამ საქმე საერთო სასამართლოებში განიხილება. არაფერი, მათ შორის ეს ორი ნორმაც, არ გამორიცხავს იმას, რომ მას შემდეგ, რაც პირი ამოწურავს საკასაციო გასაჩივრების მექანიზმს და უზენაესი სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ, გაეცნობა სადისციპლინო კოლეგიის გადაწყვეტილებას, რომლითაც მოსამართლე მის საქმეში ცნობილია სამართალდამრღვევად, მოითხოვოს ახლად აღმოჩენილი გარემოების გამო მისი საქმის გადასინჯვა.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 310-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, განაჩენი ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო გადაისინჯება, თუ: არსებობს გარემოება, რომელიც მოწმობს სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული განაჩენის დამდგენი სასამართლოს უკანონო შემადგენლობას, ხოლო სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება დაინტერესებული პირის განცხადებით შეიძლება ბათილად იქნეს ცნობილი, თუ: გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილეობდა მოსამართლე, რომელსაც კანონის თანახმად უფლება არ ჰქონდა, მონაწილეობა მიეღო ამ გადაწყვეტილების მიღებაში;

ეს ნორმები მეტყველებს იმაზე, რომ საჩივრის ავტორს აქვს სათანადო ინტერესი აქტიური მონაწილეობა მიიღოს დისციპლინურ სამართალწარმოებაში, მათ შორის სასამართლოში გაასაჩივროს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ. ეს აუცილებელია იმისათვის, რომ თუკი მხარეს მართლაც დაერღვა უფლება კანონის საფუძველზე შექმნილ, დამოუკიდებელ, ობიექტურ და მიუკერძოებელ სასამართლოზე, ახლად აღმოჩენილი ან ახლად გამოვლენილი გარემოების გამო საქმის განახლების პროცედურით აღიდგინოს დარღვეული სამართლიანი სასამართლოს უფლება.

ამგვარად, მოცემულ შემთხვევაში მართლაც ადგილი აქვს საკუთარი უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად სასამართლოსათვის მიმართვის უფლების შეზღუდვას კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისათვის.

2. კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სფერო

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ აღნიშნა სასამართლოსადმი მიმართვის კონსტიტუციური უფლების მნიშვნელობა. „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. ის ინსტრუმენტული უფლებაა, რომელიც, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1). „სამართლიანი სასამართლოს უფლება ... უზრუნველყოფს კონსტიტუციური უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას და უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევისაგან დაცვას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/403,427 საქმეზე „კანადის მოქალაქე ჰუსეინ ალი და საქართველოს მოქალაქე ელენე კირაკოსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1).

სამართლებრივი სახელმწიფოს უპირველესი მოთხოვნაა ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების სათანადო რეალიზაციის უზრუნველყოფა. „ამდენად, სამართლიანი სასამართლოს უფლება როგორც სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის განხორციელების ერთგვარი საზომი, გულისხმობს ყველა იმ სიკეთის სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობას, რომელიც თავისი არსით უფლებას წარმოადგენს. ამა თუ იმ უფლებით სრულად სარგებლობის უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი გარანტია ზუსტად მისი სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობაა. თუკი არ იქნება უფლების დარღვევის თავიდან აცილების ან დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობა, სამართლებრივი ბერკეტი, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №3/1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14).

სამართლიანი სასამართლოს უფლება არაერთი უფლებრივი კომპონენტისგან შედგება, რომელთა ერთობლიობამაც უნდა უზრუნველყოს, ერთი მხრივ, ადამიანების რეალური შესაძლებლობა, სრულყოფილად და ადეკვატურად დაიცვან, აღიდგინონ საკუთარი უფლებები, ხოლო, მეორე მხრივ, სახელმწიფოს მიერ ადამიანის უფლება-თავისუფლებებში ჩარევისას, დაიცვას ადამიანი სახელმწიფოს თვითნებობისაგან. შესაბამისად, სამართლიანი სასამართლოს უფლების თითოეული უფლებრივი კომპონენტის როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური შინაარსით, საკმარისი პროცედურული უზრუნველყოფა სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულებაა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-59).

საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო წარმოადგენს კონსტიტუციურ ორგანოს ... აღნიშნული გარემოება არ გამორიცხავს ამ პროცესზე სასამართლო კონტროლის განხორციელების კონსტიტუციურსამართლებრივ უფლებამოსილებას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 7 აპრილის N3/2/717 გადაწყვეტილება საქმეზე მთვარისა კევლიშვილი, ნაზი დოთიაშვილი და მარინა გლოველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-60). „სამართლიანი სასამართლოს უფლება, პირველ რიგში, ნიშნავს სახელმწიფო ხელისუფლების ყველა იმ გადაწყვეტილების (ქმედების) სასამართლოში გასაჩივრებას და სამართლებრივ შეფასებას, რომელიც ადამიანის უფლებებს არღვევს. ამ თვალსაზრისით, სამართლიანი სასამართლოს უფლების განხორციელება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს უკავშირდება და მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს მის არსს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14).

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სამართლიანი სასამართლოს უფლების მოთხოვნაა, ნებისმიერი უფლებაშემზღუდველი აქტის სასამართლოში კონსტიტუციური სტანდარტების შესაბამისად გასაჩივრების უზრუნველყოფა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 7 აპრილის N3/2/717 გადაწყვეტილება საქმეზე მთვარისა კევლიშვილი, ნაზი დოთიაშვილი და მარინა გლოველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-61). დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება, უსპობს ადამიანს მის მიმართ სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევის ფაქტის დადგენის შესაძლებლობას და გამორიცხავს იმას, რომ ადამიანმა აღიდგინოს მისი დარღვეული, სამართლიან სასამართლოზე უფლება. შესაბამისად, სადავო ნორმებით ხდება ჩარევა სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში, რაც გამოიხატება იმაში, რომ ადამიანი მოკლებულია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების თუნდაც ერთი ინსტანციის სასამართლო ორგანოში გასაჩივრების და ამით მისი საპროცესო უფლებების აღდგენის შესაძლებლობას.

საკონსტიტუციო სასამართლომ მთვარისა კევლიშვილის, ნაზი დოთიაშვილის და მარინა გლოველის საქმეში განსაზღვრა ფარგლები, რითაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება შეიძლება დაექვემდებაროს სასამართლო კონტროლს. საკონსტიტუციო სასამართლოს თქმით, სასამართლო კონტროლმა უნდა გამორიცხოს თვითნებური, მიკერძოებული და დისკრიმინაციული გადაწყვეტილებების მიღება. ცხადია, სასამართლო უფლებამოსილი არ არის, ჩაანაცვლოს გადაწყვეტილების მიმღები სუბიექტი, მის ნაცვლად განახორციელოს დისკრეციული უფლებამოსილება და მიიღოს გადაწყვეტილება, თუმცა, სასამართლომ უნდა შეამოწმოს აღნიშნული სუბიექტის მიერ საკუთარი მიხედულების გამოყენების მართებულობა. იმ პირობებში, როდესაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭო დისციპლინური საქმის წარმოებას ახორციელებს კონფიდენციალობის დაცვით, მხარისათვის მწირია ინფორმაცია იმ ფაქტობრივი გარემოებების შესახებ, რაც იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დაადგინა. ასეთ პირობებში, ძალიან მაღალია ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან თვითნებობის საფრთხე. ამიტომ ძალიან მნიშვნელოვანია, ადამიანი უზრუნველყოფილი იყოს თუნდაც ერთჯერადი შესაძლებლობით, ისარგებლოს იუსტიციის საბჭოს საქმიანობის სადავო ასპექტის სასამართლო კონტროლის შესაძლებლობით.

3. ლეგიტიმური მიზანი

საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლით დადგენილი ადამიანის ძირითადი უფლებების უზრუნველყოფის ზოგადი პრინციპების თანახმად, ადამიანის ძირითადი უფლების შეზღუდვა უნდა შეესაბამებოდეს იმ ლეგიტიმური მიზნის მნიშვნელობას, რომლის მიღწევასაც იგი ემსახურება. შესაბამისად, უფლების შეზღუდვის გასამართლებლად, აუცილებელია არსებობდეს ღირსი ლეგიტიმური მიზანი (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/5/1355,1389 გადაწყვეტილება საქმეზე სამსონ თამარიანი, მალხაზ მაჩალიკაშვილი და მერაბ მიქელაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-27). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15).

მოპასუხე მხარემ სადავო ნორმების ლეგიტიმურ მიზნად შესაძლოა დაასახელოს სწრაფი და ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელება. სადავო ნორმების მოქმედების საფუძველზე, რომლითაც იკრძალება იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებების სასამართლოში გასაჩივრება, მცირდება სასამართლოს მიერ დახარჯული რესურსი და დრო, რაც, საბოლოო ჯამში, გადატვირთვისაგან იცავს სასამართლოს (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/5/1355,1389 გადაწყვეტილება საქმეზე სამსონ თამარიანი, მალხაზ მაჩალიკაშვილი და მერაბ მიქელაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-28).

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „პროცესის ეკონომიურობა და სასამართლოს ხელოვნური გადატვირთვის თავიდან აცილება უმნიშვნელოვანესი მიზანია მართლმსაჯულების ხარისხის უზრუნველყოფისთვის. მაშასადამე, სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობის უფლება შეიძლება შეიზღუდოს ზემოაღნიშნული ლეგიტიმური მიზნებით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/1/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-69). ამასთან, „სასამართლოს გადატვირთულობისაგან დაცვა არ წარმოადგენს თვითმიზანს. გადატვირთვისგან თავისუფალი სასამართლო ეფექტიანი მართლმსაჯულების არსებობის წინაპირობაა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის №2/8/734 გადაწყვეტილება საქმეზე „ააიპ „ფრემა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-21).

გარდა სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვისა, შეიძლება დასახელდეს მოსამართლის, ვის წინააღმდეგაც შეწყდა დისციპლინური დევნა, რეპუტაციის და ზოგადად სასამართლოს ავტორიტეტის დაცვის ლეგიტიმური მიზანი. როდესაც დისციპლინური სამართალწარმოების დეტალების გამჟღავნება ხდება, ამით არა მარტო მოსამართლის ავტორიტეტის ზიანდება, არამედ ირყევა საზოგადოების ნდობა, ზოგადად, სასამართლოს მიმართ. სასამართლოს ავტორიტეტი ლეგიტიმურ მიზნად დასახელდა ზვიად კუპრავას საქმეში, სადაც საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა: „საქართველოს კონსტიტუციის 59-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სასამართლოს დამოუკიდებლობის კონსტიტუციური პრინციპი გულისხმობს, რომ სასამართლოს უნდა ჰქონდეს მართლმსაჯულების ყოველივე გარეშე ზემოქმედებისგან დამოუკიდებლად განხორციელების რეალური შესაძლებლობა. ამ თვალსაზრისით, ნებისმიერი გაუმართლებელი თავდასხმა სასამართლოსა და ინდივიდუალურ მოსამართლეებზე შეუსაბამო იქნებოდა სასამართლოს დამოუკიდებლობის კონსტიტუციურ გარანტიასთან. დამოუკიდებელი სასამართლო, თავის მხრივ, სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზების უმნიშვნელოვანესი კომპონენტია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/4/1394 გადაწყვეტილება საქმეზე ზვიად კუპრავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-26).

საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სასამართლო ინსტიტუტის ავტორიტეტი და, შესაბამისად, სასამართლოსადმი საზოგადოებრივი ნდობა მისი წარმატებული ფუნქციონირების ერთ-ერთი წინაპირობაა. ამგვარი ნდობის გარეშე სასამართლო სისტემა, როგორც სამართლიანობის გარანტი, სრულყოფილად ვერ განახორციელებს მასზე დაკისრებულ ფუნქციას. მეორე მხრივ, მართლმსაჯულების დაუბრკოლებლად და ჯეროვნად განხორციელება არის ის სიკეთე, რომელიც სასამართლო სისტემას სიცოცხლისუნარიანობას ანიჭებს. აღსანიშნავია ისიც, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 62-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებისა და „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-5 მუხლის თანახმად, საქართველოს საერთო სასამართლოს გადაწყვეტილება გამოაქვს საქართველოს სახელით. სადავო არ არის ის ფაქტი, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილებები ფუნდამენტურ მნიშვნელობას ატარებს დემოკრატიულ საზოგადოებაში, მოსამართლე კი წარმოადგენს ამ ინსტიტუციის განუყოფელ ნაწილს, რომელიც სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის უზრუნველსაყოფად, საკუთარი მანტიის ფარგლებში ემსახურება სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლად და მიუკერძოებლად განხორციელებასა და სასამართლოსადმი ხალხის ნდობის შენარჩუნებას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/4/1394 გადაწყვეტილება საქმეზე ზვიად კუპრავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-27).

ამგვარად, საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სასამართლოს, როგორც ინსტიტუტის, ისე ინდივიდუალური მოსამართლის, რომელიც ამ ინსტიტუციას განასახიერებს, ავტორიტეტის დაცვა და მათდამი საზოგადოების ნდობის შენარჩუნება, აგრეთვე, მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობა და მიუკერძოებლობა, მისი დაუბრკოლებლად და ჯეროვნად განხორციელება ... ღირებული კონსტიტუციური სიკეთეებია (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/4/1394 გადაწყვეტილება საქმეზე ზვიად კუპრავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-30).

4. გამოსადეგობა და აუცილებლობა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, კანონმდებლის მხრიდან მნიშვნელოვანი ლეგიტიმური მიზნის არსებობა თავისთავად არ ნიშნავს, რომ უფლებაში ჩარევა გამართლებულია. იმისათვის, რომ უფლების შეზღუდვა იყოს თანაზომიერი, შემზღუდველი ნორმით გათვალისწინებული ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს მისი მიღწევის გამოსადეგ საშუალებასაც. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სახელმწიფოს მიერ დადგენილი ლეგიტიმური მიზნების მიღწევისათვის სადავო ნორმით დადგენილი უფლების შემზღუდველი ღონისძიების გამოსადეგობის შემოწმება გულისხმობს იმის დადგენას, უშუალოდ აღნიშნული ღონისძიება რამდენად იძლევა საშუალებას, ამგვარი მიზანი იქნეს მიღწეული, რამდენად უახლოვდება სახელმწიფო მის საბოლოო მიზანს დასახელებული საშუალების გამოყენებით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 28 მაისის №2/1/704 გადაწყვეტილება საქმეზე „გიორგი ქართველიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-39).

მოცემულ შემთხვევაში, ლეგიტიმური მიზანია ის, რომ არ გახმაურდეს, საზოგადოების ყველა წევრისათვის ცნობილი არ გახდეს დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ დეტალური ფაქტები და მტკიცებულებები და ამით არ შეილახოს არა მხოლოდ ინდივიდუალური მოსამართლის რეპუტაცია, არამედ ზოგადად სასამართლო ხელისუფლების მიმართ საზოგადოების ნდობა. ამასთან დაკავშირებით, პირველ რიგში, უნდა აღინიშნოს შემდეგი: „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁴ მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესი კონფიდენციალურია. შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე თანამდებობის პირები და საჯარო მოსამსახურეები ვალდებული არიან, დაიცვან ყველა იმ ინფორმაციის საიდუმლოება, რომელიც მათთვის დისციპლინური სამართალწარმოების დროს გახდა ცნობილი, გარდა ამ კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.“ ამგვარად, ფაქტები, რაც მოპოვებული იქნა დისციპლინური სამართალწარმოების განმავლობაში, წარმოადგენს საიდუმლო ინფორმაციას. ადმინისტრაციულ საპროცესო კოდექსის მე-20¹ მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, სასამართლო (მოსამართლე) გასაიდუმლოებული საჯარო ინფორმაციის გასაიდუმლოების კანონიერების შემოწმების მიზნით საქმეს იხილავს დახურულ სხდომაზე მხარეთა დასწრების გარეშე. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული ინფორმაცია მხარეებს არ წარედგინება. ადმინისტრაციულ საპროცესო კოდექსის მე-20¹ მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, ამ მუხლით გათვალისწინებული საქმის თაობაზე გამოტანილ გადაწყვეტილებაში არ მიეთითება ის მონაცემი, რომელიც გამოიწვევს გასაიდუმლოებული ინფორმაციის გამჟღავნებას.

ამგვარად, დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტაზე სასამართლო კონტროლი რომ არსებობდეს, საქმის განმხილველი მოსამართლე საქმის ფაქტობრივ გარემოებებს და მათ დამადასტურებელ მტკიცებულებებს გამოიკვლევდა მხარეთა მონაწილეობის გარეშე, დახურულ სხდომაზე. ასეთ ინფორმაციას მოსამართლე ისე გაეცნობოდა, რომ მასზე წვდომა არ ჰქონოდა არც მოსარჩელეს და არც მედიას თუ გარეშე პირს, რომელსაც სხდომაზე დასწრების უფლება აქვს. სასამართლო კონტროლის არსებობის შემთხვევაში, საიდუმლო ინფორმაცია იცის დამატებით მინიმუმ 7-მა მოსამართლემ (ერთმა მოსამართლემ პირველი ინსტანციის სასამართლოში, სამმა მოსამართლემ სააპელაციო, ხოლო სამმა უზენაეს სასამართლოში, თუ საქმე დიდ პალატას არ გადაეცემა). მოსამართლეს ეკისრება საიდუმლო ინფორმაციის დაცვის ვალდებულება. ამასთან „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო შედგება 15 წევრისგან. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 11 წევრს ამ კანონით დადგენილი წესით ირჩევს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა თვითმმართველობის ორგანო.. უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარე თანამდებობრივად არის საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრი. ამგვარად, უზენაესი სასამართლოს თავმჯდომარის ჩათვლით, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოში შედის 12 მოსამართლე. 12-ვე მათგანმა იცის დისციპლინური საქმისწარმოების დეტალები. გასაჩივრების შემთხვევაში ეს საიდუმლო ინფორმაცია ცნობილი ხდება დამატებით 7 სხვა მოსამართლისთვის. ეს 7 მოსამართლე ისევე იქნება ვალდებული დაიცვას დისციპლინური დევნის ფაქტობრივი გარემოებები, როგორც იმ 12-მა, რომელიც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრია. ეს არის მოსამართლის პროფესიული მოვალეობა. კანონმდებლობა ამ თვალსაზრისით იმგვარად უნდა იყოს ფორმულირებული, რომ ეფუძნებოდეს ნდობას, პრეზუმფციას, რომ მოსამართლე დაიცავს იმ ინფორმაციის საიდუმლოებას, რაც მისთვის ცნობილი გახდა სამოსამართლო უფლებამოსილების განხორციელებისას.

ასეთ პირობებში არ არსებობს ინფორმაციის გამჟღავნების, მისი მხარისათვის ან მედიისათვის მიწოდების შესაძლებლობა, შესაბამისად, არ არსებობს ინდივიდუალური მოსამართლის საქმიანი რეპუტაციისათვის საფრთხის, ზოგადად სასამართლოს ავტორიტეტისათვის ზიანის მიყენების და მის მიმართ საზოგადოების ნდობის შემცირების რისკები. მართალია, იმ პირთა წრე, ვისთვისაც ცნობილი ხდება საიდუმლო ინფორმაცია იზრდება 7-ით, თუმცა ეს 7 ადამიანი არის მოსამართლე, რომელსაც ევალება მისთვის განდობილი საიდუმლო ინფორმაციის დაცვა. მართლმსაჯულების განმახორციელებელი ერთი ან რამდენიმე მოსამართლე ყველაზე საუკეთესო დარაჯია კოლეგის რეპუტაციის და ზოგადად იმ ინსტიტუციის ავტორიტეტის დასაცავად, რომლის ნაწილსაც ისინი წარმოადგენენ. სხვაგვარად, კანონმდებელს მოუწევს იმის აღიარება, რომ არ ენდობა კანონით დადგენილი წესით თანამდებობაზე დანიშნულ, მართლმსაჯულების განმახორციელებელ მოსამართლეს, რომ ის დაიცავს სამოსამართლო საქმიანობის განხორციელების პროცესში მისთვის განდობილი ინფორმაციის საიდუმლოებას.

ამგვარად, დისციპლინური საქმის წარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების აკრძალვასა და სასამართლოს ავტორიტეტის დაცვის ლეგიტიმურ მიზანს შორის არ არსებობს ლოგიკური კავშირი. შესაბამისად, ეს აკრძალვა არის გამოუსადეგარი საშუალება მართლმსაჯულების მიმართ საზოგადოებრივი ნდობის შენარჩუნების ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად.

რაც შეეხება მეორე ლეგიტიმურ მიზანს - პროცესის ეკონომიურობას და სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვას, სადავო ნორმა კრძალავს დისციპლინური სამართალწარმოების შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობას. ცალსახაა, რომ ამგვარი რეგულირებით მცირდება სასამართლოსათვის მიმართვიანობა და სასამართლოს განსახილველ საქმეთა რაოდენობა. განსახილველ საქმეთა შემცირებით, მართლმსაჯულების განხორციელება მოითხოვს ნაკლებ დროს, აგრეთვე ნაკლებ ადამიანურ თუ მატერიალურ რესურსს და, შესაბამისად, ხელს უწყობს სასამართლოს განტვირთვას. ამდენად, სადავო ნორმით განსაზღვრული რეგულირება ღირებული ლეგიტიმური მიზნის დაცვის საშუალებაა და აკმაყოფილებს გამოსადეგობის მოთხოვნებს (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/5/1355,1389 გადაწყვეტილება საქმეზე სამსონ თამარიანი, მალხაზ მაჩალიკაშვილი და მერაბ მიქელაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-32).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „გამოსადეგობასთან ერთად შემზღუდველი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებადმზღუდველ) საშუალებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26). უფრო კონკრეტულად, „საშუალების აუცილებლობას ობიექტური გარემოებები იწვევს და მას სხვა ალტერნატივა არ გააჩნია. საშუალებისადმი ასეთი მიდგომა გამორიცხავს შეზღუდვის ხელოვნურობას. აუცილებლობით გამოწვეული შეზღუდვა აუცილებელი საშუალების გამოყენებით გამართლდება. მხოლოდ ასეთი შეზღუდვა შეიძლება პასუხობდეს პრაქტიკული გონიერების მოთხოვნებს და სუბიექტის მზაობას, უფლების შეზღუდვა მიიჩნიოს, როგორც გარდაუვალი აუცილებლობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის №1/2/411 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „რუსენერგოსერვისი“, შპს „პატარა კახი“, სს „გორგოტა“, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო „ფერმერი“ და შპს „ენერგია“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ“, II-30).

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, აუცილებლობის შემოწმებისას სასამართლო აფასებს ხომ არ არსებობს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალება. დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების აკრძალვა, ბუნებრივია, ამცირებს სასამართლოს დატვირთვას. იმავდროულად, არ იკვეთება უფლების ნაკლებად მზღუდავი რომელიმე ალტერნატიული სამართლებრივი მექანიზმი, რომელიც იმავე ეფექტიანობით უზრუნველყოფდა სასამართლოს განტვირთვას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო რეგულირება აკმაყოფილებს გამოსადეგობისა და აუცილებლობის მოთხოვნებს (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/5/1355,1389 გადაწყვეტილება საქმეზე სამსონ თამარიანი, მალხაზ მაჩალიკაშვილი და მერაბ მიქელაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-34).

5. ვიწრო გაგებით, პროპორციულობა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, თანაზომიერების პრინციპი ასევე მოითხოვს, რომ დაცული იყოს პროპორციულობა ვიწრო გაგებით (stricto sensu). „აუცილებელია, უფლებაშემზღუდველი ღონისძიების შემუშავებისას სახელმწიფომ დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი იმგვარად, რომ დაცული სიკეთე და მისი დაცვის ინტერესი აღემატებოდეს შეზღუდული უფლების დაცვის ინტერესს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის №3/1/752 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „მწვანე ალტერნატივა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-28). სადავო ნორმით დადგენილი ბალანსის სამართლიანობის შესაფასებლად უნდა გაირკვეს, რომელი კერძო და საჯარო ინტერესების დაბალანსება ხდება სადავო ღონისძიებით. განსახილველ შემთხვევაში ერთმანეთს უპირისპირდება სასამართლოს ეფექტიანი ფუნქციონირების, მისი გადატვირთვისგან დაცვის საზოგადო ინტერესი და პირის ინტერესი, სასამართლოში გაასაჩივროს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/5/1355,1389 გადაწყვეტილება საქმეზე სამსონ თამარიანი, მალხაზ მაჩალიკაშვილი და მერაბ მიქელაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-35).

პირი, რომელიც დავობს იმაზე, რომ არსებობდა მოსამართლის აცილების საფუძველი და მოსამართლემ არ აიცილა მისი საქმე, ამით ასაჩივრებს იმას, რომ ვერ ისარგებლა ობიექტურ, მიუკერძოებელ სასამართლოზე უფლებით. მიუკერძოებლობის მტკიცება დაკავშირებულია მთელი რიგი ფაქტობრივი გარემოებების გამოკვლევასთან, მათ შორის მოსამართლის კონტაქტების, ნათესავების, სანაცნობო წრის, ეკონომიკური ინტერესების შესახებ დამაჯერებელი პერსონალური მონაცემების მოპოვებასთან, რომლის უფლებამოსილებაც თავად დაზარალებულს (მომჩივანს) არ გააჩნია. მომჩივანის საბოლოო მიზანი არის იმის დადგენა, ისარგებლა თუ არა მან მიუკერძოებელი და ობიექტური სასამართლოს უფლებით და თუ ეს ასე არ მოხდა, ამ ადამიანს აქვს ახლად აღმოჩენილი და ახლად გამოვლენილი გარემოებების გამო, საქმის გადასინჯვის უფლება. იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს აქვს ბერკეტი მოსამართლის ნათესაური, სანაცნობო, ეკონომიკური ინტერესები გამოიკვლიოს და ამ გზით, დაადგინოს, იყო თუ არა მოსამართლე მიუკერძოებელი და ობიექტური მომჩივანის საქმეში.

იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ხელთ არსებული ბერკეტები, რაც საქმის გარემოებების დასადგენად არის აუცილებელი, მოცემულია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ კანონის 75⁷ მუხლის მე-2 პუნქტით, რომლის მიხედვითაც, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანი უფლებამოსილია მოსამართლის მიერ დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის შესახებ საჩივრის, განცხადების ან სხვა ინფორმაციის შემოწმებისას უშუალოდ გამოიყენოს საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − სახელმწიფო სერვისების განვითარების სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონული ბაზა, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მონაცემთა ელექტრონული ბაზა, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − საქართველოს ნოტარიუსთა პალატის მონაცემთა ელექტრონული ბაზა, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − აღსრულების ეროვნული ბიუროს მონაცემთა ელექტრონული ბაზა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − შემოსავლების სამსახურის მონაცემთა ელექტრონული ბაზა. ამასთანავე, იგი უფლებამოსილია აღნიშნული შემოწმებისას ინტერაქტიური ელექტრონული სისტემის მეშვეობით მიმართვიდან 10 დღის ვადაში საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროსგან გამოითხოვოს ადმინისტრაციული სახდელის დადებისა და ნასამართლობის შესახებ ინფორმაცია, ხოლო სახელმწიფო საზღვრის კვეთის, ავტოსატრანსპორტო საშუალებისა და ცეცხლსასროლი იარაღის სარეგისტრაციო მონაცემები მოიძიოს უშუალოდ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ავტომატიზებული საძიებო რესურსის მეშვეობით. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანი ასევე უფლებამოსილია დასაბუთებული წერილით მიმართოს საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს დამატებით სხვა ინფორმაციის გამოთხოვის შესახებ, რომლის გაცემის თაობაზე გადაწყვეტილებას საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო იღებს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.

იმის გამო, რომ მოსამართლის, ისევე როგორც ნებისმიერი მოქალაქის პერსონალური მონაცემები დაცულია, საჩივრის ავტორს არა აქვს უფლება, თავად შეამოწმოს ზემოთ ხსენებული ელექტრონული ბაზები და ამ გზით გაარკვიოს, ჰქონდა თუ არა მოსამართლეს ინტერესთა კონფლიქტი მის საქმესთან დაკავშირებით. ეს მხოლოდ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივანმა უნდა გააკეთოს. უფრო მეტიც, როგორც ზემოთ უკვე მივუთითეთ, დისციპლინური სამართალწარმოება კონფიდენციალურია. მომჩივანს ეცნობება მხოლოდ ის, შეწყდა თუ არა დისციპლინური სამართალწარმოების საქმე ან დაეკისრა თუ არა მოსამართლეს დისციპლინური სახელი (დისციპლინური ზემოქმედების სხვა ღონისძიება), მაშინ, როცა ამ პირის საქმე აღარ არის წარმოებაში საერთო სასამართლოების სისტემაში. მომჩივანს არ განემარტება, რატომ შეწყდა დისციპლინური სამართალწარმოება (იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი უცნობია მომჩივანისათვის), მეტიც, მომჩივანისათვის უცნობია, რა შინაარსის ინფორმაცია მივიდა იუსტიციის საბჭოს მდივანთან, მაგალითად, ნოტარიუსთა პალატიდან ან აღსრულების ეროვნული ბიუროდან. საჩივრის ავტორი არ/ვერ ახორციელებს ეფექტიან კონტროლს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიმართ, ვინაიდან პროცესი მთლიანად დახურულია. საიდუმლო საქმისწარმოება ზრდის თვითნებური გადაწყვეტილების მიღების რისკებს.

საკონსტიტუციო სასამართლომ სხვა კონტექსტში განაცხადა: „ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიებებს უფლების შეზღუდვის სხვა ფორმებისაგან განსხვავებით ახასიათებს ფარული ბუნება, მათ დიდ ნაწილს საზოგადოება საერთოდ ვერ ხედავს და, შესაბამისად, ვერ აკონტროლებს. ამ ფონზე აღმასრულებელი ხელისუფლების მხრიდან უფლებაში არათანაზომიერი ჩარევის ცდუნება და რისკი სხვა შემთხვევებთან შედარებით მაღალია. ნეიტრალური პირის მიერ აღმასრულებელი ხელისუფლების ქმედებების გაკონტროლება ამცირებს თვითნებობის რისკებს და წარმოადგენს კანონის სწორი გამოყენების მნიშვნელოვან გარანტიას” (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 29 თებერვლის გადაწყვეტილება NN2/1/484 საქმეზე `საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია~ და საქართველოს მოქალაქე თამარ ხიდაშელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20). ამ კონკრეტულ შემთხვევაში სახეზე არ არის ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობა, თუმცა კანონის აღმასრულებლის - იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს საქმიანობა დაინტერესებული პირისათვის, საჩივრის ავტორისათვის სრულად გასაიდუმლოებულია. მართალია, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოში უმრავლესობას ქმნიან მოსამართლეები, თუმცა დისციპლინური საქმისწარმოების პროცესში საბჭოს წევრი მოსამართლეები მოქმედებენ არა როგორც მართლმსაჯულების განმახორციელებელი ორგანოს წევრები, არამედ ადმინისტრაციული ორგანოს წარმომადგენლები, რომლებსაც ევალებათ კანონის აღსრულება. იუსტიციის უმაღლესი საბჭო არის დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის თაობაზე მტკიცებულების მოპოვებაზე და მოსამართლის მიმართ დისციპლინური ბრალდების მხარდაჭერისათვის მისი წარმომადგენლის დანიშვნაზე უფლებამოსილი ორგანო. მოცემულ შემთხვევაში, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო თავის უფლებამოსილებას ახორციელებს ფარულად, როგორც ადმინისტრაციული ორგანო, რაც არ გამორიცხავს თვითნებობის საფრთხეს. შესაბამისად, ნეიტრალური ორგანოსაგან - სასამართლოსაგან - როგორც პროცესუალური, ისე მატერიალურ სამართლებრივი თვალსაზრისით კონტროლი საიდუმლო დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესზე ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც საიდუმლო ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობაზე.

მართალია ისიც, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დამოუკიდებლობა განმტკიცებულია კონსტიტუციით და მის შემადგენლობის უმრავლესობას ქმნიან მოსამართლეები. ეს არ გამორიცხავს, თუნდაც კოლეგიური ორგანოს მიერ შეცდომის დაშვების შესაძლებლობას. სხვაგვარად, დაუშვებელი იქნებოდა მაგალითად, ისეთი დამოუკიდებელი, კონსტიტუციური და კოლეგიური ორგანოს გადაწყვეტილებების სასამართლო კონტროლი, როგორიც კომუნიკაციების ეროვნული კომისიაა, რომელიც იუსტიციის საბჭოს მსგავსად, კონსტიტუციური, დამოუკიდებელი, მაღალი ლეგიტიმაციის მქონე ორგანოა. ამასთან თუკი იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ დისციპლინურ სამართალწარმოებასთან დაკავშირებული საქმიანობა კონფიდენციალურია და ის მცირე გამონაკლისის გარდა არ ექვემდებარება სასამართლო კონტროლს, კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის გადაწყვეტილება მიიღება გამჭვირვალედ, ხშირად საზოგადოების ფართო წარმომადგენლების მონაწილეობის გზით (მაგალითად, საჯარო ადმინისტრაციული წარმოებისას გადასაწყვეტ საკითხთან დაკავშირებით საზოგადოებას ეძლევა წინასწარი კომენტარის დაფიქსირების შესაძლებლობა, ხოლო საჯარო სხდომაზე ნებისმიერი დაინტერესებულ პირს აქვს განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით თავისი მოსაზრების გამოთქმის შესაძლებლობა). ასეთი წინასწარი ფილტრის მიუხედავად, კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის საჯარო სხდომაზე მიღებული გადაწყვეტილება ექვემდებარება სრულყოფილ სასამართლო კონტროლს, სწორედ იმის გამო, რომ შეცდომის დაშვების რისკი არ გამოირიცხება. როცა ღია სხდომაზე კონსტიტუციური ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება ექვემდებარება სასამართლო კონტროლს, მით უმეტეს, ამის მწვავე აუცილებლობა კიდევ უფრო დიდია საიდუმლო ვითარებაში წარმოებული პროცესის არსებობის შემთხვევაში.

შესაძლოა სასამართლო გასაჩივრება აუცილებელიც არ გამხდარიყო, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესი გამჭვირვალედ რომ წარემართა. ასეთ შემთხვევაში თვითნებობის რისკის დააზღვევდა პროცესში მომჩივანის აქტიური მონაწილეობა, მისი შესაძლებლობა მიეღო იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოპოვებული ყველა ინფორმაცია. თუმცა დისციპლინური სამართალწარმოება კონფიდენციალურად, მომჩივანისაგან მალულად, მიმდინარეობს და ამ წარმოებაზე მომჩივანის მიერ, საჩივრის წარდგენის შემდეგ, საბჭოს ანგარიშვალდებულების უზრუნველყოფის შესაძლებლობა ნულის ტოლია. ასეთ პირობებში უნდა არსებობდეს გარე კონტროლის ეფექტიანი ზედამხედველობის მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფს იმას, რომ საბჭომ არ დაუშვას შეცდომები და მისი დასკვნა - შეწყვიტოს დისციპლინური სამართალწარმოების პროცესი - არ დაეფუძნოს საქმის გარემოებების ცალმხრივ, არასრულყოფილ გამოკვლევაზე, რომლის განსაკუთრებული რისკი ფაქტების დადგენის პროცესში ისედაც დიდია იმის მიუხედავად, პროცესი ღიად მიმდინარეობს თუ ფარულად. სწორედ ამ რისკის თავიდან ასაცილებლად, არსებობს ნეიტრალური სასამართლო კონტროლის მექანიზმი. სასამართლოს შესაფასებელია რამდენად გამოიკვლია ადმინისტრაციულმა ორგანომ რელევანტური ფაქტობრივი გარემოებები სრულყოფილად. ამგვარი გარე კონტროლის აუცილებლობა განსაკუთრებით იზრდება ფარული განხილვის დროს.

ზემოთ უკვე აღვნიშნეთ, რომ სასამართლო განხილვა საფრთხეს არ შეუქმნის საქმის მასალების კონფიდენციალობას. მოსამართლე, არსებული მექანიზმის (ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის მე-20 პრიმა მუხლი) გათვალისწინებით, ისე იმსჯელებს საქმეზე და მიიღებს გადაწყვეტილებას, რომ საიდუმლო ინფორმაცია არ გამჟღავნდება, ამით საფრთხე არ შეექმნება არც მოსამართლის რეპუტაციას, არც, ზოგადად სასამართლოს ავტორიტეტს.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად: „თავის მხრივ, შეპირისპირებული ინტერესების მეორე მხარეს დგას სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვის ლეგიტიმური მიზანი, რაც, შესაბამისად, გულისხმობს მართლმსაჯულების ეფექტიან ფუნქციონირებას. მართალია, აღნიშნული სიკეთე მნიშვნელოვანი ღირებულების მატარებელია, თუმცა მისი დაცვა და უზრუნველყოფა არ წარმოადგენს თვითმიზანს. სასამართლოსადმი ხელმისაწვდომობის უფლების შეზღუდვა მართლმსაჯულების ეფექტიანობის მიზნით, შესაძლოა, გამართლებული იყოს ისეთ შემთხვევებში, როდესაც პირის საპირწონე ინტერესი იქნება არსებითად უმნიშვნელო ან სხვა შესაფერისი ბერკეტებით დაბალანსებული. თუმცა, სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვის ლეგიტიმური ინტერესი, სახელმწიფოს მხრიდან გამოყენებული არ უნდა იქნეს მუდმივი ფარად და ისეთ შემთხვევებში, როდესაც არსებობს პირის სათანადო ინტერესი, სახელმწიფომ გამოსავალი არა უფლების შეზღუდვაში, არამედ მართლმსაჯულების ისეთი სისტემის ორგანიზებაში უნდა იპოვოს, რომელიც უნარიანი იქნება ჯეროვნად ფუნქციონირების მეშვეობით გაუმკლავდეს გამოწვევებს.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 27 ივლისის N1/5/1355,1389 გადაწყვეტილება საქმეზე სამსონ თამარიანი, მალხაზ მაჩალიკაშვილი და მერაბ მიქელაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-54).

როდესაც ერთ მხარეს დგას გასაიდუმლოებული პროცედურის გამო თვითნებური ან უნებლიე შეცდომების დაშვების რისკი, მცირდება პროცესის ეკონომიურობის და სასამართლოს გადატვირთულობისგან დაცვის საჭიროება. ამასთან დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრება შესაძლოა ისე იყოს დაშვებული, რომ არ მოხდეს სასამართლოს არაგონივრული გადატვირთვა. მაგალითად, შესაძლებელია სამი ინსტანციით გასაჩივრების ნაცვლად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ამ გადაწყვეტილების გასაჩივრება ერთჯერადად მოხდეს უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატაში. ეს შეამსუბუქებდა სასამართლოს გადატვირთულობიდან წარმოშობილ პრობლემებს. აქვე უნდა ითქვას, რაც პარლამენტს კონსტიტუციურად ევალება, არის ის, რომ უზრუნველყოს დისციპლინური სამართალწარმოების შეწყვეტის შესახებ მიღებული იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლო კონტროლი. პარლამენტი ამას გააკეთებს სამი ინსტანციის სასამართლოს მეშვეობით თუ მხოლოდ ერთი ინსტანციის - უზენაესი სასამართლოს სადისციპლინო პალატის - მეშვეობით, ეს სრულად პარლამენტის მიხედულების ფარგლებშია მოქცეული. მთავარია, მართლმსაჯულების განმახორციელებელმა ორგანომ შესთავაზოს ადამიანს სრულყოფილი სამართლებრივი დაცვა: როგორც პროცესუალური, ისე მატერიალური გარემოებების გამოკვლევა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსთვის მინიჭებული დისკრეციისთვის ჯეროვანი პატივის მიგების გზით.

ამგვარად, სასამარლოზე წვდომის უფლებას და სასამართლოს გადატვირთულობისგან დაცვის ინტერესს შორის არ არის დამყარებული სამართლიანი ბალანსი, შესაბამისად, შეზღუდვა, ვიწრო გაგებით, არაპროპორციულია. ამის გამო, სადავო ნორმები არღვევს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებს და ამიტომ, ვითხოვთ, მათ არაკონსტიტუციურად და შესაბამისად, ძალადაკარგულად ცნობას.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა