თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მეორე პუნქტი;

„საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

1. განმარტებები კონსტიტუციური წარდგინების არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით.[1]

ა) წარდგინება შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹-ე მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტისა და „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, სასამართლო უფლებამოსილია, წარდგინებით მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, თუ საერთო სასამართლოში კონკრეტული საქმის განხილვისას სასამართლო დაასკვნის, რომ არსებობს საკმარისი საფუძველი, რათა ესა თუ ის კანონი ან სხვა ნორმატიული აქტი, რომელიც უნდა გამოიყენოს სასამართლომ ამ საქმის გადაწყვეტისას, შეიძლება მთლიანად ან ნაწილობრივ მიჩნეულ იქნეს საქართველოს კონსტიტუციის შეუსაბამოდ;

გ) სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია: საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით, საერთო სასამართლოს წარდგინების საფუძველზე იხილავს იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის საკითხს, რომელიც კონკრეტული საქმის განხილვისას უნდა გამოიყენოს საერთო სასამართლომ და რომელიც მისი საფუძვლიანი ვარაუდით შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს კონსტიტუციას.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც საპენსიო ასაკის პირის მიმართ გამორიცხავს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნას, იმ პირობებში, როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა, შესაძლოა, არღვევდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტით დადგენილ კანონის წინაშე თანასწორობის უფლებას.

დ) წარდგინებაში მითითებული სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ:

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 25 ივლისის №3/9/1818,1861 გადაწყვეტილებით საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი განსახილველი სადავო ნორმის – საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის განსხვავებული ნორმატიული შინაარსი. კერძოდ, აღნიშნული გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს სსკ-ის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმ ქალის მიმართ, რომელსაც ჰყავს 7 წლამდე შვილი, აგრეთვე საამისოდ შრომისუნარიანი მკვეთრად ან მნიშვნელოვნად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის მიმართ, გამორიცხავს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნას, იმ პირობებში, როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა.

საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნულ გადაწყვეტილებაში, სასამართლოს განხილვის და შეფასების საგანს არ წარმოადგენდა საქართველოს სსკ-ის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც კრძალავს საპენსიო ასაკის ქალის მიმართ საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის გამოყენებას, როდესაც ალტერნატიულ სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა.

ე) წარდგინებაში მითითებული სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს კონსტიტუციით;

ვ) არ არის დარღვეული წარდგინების შეტანის კანონით დადგენილი ვადა. კერძოდ,

ნარგიზ მელაძის მიმართ სისხლის სამართლის საქმე ამჟამად საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის წარმოებაშია. საკასაციო საჩივრის განხილვისას გამოიკვეთა, რომ არსებობს საფუძვლიანი ვარაუდი, რომ ნორმატიული აქტი – საქართველოს სსკ-ის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილი, – რომელიც სასამართლომ ამ საქმის გადაწყვეტისას შესაძლოა გამოიყენოს, ნაწილობრივ/მისი ცალკეული ნორმატიული შინაარსი მიჩნეულ იქნეს კონსტიტუციის შეუსაბამოდ, რის გამოც, საქმის განხილვა ნარგიზ მელაძის სისხლის სამართლის ბრალდების საქმეზე შეჩერებული იქნა “საერთო სასამართლოების შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტის და “საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის” მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული საკითხის გადაწყვეტამდე.

ზ) სადავო ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი ნორმატიული აქტ(ებ)ის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე.

[1] [1] „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს კონსტიტუციურის წარდგინების არსებითად განსახილველად მიუღებლობის საფუძვლებს. გთხოვთ, წარმოადგინოთ დასაბუთება აღნიშნული საფუძვლების არარსებობის შესახებ.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

ფაქტობრივი გარემოებები:

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს წარმოებაშია სისხლის სამართლის საქმე ნარგიზ მელაძის მიმართ.

ნარგიზ მელაძე ცნობილ იქნა ბრალდებულად საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 126¹-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენაში (ოჯახის ერთი წევრის მიერ ოჯახის სხვა წევრის მიმართ სისტემატური შეურაცხყოფა და დამცირება, რამაც გამოიწვია ტანჯვა და რასაც არ მოჰყოლია საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 117-ე, 118-ე ან 120-ე მუხლით გათვალისწინებული შედეგი, ჩადენილი არასრულწლოვანის თანდასწრებით მისივე ოჯახის წევრის მიმართ, გენდერული ნიშნით შეუწყნარებლობის მოტივით), კერძოდ:

პირის ბრალდების შესახებ დადგენილების თანახმად, 2019 წლის თებერვლიდან 2020 წლის აპრილის ჩათვლით, ხულოს მუნიციპალიტეტის სოფელ ვაშლოვანში, საცხოვრებელ სახლში, ნარგიზ მელაძე, გენდერული ნიშნით შეუწყნარებლობის მოტივით, ქალის დაქვემდებარებული როლის, მასზე უპირატესი მდგომარეობისა და მესაკუთრული დამოკიდებულების გამო, არასრულწლოვანი შვილების – მირიან მელაძის, მირზა მელაძისა და მარიამ მელაძის თანდასწრებით, სისტემატურად ამცირებდა, ფსიქოლოგიურად ზემოქმედებდა, სიტყვიერ შეურაცხყოფას აყენებდა, უწმაწური სიტყვებით მოიხსენიებდა და ლანძღავდა ოჯახის წევრს – შვილის მეუღლეს – მზიური მელაძეს, რითაც მსხვერპლი მუდმივად იმყოფებოდა სტრესულ მდგომარეობაში და განიცდიდა ფსიქოლოგიურ ტანჯვას;

ხელვაჩაურის რაიონული სასამართლოს 2025 წლის 16 იანვრისგანაჩენით ნარგიზ მელაძე ცნობილ იქნა უდანაშაულოდ და გამართლდა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 126¹-ემუხლის მე-2 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით წარდგენილ ბრალდებაში, რაც ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2025 წლის 29 მაისის განაჩენით დარჩა უცვლელად.

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2025 წლის 29 მაისის განაჩენი საკასაციო წესით გაასაჩივრა ხელვაჩაურის რაიონული პროკურატურის პროკურორმა – რამაზ შანიძემ. კასატორმა მოითხოვა ნარგიზ მელაძის დამნაშავედ ცნობა წარდგენილ ბრალდებაში.

სასამართლო განხილვისას დადგინდა, რომ ნარგიზ მელაძე (დაბ. 1964 წლის 10 ივლისს) წარდგინების წარმოდგენის დროს და ბრალდების მხარის მიერ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2025წლის 29 მაისის განაჩენის საკასაციო წესით გასაჩივრებისას (ისევე როგორც აღნიშნულ საქმეზე პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ განაჩენის დადგენისას) იყო საპენსიო ასაკის. ამასთან, წარმოდგენილი მასალებით დგინდება, რომ ნარგიზ მელაძე არის პენსიონერი.

სამართლებრივი გარემოებები:

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა არ დაენიშნება მკვეთრად ან მნიშვნელოვნად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირს, ორსულ ქალს, ქალს, რომელსაც ჰყავს 7 წლამდე შვილი, საპენსიო ასაკის პირს, გაწვეულ სამხედრო მოსამსახურეს.

საქმეზე „ზესტაფონის რაიონული სასამართლოსა და თბილისის სააპელაციო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინებები საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის (2025 წლის 3 ივლისამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობის თაობაზე“ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 25 ივლისის №3/9/1818,1861 გადაწყვეტილებით საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმ ქალის მიმართ, რომელსაც ჰყავს 7 წლამდე შვილი, აგრეთვე საამისოდ შრომისუნარიანი მკვეთრად ან მნიშვნელოვნად გამოხატული შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირის მიმართ, გამორიცხავს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნას იმ პირობებში, როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა.

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განხილვაში არსებული სისხლის სამართლის საქმე შეიცავს მსგავს სამართლებრივ პრობლემას. მოცემულ შემთხვევაში, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის დანაწესის გათვალისწინებით, სასჯელის სახედ საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნის შესაძლებლობა გამოირიცხება საპენსიო ასაკის ქალის მიმართ, მაშინ როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა. კერძოდ,

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 126¹-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, რომლის ჩადენასაც ედავება ბრალდების მხარე ნარგიზ მელაძეს, სასჯელის სახედ და ზომად ითვალისწინებს მხოლოდ – საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომას ორასიდან ოთხას საათამდე ან თავისუფლების აღკვეთას ვადით ერთიდან სამ წლამდე, იარაღთან დაკავშირებული უფლებების შეზღუდვით ან უამისოდ.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 53-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სასამართლო დამნაშავეს სამართლიან სასჯელს დაუნიშნავს ამ კოდექსის კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლით დადგენილ ფარგლებში და ამავე კოდექსის ზოგადი ნაწილის დებულებათა გათვალისწინებით.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 40-ე მუხლის პირველი ნაწილი განსაზღვრავს სასჯელის სახეების, თუმცა გამოსაყენებელი სასჯელის კონკრეტული სახე განისაზღვრება საქართველოს სსკ-ის კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლის სანქციით, ამავე კოდექსის ზოგადი დებულებების გათვალისწინებით.

შესაბამისად, სასამართლოს, ერთი მხრივ, საქართველოს სსკ-ის პირველი მუხლის პირველი ნაწილისა და 53-ე მუხლის პირველი ნაწილის დანაწესებიდან გამომდინარე არ აქვს უფლება სასჯელის სახით გამოიყენოს სასჯელის ის სახე, რომელიც უშუალოდ მუხლის შესაბამისი ნაწილის სანქციით პირდაპირ არ არის გათვალისწინებული („როდესაც საერთო სასამართლოების მიერ ნორმის განმარტება უშუალოდ დაუპირისპირდება კანონმდებლის ნებას და .... ამა თუ იმ დანაშაულისთვის გათვალისწინებული სასჯელისგან განსხვავებულ სასჯელს განსაზღვრავს, საფრთხეექმნება ხელისუფლების დანაწილების პრინციპს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 13 ოქტომბრის გადაწყვეტილება N1/10/703 “საქართველოს მოქალაქე გიორგი ქართველიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-38)), ხოლო,მეორე მხრივ, იმავდროულად, რიგ შემთხვევებში, ზოგად ნაწილში მითითებული დებულებების გათვალისწინებით, არარსებობს საქართველოს სსკ-ის კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლის სანქციით გათვალისწინებული ყველა ალტერნატიული სასჯელიდან თითოეულის გამოყენების შესაძლებლობა (მაგალითად, საქართველოს სსკ-ის 42-ე მუხლის მე-7 ნაწილით, 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილით (სადავო ნორმა) და ა.შ. დადენილი შეზღუდვების გამო).

საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ არაერთხელ იქნა განმარტებული, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული აკრძალვის იმპერატიული ხასიათიდან გამომდინარე, საპენსიო ასაკის ბრალდებულის/მსჯავრდებულის მიმართ დაუშვებელია სასჯელის სახით საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის გამოყენება (საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2024 წლის 18 ივლისის N201აპ-24 განაჩენი; საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2022 წლის 20 ივნისის N1005აპ-21 განაჩენი; საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2018 წლის 18 ივლისის N166აპ-18 განჩინება).

შესაბამისად, მიუხედავად, იმისა, რომ საქართველოს სსკ-ის 53-ე მუხლის თანახმად, სასჯელის დანიშვნის დროს სასამართლომ უნდა გაითვალისწინოს დამნაშავის პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი და დამამძიმებელი გარემოებები (კერძოდ, დანაშაულის მოტივი და მიზანი, ქმედებაში გამოვლენილი მართლსაწინააღმდეგო ნება, მოვალეობათა დარღვევის ხასიათი და ზომა, ქმედების განხორციელების სახე, ხერხი და მართლსაწინააღმდეგო შედეგი, დამნაშავის წარსული ცხოვრება, პირადი და ეკონომიკური პირობები, ყოფაქცევას ქმედების შემდეგ, განსაკუთრებით – მისი მისწრაფება, აანაზღაუროს ზიანი, შეურიგდეს დაზარალებულს) და სასჯელის უფრო მკაცრი სახე შეიძლება დაინიშნოს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ნაკლებად მკაცრი სახის სასჯელი ვერ უზრუნველყოფს სასჯელის მიზნის განხორციელებას, სადავო ნორმა გამორიცხავს სასჯელის ინდივიდუალიზაციის პრინციპის საფუძველზე სასჯელის დანიშვნის შესაძლებლობას და საპენსიო ასაკის ქალ ბრალდებულებს/მსჯავრებულებს სხვა ქალ ბრალდებულებთან/მსჯავრდებულებთან (ვისაც ჯერ არ მიუღწევია საპენსიო ასაკისთვის) შედარებით – ასაკის ნიშნით – de facto უფრო მკაცრ პასუხისმგებლობას აკისრებს არა მხოლოდ ერთიდაიგივე კატეგორიის/სახის, არამედ ფაქტობრივად იდენტური (მსგავსი გარემოებების (ანალოგიური დაზარალებულის მიმართ/ მსგავსი მოტივებით/მიზნით/ხერხით და ა.შ. ჩადენილი) მქონე) დანაშაულების შემთხვევაშიც კი.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით“.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის ძირითადი არსი და მიზანი არის ანალოგიურ, მსგავს, საგნობრივად თანასწორ გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად, არ დაუშვას არსებითად თანასწორის განხილვა უთანასწოროდ და პირიქით (იხ., mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 31 მარტის გადაწყვეტილება №2/1-392 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე შოთა ბერიძე და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/477 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-68; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5). ამასთან, „თანასწორობის პრინციპი მოითხოვს თანაბარ მოპყრობას ადამიანის უფლებებითა და კანონიერი ინტერესებით დაცულ ყველა სფეროში ... დისკრიმინაციის აკრძალვა სახელმწიფოსგან მოითხოვს, რომ მის მიერ დადგენილი ნებისმიერი რეგულაცია შეესაბამებოდეს თანასწორობის ძირითად არსს – არსებითად თანასწორებს მოეპყროს თანასწორად და პირიქით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება №1/1/539 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4).

არსებითად თანაბარი პირების მიმართ განსხვავებული მოპყრობის კანონიერების/ხასიათის განსაზღვრისას დისკრიმინაციული დიფერენციაცია უნდა გაიმიჯნოს ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაციისგან.

დიფერენცირება საზოგადოებრივი ურთიერთობების სხვადასხვა სფეროსთვის უცხო არ არის, თუმცა ... თითოეული მათგანი არ უნდა იყოს დაუსაბუთებელი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6). „დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება N1/1/493 საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 3; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება №1/1/539 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 7).

სადავო ნორმით განსაზღვრულ შეზღუდვას უნდა გააჩნდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზანი და შერჩეული საკანონმდებლო საშუალება იყოს დასახელებულ მიზანთან რაციონალურ და გონივრულ კავშირში. დიფერენცირებული მოპყრობის გამომწვევი ღონისძიება, რომელიც დასახელებულ მოთხოვნას ვერ აკმაყოფილებს, ჩაითვლება თვითმიზნურად და დისკრიმინაციულად (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის №3/2/767,1272 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ჯიმშერ ცხადაძე და მამუკა ჭანტურია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-39).

შესადარებელი ჯგუფების „არსებითად თანასწორობის საკითხი უნდა შეფასდეს არა ზოგადად, არამედ კონკრეტულ სამართალურთიერთობასთან კავშირში. დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ პირები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც არსებითად თანასწორი სუბიექტები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბერუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-17).

განსახილველ შემთხვევაში, საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, შესადარებელ პირებს წარმოადგენს, ერთი მხრივ, საპენსიო ასაკის ბრალდებული/მსჯავრდებული ქალები, ხოლო, მეორე მხრივ – ბრალდებული/მსჯავრდებული ქალები, რომლებსაც საპენსიო ასაკისთვის არ მიუღწევიათ. ამასთან, მოცემულ შემთხვევაში, პირთა არსებითად თანასწორობა უნდა შეფასდეს, სასჯელის სახით, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის შეფარდების შესაძლებლობის მიმართ, ინტერესის არსებობის კონტექსტში (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 25 ივლისის №3/9/1818,1861 გადაწყვეტილება საქმეზე ,,ზესტაფონის რაიონული სასამართლოსა და თბილისის სააპელაციო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინებები საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის (2025 წლის 3 ივლისამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობის თაობაზე“, II-23).

სადავო ნორმა ბრალდებულის/განსასჯელის ინდივიდუალური ფიზიკური/ჯანმრთელობის მდგომარეობის შეფასების ან/და შესასრულებელი სამუშაოს ხასიათის გათვალისწინების გარეშე ბლანკეტურად კრძალავს საპენსიო ასაკის ქალების მიმართ, სასჯელის სახედ, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის გამოყენებას, თუნდაც შესასრულებელი სამუშაოს ხასიათი, პირის ჯანმრთელობის მდგომარეობა, უნარი და სხვა ინდივიდუალური მახასიათებლები/გარემოებები თავსებადი იყოს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის შესრულების შესაძლებლობასთან და საქართველოს სსკ-ის კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლით გათვალისწინებული დანაშულისთვის ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა. მაშინ, როდესაც იმ ქალების მიმართებით, რომლებსაც არ მიუღწევიათ საპენსიო ასაკისთვის, იგივე ვითარებაში, დასაშვებია, სასჯელის სახით, საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომის შეფარდება.

სადავო ნორმის მიზანია საპენსიო ასაკის ქალებს არ დაეკისროთ შრომითი სამუშაოს შესრულება და ამით თავიდან იქნეს არიდებული მათზე ნეგატიური ზემოქმედება. ამდენად, ნორმა მიზნად ისახავს საპენსიო ასაკის ქალების დაცვას, მათი ფიზიკური და მორალური კეთილდღეობის შენარჩუნებას, რაც შესაძლოა, დააზიანოს შრომითი საქმიანობის შესრულების პირობებში ფიზიკურ გარემოსთან თუ სხვა ფაქტორებთან პირის ურთიერთქმედებამ. შესაბამისად, ის ფაქტი, რომ ზოგადად ასაკის მატების თანმდევი შედეგია ადამიანის ფიზიკური ამტანობის შესუსტება და გარკვეული უნარების დაქვეითება, თავისთავად ვერ გახდება ასაკთან დაკავშირებული ნებისმიერი ბლანკეტური შეზღუდვის დაწესების თვითკმარი საფუძველი. ამგვარი მიდგომა გაუმართლებლად ფართო სივრცეს დატოვებდა ასაკის ნიშნით ადამიანების დიფერენცირებისთვის, რაც, შესაძლოა, რიგ შემთხვევებში არ იყოს განპირობებული რაციონალური და ობიექტური საჭიროებით და, შედეგად, მოახდინოს გარკვეულ ზღვრულ ასაკს მიღწეული ადამიანების თვითმიზნური დისკრიმინაცია (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 22 თებერვლის №2/2/863 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გუჩა კვარაცხელია, გივი ცინცაძე, გიორგი თავაძე, ელიზბარ ჯაველიძე და სხვები (სულ 17 მოსარჩელე) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-23).

საპენსიო ასაკის მიღწევა per se ყოველთვის და გარდაუვლად არ გულისხმობს პირის შრომისუნარიანობის არსებით დაქვეითებას/იმგვარ შემცირებას, ჯანმრთელობის იმგვარ ცვლილებას, რაც ქმნის პირის მიმართ აღნიშნული სახის სასჯელის გამოყენების უპირობოდ აკრძალვას ამ პირის ლეგიტიმური ინტერესების (კეთილდღეობის/ ჯანმრთელობის დაცვის და სხვა) დაცვიდან გამომდინარე. საპენსიო ასაკის მიღწევა შესაძლოა, სრულადაც არ უკავშირდებოდეს პირის შრომითი საქმიანობის უნარის შეზღუდვას და პირი პენსიაზე გასვლის შემდეგაც ეწეოდეს აქტიურ შრომით (მათ შორის, ფიზიკური შრომა) საქმიანობას. იმავდროულად, საქართველოს სსკ-ის 44-ე მუხლით გათვალისწინებული საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა სავალდებულოდ არ უკავშირდება მხოლოდ მძიმე/ფიზიკურ შრომას.

სადავო ნორმის თავდაპირველი მიზანი შესაძლოა იყო საპენსიო ასაკის ქალი ბრალდებულების/მსჯავრდებულების ინტერესების დაცვა, თუმცა მოცემულ შემთხვევაში, როდესაც საქართველოს სსკ-ის კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულისთვის ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა, – პირიქით აუარესებს მათ სამართლებრივ მდგომარეობას – ახდენს ასაკის ნიშნით მათ დიფერენცირებას და ადგენს მათ მიმართ უთანასწორო მოპყრობას – იწვევს ყველაზე მკაცრი სახის ძირითადი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის – გამოყენებას მსგავსი ფაქტობრივი გარემოებების მქონე დანაშაულის ერთიდაიგივე შემადგენლობის ჩადენის შემთხვევაში სხვა იმ ბრალდებულ/მსჯავრდებულ ქალებთან შედარებით, ვისაც არ მიუღწევია საპენსიო ასაკისთვის. შესაბამისად, სადავო ნორმა ვერ პასუხობს თავის თავდაპირველ მიზანს და საპენსიო ასაკის ქალების ინტერესების დაცვის ნაცვლად, გაცილებით მკაცრ სამართლებრივ რეგულაციას/ პასუხისმგებლობას ადგენს საპენსიო ასაკის ქალი ბრალდებულების/მსჯავრდებულების მიერ იგივე დანაშაულის ჩადენისთვის იმ ქალებთან შედარებით, ვისაც საპენსიო ასაკისთვის არ მიუღწევია. შესაბამისად, სასჯელის სახით საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის შეფარდების შესაძლებლობის მიმართ საპენსიო ასაკს მიღწეული და საპენსიო ასაკს მიუღწეველი ქალი ბრალდებული/მსჯავრდებულები წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ პირებს.

სადავო ნორმით გათვალისწინებულ პირთა წრეს, აქვს, ერთი მხრივ, რიგ შემთხვევაში, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის შესრულების შესაძლებლობა, მეორე მხრივ კი, საპენსიო ასაკს მიუღწეველი პირების თანაბარი ინტერესი, არ მოხვდნენ თავისუფლების აღკვეთის დაწესებულებაში. ამდენად, სადავო ნორმის საფუძველზე დადგენილია განსხვავებული მოპყრობა არსებითად თანასწორ სუბიექტებს შორის. მოცემულ შემთხვევაში, აშკარაა, რომ სადავო ნორმა საპენსიო ასაკისა და საპენსიო ასაკს მიუღწეველ ქალებთან მიმართებით ადგენს განსხვავებულ უფლებრივ რეჟიმს, შესაბამისად, დიფერენცირებული მოპყრობა სახეზეა.

სადავო რეგულაცია გამონაკლისის გარეშე, ცალსახად და უალტერნატივოდ, გამორიცხავს ერთიდაიგივე დანაშაულის ჩადენისთვის (მათ შორის, იმ შემთხვევაში, როდესაც საქართველოს სსკ-ის 53-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული გარემოებები არსებითად მსგავსია) სასჯელის კონკრეტული სახის – საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომის გამოყენების შესაძლებლობას საპენსიო ასაკის ქალებთან მიმართებით და აქცევს მათ განსხვავებული, უფრო უარეს სამართლებრივ რეჟიმში საპენსიო ასაკს მიუღწეველ ქალებთან შედარებით, რადგან ხსენებული ნორმა სრულად გამორიცხავს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის, როგორც თავისუფლების აღკვეთაზე უფრო მსუბუქი სასჯელის, საპენსიო ასაკის ქალების მიმართ გამოყენების შესაძლებლობას, მათ შორის, მაშინ, როდესაც აღნიშნული განაპირობებს პირისათვის ყველაზე მკაცრი სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთა – დანიშვნას.

ამდენად, საქართველოს სსკ-ის 53-ე მუხლის პირველი ნაწილის პირველი წინადადების გათვალისწინებით, სადავო რეგულაციის არსებობის პირობებში, როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა – საქართველოს სსკ-ის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის (სადავო ნორმა) დანაწესიდან გამომდინარე ალტერნატივის არარსებობის გამო, სასამართლოს უწევს საპენსიო ასაკის ბრალდებულ/მსჯავრდებულ ქალს შეუფარდოს ყველაზე მკაცრი სახის სასჯელი – თავისუფლების აღკვეთა, რითაც საპენსიო ასაკის ბრალდებული/მსჯავრდებული ქალი უარეს სამართლებრივ რეჟიმში ექცევა – საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის შეფარდების შეუძლებლობის გამო.

სადავო ნორმა ბლანკეტურად და სრულად გამორიცხავს საპენსიო ასაკის ქალების მიმართ სასჯელის სახით საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის შეფარდებას და, შედეგად, ართმევს მათ შესაძლებლობას, განესაზღვროთ თავისუფლების აღკვეთასთან შედარებით, უფრო მსუბუქი სასჯელის სახე, როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა.

სადავო ნორმის გათვალისწინებით, ზოგ შემთხვევაში, სასამართლოს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთის შეფარდების შესაძლებლობა გააჩნია. სწორედ ამგვარ ვითარებასთან გვაქვს საქმე განსახილველ შემთხვევაშიც. კერძოდ, როგორც აღინიშნა, ნარგიზ მელაძე ცნობილ იქნა ბრალდებულად საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 126¹-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენისათვის, რომელიც სასჯელის სახედ და ზომად ითვალისწინებს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომას ორასიდან ოთხას საათამდე ან თავისუფლების აღკვეთას ვადით ერთიდან სამ წლამდე, იარაღთან დაკავშირებული უფლებების შეზღუდვით ან უამისოდ.

ამდენად, თუ საქართველოს უზენაესი სასამართლო დააკმაყოფილებს ხელვაჩაურის რაიონული პროკურატურის პროკურორ რამაზ შანიძის საკასაციო საჩივარს და მივა ნარგიზ მელაძის მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის გადაწყვეტილებამდე, მას უალტერნატივოდ უნდა განესაზღვროს ვადიანი თავისუფლების აღკვეთა, პენიტენციურ დაწესებულებაში მოსახდელად (გამართლებული არ აღიარებს პირის ბრალდების შესახებ დადგენილებით მისთვის ბრალადწარდგენილი ქმედების ჩადენას, ასევე, არ უთანამშრომლია გამოძიებასთან, რაც საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 63-ე მუხლის მე-3 ნაწილისა და 50-ე მუხლის მე-5 ნაწილის დანაწესების გათვალისწინებით, გამორიცხავს დანიშნული სასჯელის როგორც სრულად, ისე ნაწილობრივ პირობითად ჩათვლას), რაც განპირობებული იქნება მხოლოდ იმით, რომ ნარგიზ მელაძე არის საპენსიო ასაკის, ხოლო საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილი საპენსიო ასაკის პირისათვის a priori გამორიცხავს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 126¹-ემუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ” ქვეპუნქტით გათვალისწინებული (ბრალადწარდგენილი) დანაშაულისათვის, ამავე მუხლით დადგენილი თავისუფლების აღკვეთის ალტერნატიული სასჯელის – საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის – გამოყენების შესაძლებლობას. შესაბამისად, გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შემთხვევაში, ერთადერთ უალტერნატივო სასჯელს თავისუფლების აღკვეთა წარმოადგენს, თუნდაც, სასამართლო საქმის ინდივიდუალური გარემოებების, შესაძლო დანაშაულის სიმძიმის, ბრალდებულის/მსჯავრდებულის პიროვნებისა და სასჯელის მიზნების მიღწევადობის გათვალისწინებით მიზანშეწონილად არ მიიჩნევდეს მის გამოყენებას და ამ გარემოებების, აგრეთვე, პირის ჯანმრთელობის მდგომარეობის, ფიზიკური უნარების გათვალისწინებით, პროპორციულად მიაჩნდეს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა, მით უფრო, რომ საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის კანონისმიერი გაგება ავტომატურად არ მიანიშნებს ამ სასჯელის მხოლოდ ფიზიკური შრომის ფორმით მოხდის შესაძლებლობაზე – შესაძლოა, არსებობდეს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის კონკრეტული სახე, რომლის შესრულებაც შესაძლებელი იქნება საპენსიო ასაკის პირის მიერ.

ამასთან, კვლავაც უნდა აღინიშნოს, რომ სასამართლო სასჯელის დანიშვნის დროს შეზღუდულია საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის, როგორც ზოგადი ნაწილის დებულებებით, ისე – კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლით დადგენილი სანქციით. გასათვალისწინებელია, რომ საქართველოს სსკ-ის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილი, მართალია, საპენსიო ასაკის ქალებს აყენებს პრივილეგირებულ მდგომარეობაში და ათავისუფლებს კონკრეტული სახის სასჯელისაგან – საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომისაგან, თუმცა, აღნიშნული ნორმა უფლებამზღუდავ შინაარსს იძენს სისხლის სამართლის კოდექსის სწორედ კერძო ნაწილის შესაბამის მუხლთან ურთიერთქმედებით, იმ პირობებში, როდესაც შესაბამისი მუხლის სანქცია არ ითვალისწინებს ალტერნატიულ სასჯელს. თუმცა, ისიც საგულისხმოა, რომ სისხლის სამართლის კოდექსი ოჯახში ძალადობისა და ოჯახური დანაშაულების ჩადენის შემთხვევაში, მნიშვნელოვნად ავიწროებს გამოსაყენებელ სასჯელთა წრეს. კერძოდ, საქართველოს სსკ-ის 42-ე მუხლის მე-7 ნაწილის თანახმად, ჯარიმა ძირითად სასჯელად არ შეიძლება დაინიშნოს ამ კოდექსის 126​¹-ე მუხლით გათვალისწინებული ოჯახში ძალადობის ან ამავე კოდექსის 11^​1 მუხლით გათვალისწინებული ოჯახური დანაშაულის ჩადენისთვის, ხოლო სსკ-ის 47¹-ე მუხლის მე-6 ნაწილი კრძალავს შინაპატიმრობის დანიშვნას ოჯახური დანაშაულის ჩამდენი პირისათვის. საგულისხმოა, რომ სასჯელთა ზოგიერთი სახის გამოყენება დამოკიდებულია გარკვეულ ფაქტობრივ პირობებზე, მაგ.: გამასწორებელი სამუშაო, მისი არსიდან გამომდინარე, შეიძლება დაენიშნოს მხოლოდ იმ მსჯავრდებულს, რომელსაც აქვს სამუშაო ადგილი, ხოლო სხვა ძირითადი სასჯელები გამოყენებულია სპეციალური სუბიექტების მიმართ, მაგალითად: სამხედრო პირის სამსახურებრივი შეზღუდვა ენიშნება სამხედრო მოსამსახურეს, ხოლო თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით მსჯავრდებულს ეკრძალება ეკავოს დანიშვნითი თანამდებობა სახელმწიფო სამსახურში ან მუნიციპალიტეტის ორგანოებში ანდა ეწეოდეს პროფესიულ ან სხვაგვარ საქმიანობას. ამდენად, სისხლის სამართლის კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლის სანქცია თუნდაც ითვალისწინებდეს ალტერნატიულ სასჯელთა მრავალფეროვნებას, ზემოაღნიშნულ გარემოებათა მხედველობაში მიღებით, სასამართლოს დისკრეციის ფარგლები მნიშვნელოვნად იზღუდება და საპენსიო ასკის ქალი ბრალდებულების/მსჯავრდებულისათვის უალტერნატივოდ უწევს ყველაზე მკაცრი სახის სასჯელის – თავისუფლების აღკვეთის შეფარდება, მაშინ როდესაც, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა შესაძლოა სრულად შეესაბამებოდეს ჩადენილი დანაშაულის სიმძიმესა და მსჯავრდებულის პიროვნებას და მსჯავრდებულს შესწევდეს საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის შესრულების უნარი.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის თანახმად, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომა ნიშნავს მსჯავრდებულის უსასყიდლო შრომას, რომლის სახეს განსაზღვრავს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის − დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ეროვნული სააგენტოს (შემდგომ − სააგენტო) ტერიტორიული ორგანო − დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ბიურო (შემდგომ − დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულებისა და პრობაციის ბიურო). საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის სახის განსაზღვრა ნიშნავს ინდივიდუალური გარემოებების, მათ შორის, ასაკის, ფიზიკური შესაძლებლობისა და თავისუფალი დროის შეფასებას. მიუხედავად აღნიშნულისა, კანონი, ყოველგვარი ინდივიდუალური შეფასების გარეშე, სრულად და ბლანკეტურად კრძალავს სასჯელის სახით საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის დანიშვნის შესაძლებლობას საპენსიო ასაკის ქალებისთვის. შესაბამისად, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის იმპერატიული და ბლანკეტური ჩანაწერი სასჯელის განსაზღვრისას ფაქტიურად იზღუდება ინდივიდუალიზაციის პრინციპის საფუძველზე სასჯელის განსაზღვრის შესაძლებლობა (დასანიშნი სასჯელის სახის შერჩევის ნაწილში. ამასთან, ,,დანაშაულის პრევენციის, არასაპატიმრო სასჯელთა აღსრულების წესისა და პრობაციის შესახებ“ საქართველოს კანონის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების თანახმად, საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის სახით დანიშნული სასჯელი აღსრულდება საჯარო დაწესებულებაში, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც, შესასრულებელი სამუშაოს საზოგადოებისთვის სასარგებლო ხასიათიდან გამომდინარე, სასჯელი შეიძლება აღსრულდეს კერძო სამართლის იურიდიულ პირში.

შესაბამისად, სადავო ნორმით დადგენილი სრული და ბლანკეტური აკრძალვა ერთიდაიგივე დანაშაულისთვის (ერთიდაიგივე შემადგენლობის დანაშაულისთვის) ადგენს დიფერენცირებულ მიდგომას ასაკობრივი ნიშნით და რადიკალურად განსხვავებული სიმკაცრის/სიმძიმის სასჯელის გამოყენებას ერთიდაიგივე ლეგიტიმური ინტერესის – დაეკისროთ სამართლიანი/პროპორციული სასჯელი – მქონე ერთიდაიგივე კატეგორიის – ბრალდებული/მსჯავრდებული ქალების – მიმართ.

შესაბამისად, საპენსიო ასაკის ბრალდებული/მსჯავრდებული ქალების უფლებების დაცვის ნაცვლად, სადავო ნორმა იწვევს უალტერნატივოდ, ყველაზე მკაცრის სახის სასჯელის – პენიტენციურ დაწესებულებაში მოსახდელად თავისუფლების აღკვეთის – უპირობოდ დანიშვნას.

კანონმდებლის ვალდებულებაა, აღჭუროს სამართალშემფარდებელი შესაბამისი ინსტრუმენტებით, რათა გამოირიცხოს ადამიანის თავისუფლებაში სახელმწიფოს ჩარევა მაშინ, როდესაც ამის რეალური საფუძველი და უკიდურესი აუცილებლობა არ არსებობს; თავისუფლების აღკვეთა წარმოადგენს რა ადამიანის თავისუფლების შეზღუდვის უმკაცრეს ფორმას, ზოგადად სახელმწიფოს პოლიტიკა უნდა იყოს მისი უკიდურეს შემთხვევაში გამოყენებაზე ორიენტირებული. ამასთან, უნდა იგულისხმებოდეს არა მხოლოდ მოსამართლის მიერ მისი ასეთი მიდგომით გამოყენება, არამედ კანონის დონეზეც ამა თუ იმ ქმედებისთვის სასჯელის სახით პატიმრობის მხოლოდ იმ შემთხვევაში გათვალისწინება, როდესაც ეს ობიექტურად აუცილებელია ქმედების სიმძიმის, გამოწვევადი საფრთხეების, დანაშაულის ჩადენის კონკრეტული გარემოებების, დამნაშავის პიროვნების და სხვა ფაქტორების გათვალისწინებით, როდესაც თუ არა საზოგადოებისგან პირის იზოლირება, შეუძლებელი იქნება მისგან პოტენციურად მომდინარე სხვა საფრთხეების განეიტრალება და სასჯელის მიზნების მიღწევა. ამასთან, მაშინაც კი, როდესაც პირის ქმედების რეგულირება აუცილებელია, თუ პასუხისმგებლობის სხვა ზომები/სახეები ობიექტურად საკმარისია კონკრეტულ შემთხვევაში სასჯელის მიზნების მისაღწევად, კანონი უნდა უბიძგებდეს სამართალშემფარდებელს, სწორედ არასაპატიმრო ალტერნატივების გამოყენებისკენ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №1/4/592 გადაწყვეტილება „საქართველოს მოქალაქე ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-94, 96). „ადამიანის თავისუფლება იმდენად წონადი ძირითადი უფლებაა, რომ მასში ჩარევა სახელმწიფო ხელისუფლების მხრიდან უნდა განიხილებოდეს როგორც ultima ratio“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 6 აპრილის №2/1/415 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15).

ამდენად, როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა, სადავო ნორმა იწვევს საპენსიო ასაკის ბრალდებული/მსჯავრდებული ქალების სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გაუმართლებელ და დაუსაბუთებელ დამძიმებას ანალოგიურ მდგომარეობაში მყოფ იმ ქალ ბრალდებულებთან/მსჯავრდებულებთან მიმართებით, ვისაც არ მიუღწევიათ საპენსიო ასაკისთვის. ნორმა, რომელიც თავისი არსით უნდა ემსახურებოდეს საპენსიო ასაკის ქალების დაცვისა და მათთვის ნაკლებად მკაცრი სანქციის გამოყენების შესაძლებლობის შექმნას, ფაქტობრივად მოქმედებს საპირისპიროდ – ამძიმებს მათ მდგომარეობას, წარმოადგენს არა პოზიტიური, არამედ ნეგატიური ზემოქმედების გავლენის მქონე ნორმას: თუ სასამართლოს შეუძლია სასჯელის სახით საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის განსაზღვრა სხვა მსჯავრდებულისათვის (თუნდაც, 59 წლისა და 11 თვის ქალისათვის), აღნიშნული სასჯელის გამოყენების შესაძლებლობა არ აქვს იმ ქალის მიმართ, რომელსაც სასჯელის განსაზღვრის დროისათვის შეუსრულდა საპენსიო ასაკი, თუმცა, აქვს შესაბამისი შესაძლებლობა, მოიხადოს სასჯელი სწორედ საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის სახით, რათა შესრულდეს სასჯელის მიზანი – სამართლიანობის აღდგენა, ახალი დანაშაულის თავიდან აცილება და დამნაშავის რესოციალიზაცია. ამდენად, დიფერენცირებას არ გააჩნია რაციონალური კავშირი საპენსიო ასაკის ქალების დაცვის მიზნის რეალურად მიღწევასთან, არ ექვემდებარება რაციონალიზაციას, ახსნას, გამართლებას.

ამდენად, კონსტიტუციური წარდგინება ემსახურება მიმდინარე საქმეზე შესაძლო არაკონსტიტუციური ნორმის გამოყენებისა და ამგვარ ნორმაზე დაყრდნობით, საქმეების გადაწყვეტის შედეგად, მათ შორის, ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დარღვევის პრევენციას.

დასკვნა:

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 44-ე მუხლის მე-4 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ბლანკეტურად და სრულად კრძალავს/გამორიცხავს საპენსიო ასაკის ქალების მიმართ საზოგადოებისათვის სასარგებლო შრომის განსაზღვრას, იმ პირობებში, როდესაც ალტერნატიულ შესაძლო სასჯელს წარმოადგენს მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთა, შესაძლოა, არღვევდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლით გათვალისწინებულ უფლებას.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა