საკონსტიტუციო სამართლის ჟურნალი - 1 (2020) - სპეციალური გამოცემა

საკონსტიტუციო სამართლის ჟურნალი - 1 (2020) - სპეციალური გამოცემა


გამოცემის თარიღი: 15 ივნისი, 2020


 

ავტორი: ბრიუს აკერმანი

აბსტრაქტი 

2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტულმა აქტმა მსოფლიო შეძრა, მან დაცულობისა და უსაფრთხოების გაგება არსებითად შეცვალა. ძალიან მალე ჩვენი ცხოვრებაც შეიცვალა, როდესაც მთავრობებმა ამ საშიშროების საპასუხოდ მსგავსი შეტევების პრევენციის მიზნით სხვადასხვა უფლების შეზღუდვები დააწესეს. იმ დროს მნიშვნელოვანი დისკუსიის საგანი იყო როგორ გავუმკლავდეთ საგანგებო სიტუაციებს. ეს ნაშრომი ძალიან მნიშვნელოვან კითხვას სვამს - რა მოხდება, როდესაც შემდეგი შეტევის წინაშე აღმოვჩნდებით და როგორი იქნება იგი. ცხრამეტი წლის შემდეგ ჩვენ სრულიად განსხვავებული საფრთხის წინაშე დავდექით - საზოგადოებრივი ჯანმრთელობა უპრეცენდენტო შეტევის ქვეშაა, თუმცა 9/11-ის შემდგომ დაწყებული დისკუსია, დღესაც მნიშვნელოვანი საწყისი წერტილია. წინამდებარე სტატია, რომელიც 2003 წელს გამოქვეყნდა დღესაც ერთ-ერთი ყველაზე ავტორიტეტული და განხილვადი ნაშრომია საგანგებო მგომარეობის თემაზე, როდესაც ფასდება ასეთი მდგომარეობის ფარგლები და პერსპექტივები

ნაშრომი: საგანგებო კონსტიტუცია

გვერდები: 9-77

შენიშვნა: ხელახლა გამოქვეყნებულია: Bruce Ackerman და The Yale Law Journal Company ნებართვით. თავდაპირველად გამოქვეყნდა Yale Law Journal, Volume 113, Issue 5, March 2004, Pages 1029-1091. თარგმანი: Yale Law Journal და ავტორი არ არიან პასუხისმგებელი წიგნი ან რაიმე სახით ანგარიშ­ვალდებული თარგმანის სიზუსტეზე, ამ ხელახალი გამოცემის თარგმანში ნებისმიერ უზუსტობაზე, გამოტო­ვებაზე ან შეცდომაზე, ან აქედან წარმოშობილ შედეგებზე შესაბამისად, პასუხისმგებელია მხოლოდ საქარ­თვე­ლოს საკონსტიტუციო სასამართლოს საკონსტიტუციო სამართლის ჟურნალი. ამ სტატიაზე არ ვრცელ­დება ამ ჟურნალის Creative Commons Attribution (CC BY) 2.0 ლიცენზია. ეს სტატია გამოქვეყნებულია Creative Commons Attribute Non-Commercial ShareAlike 3.0 (CC-BY-NC-SA 3.0) ლიცენზიის პირობებით (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0), რომელიც იძლევა კოპირების, დისტრიბუციის და გადაცემის უფლებას, ასევე გადაწყობის და ადაპტირების უფლებას, დათქმით, რომ ეს ხდება მხოლოდ არაკომერციული მიზნებით, ნაშრომის ორიგინალი შესაბამისად არის ციტირებული და გავრცელება ხდება იდენტური ლიცენზიით.


 

ავტორი: ერიკ. ა. პოზნერი

აბსტრაქტი

მინდობის თეზისი (deference thesis) გულისხმობს, რომ კონგრესმა და სასამართლომ აღმას­რულებელს უნდა მიანდოს პოლიტიკის გადაწყვეტილებები ეროვნული საგანგებო მდგომა­რეობების დროს. ამ თეორიის კრიტიკა ანალოგიად იყენებს გადაუდებელი დახ­მა­­რების სამედიცინო პროტოკოლს იმის დასამტკიცებლად, რომ საგანგებო მდგომა­რე­ობა მოითხოვს აღმასრულებელი ხელისუფლების შეკავების მექანიზმების შექმნას, ნაც­ვლად მასთან დათმობაზე წასვლისა. თუმცა ეს კრიტიკა სწორად ვერ აღიქვამს კომპრო­მისს წესებსა და სტანდარტებს შორის. წინამდებარე ნაშრომი წარმო­იშვა მინდობის თეზისისა და მისი კრიტიკის ანალიზის შედეგად და მოხდა მისი შესწო­რება, რათა ასევე გავრცელებულიყო თეზისთან დაკავშირებულ ზოგად საკით­ხებზე და იმაზე, თუ როგორაა წესები და სტანდარტები რელევანტური ეროვნული საგან­გებო მდგომარეობისთვის. მასში განხილულია, თუ როგორ და როდის შეიძლება იმ წესე­ბის განვითარება და გამოყენება, რომლებიც საგანგებო მდგომარეობის დროს ვრცელდება.

ნაშრომი: აშშ-ში აღმასრულებლისადმი მინდობა 11 სექტემბრის შემდეგ

გვერდები: 79-94

შენიშვნა: ხელახლა გამოქვეყნებულია: Eric Posner, Deference to the Executive in the United States after September 11: Congress, the Courts, and the Office of Legal Counsel, თავდაპირველად გამოქვეყნდა: 35 Harvard Journal of Law and Public Policy 213 (2012). Pages 213-244, https://www.harvard-jlpp.com/vols-35-39/. ხელახლა ქვეყნდება ავტორის და გამომცემლობის ნებართვით. თარგმანი: Columbia Law School, წიგნი და ავტორი არ არიან პასუხისმგებელი ან რაიმე სახით ანგარიშვალდებული თარგმანის სიზუსტეზე, ამ ხელახალი გამოცემის თარგმანში ნებისმიერ უზუსტობაზე, გამოტოვებაზე ან შეცდომაზე, ან აქედან წარმოშობილ შედეგებზე შესაბამისად, პასუხისმგებელია მხოლოდ საქართველოს საკონსტიტუციო სასა­მარ­თლოს საკონსტიტუციო სამართლის ჟურნალი. ამ სტატიაზე არ ვრცელდება ამ ჟურნალის Creative Commons Attribution (CC BY) 2.0 ლიცენზია. ეს სტატია გამოქვეყნებულია Creative Commons Attribute Non-Commercial ShareAlike 3.0 ლიცენზიის პირობებით (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0), რომელიც იძლევა კოპირების, დისტრიბუციის და გადა­ცემის უფლებას, ასევე გადაწყობის და ადაპ­ტი­რების უფლებას, დათქმით, რომ ეს ხდება მხოლოდ არაკო­მერციული მიზნებით, ნაშრომის ორიგინალი შესა­ბამისად არის ციტირებული და გავრცელება ხდება იდენ­ტური ლიცენზიით. ჟურნალი განსაკუთრებულ მადლობას უხდის პროფესორ პოზნერს ნებართვის მონიჭებისათვის.


 

ავტორი: ბრიუს აკერმანი

აბსტრაქტი

პრეზიდენტის თანამდებობისთვის საომარი და საგანგებო მდგომარეობებზე საუბარი მიმზიდ­­ველია. აშშ-ის მიერ წარმოებული „ომი ტერორიზმის წინააღმდეგ“ ნათლად აჩვე­ნებს რა საფრთხეების შემცველია ერთპიროვნული ძალაუფლება. მიუხედავად იმისა, რომ 2001 წლის 11 სექტემბრის შემდგომ ტერორისტულ თავდასხმებს შედეგად არ მოჰყოლია ათასობით ადამიანის სიკვდილი, თავდამსხმელებს ესმოდათ, როგორ მუშა­ობს მედია და თავდასხმებისთვის ცენტრალურ ლოკაციებს არჩევდნენ. მიუხედავად მსხვერპლის სიმცირისა, ეს ინციდენტები საკმარისი იყო ბრიტანეთსა და საფრანგეთში დრაკონული კანონების მისაღებად. ადვილი წარმოსადგენია, რა მოხდებოდა ფართო­მას­შტაბიანი სიკვდილიანობის საფრთხის წინაშე. პრეზიდენტები რეგულარულად აცხა­დებენ საგანგებო მდგომარეობას უცხო ქვეყნებიდან მომდინარე საფრთხის საპასუხოდ. 2020 წლის გლობალურმა პანდემიამ ეს წარმოდგენა რეალობად აქცია. მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყნის ხელისუფლებები აქტიურად იყენებენ საგანგებო უფლება­მო­სი­ლებებს. ბრიუს აკერმანის წინამდებარე ესსე, რომელიც მსოფლიოს ერთ-ერთი წამყვანი სამართლებრივი მეცნიერის, კას სანსტინის ბოლო წლების ავტორიტეტული წიგნიდან არის მოცემული წარმოადგენს მოსაზრებას იმაზე, თუ რა არის საჭირო აშშ-ის პრეზი­დენტის მსგავსი ძალაუფლების შემაკავებლად, რამდენად საკმარისია ამისათვის მხო­ლოდ სასამართლო და რა როლი აქვს პოლიტიკურ შტოებს შეკავებისა და გაწონას­წორების დემოკრატიული სისტემის შექმნაში

ნაშრომი: საგანგებო მდგომარეობები

გვერდები: 95-102

შენიშვნა: ხელახლა გამოქვეყნებულია: Bruce Ackerman, States of Emergency. თავდაპირველად გამოქვეყნდა Sunstein, Cass R, “Can It Happen Here?: Authoritarianism in America” (HarperCollins Publishers 2018), ISBN: 9780062696199. ქვეყნდება ესსეს და წიგნის ავტორების ნებართვით. თარგმანი: ავტორი, წიგნი და გამომ­ცემ­ლობა არ არიან პასუხისმგებელი ან რაიმე სახით ანგარიშვალდებული თარგმანის სიზუს­ტეზე, ამ ხელა­ხალი გამოცემის თარგმანში ნებისმიერ უზუსტობაზე, გამოტოვებაზე ან შეცდომაზე ან აქედან წარმო­­შო­ბილ შედეგებზე შესაბამისად, პასუხისმგებელია მხოლოდ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს საკონ­სტიტუციო სამართლის ჟურნალი. ამ სტატიაზე არ ვრცელდება ამ ჟურნალის Creative Commons Attribution (CC BY) 2.0 ლიცენზია. ეს სტატია გამოქვეყნებულია Creative Commons Attribute Non-Commercial ShareAlike 3.0 ლიცენზიის პირობებით (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0), რომე­ლიც იძლევა კოპირების, დისტრიბუციის და გადაცემის უფლებას, ასევე გადაწყობის და ადაპ­ტი­რების უფლე­ბას, დათქმით, რომ ეს ხდება მხოლოდ არაკომერციული მიზნებით, ნაშრომის ორიგინალი, შესა­ბა­მისად, არის ციტირებული და გავრცელება ხდება იდენტური ლიცენზიით. ჟურნალი განსაკუთრებულ მადლო­ბას უხდის პროფესორ აკერმანს და პროფესორ სანსტინს ნებართვის მონიჭებისათვის.


 

ავტორი: კლარისა ლონგი

აბსტრაქტი

2020 წლის დასაწყისმა მსოფლიო მოულოდნელი მიმართულებით შეცვალა, COVID-19-ის გლობალურმა პანდემიამ ცხოვრების ყველა სფეროზე მოახდინა გავლენა. ამან, ამავდროულად, შექმნა უპრეცენდენტო შესაძლებლობა, თვალთვალისა და მონაცემთა შეგროვების პრაქტიკის გაფართოება გაემართლებინათ მთავრობებს. წინამდებარე ესსე, რომელიც პირველად კოლუმბიის სამართლის სკოლის სამეც­ნიერო არქივის საფაკულტეტო გამოცემების მიერ გამოქვეყნდა, მონაცემთა შეგრო­ვების ორ სახესხვაობას განიხილავს - არაანონიმიზირებული ლოკაციის მონაცემების და ადამიანების ჯანმრთელობასა და იმუნიტეტთან დაკავშირებული არაანონიმი­ზი­რებული სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებული მონაცემების მასობრივი შეგროვება ხელისუფლების მიერ. ერთ-ერთი ან ორივე პრაქტიკა რამდენიმე ქვეყანამ უკვე დანერგა და მნიშვნელოვანია მათი სამართლებრივი პერსპექტივით შეფასება. საქარ­თველო ერთ-ერთია, რომელიც ვირუსით დაავადებულ ადამიანებთან კონტაქ­ტის მქონე პირების დასადგენად ტექნოლოგიებს იყენებს, შესაბამისად, შედარებითი ანალიზი ძალზე მნიშვნელოვანია როგორც ეროვნული, ასევე გლობალური თვალ­საზრისით.

ნაშრომი: პირადი ინფორმაცია და პანდემია

გვერდები: 103-111

შენიშვნა: ხელახლა გამოქვეყნებულია: Clarisa Long, Privacy and Pandemics, თავდაპირველად გამოქვეყნდა Pistor, Katharina, “Law in the Time of COVID-19” (2020), წიგნი, 240. https://scholarship.lawcolumbia.edu/books/240. ქვეყნდება ავტორის ნებართვით. თარ­გმანი: Columbia Law School, წიგნი და ავტორი არ არიან პასუხისმგებელი ან რაიმე სახით ანგარიშვალდებული თარგმანის სიზუსტეზე, ამ ხელახალი გამოცემის თარგმანში ნების­მიერ უზუსტობაზე, გამოტოვებაზე ან შეცდომაზე ან აქედან წარმოშობილ შედეგებზე შესა­ბამისად, პასუხისმგებელია მხოლოდ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს საკონ­სტიტუციო სამართლის ჟურნალი. ამ სტატიაზე არ ვრცელდება ამ ჟურნალის Creative Commons Attribution (CC BY) 2.0 ლიცენზია. ეს სტატია გამოქვეყნებულია Creative Commons Attribute Non-Commercial ShareAlike 3.0 ლიცენზიის პირობებით (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0), რომელიც იძლევა კოპირების, დისტრიბუციის და გადაცემის უფლებას, ასევე გადაწყობის და ადაპტირების უფლებას, დათ­ქმით, რომ ეს ხდება მხოლოდ არაკომერციული მიზნებით, ნაშრომის ორიგინალი, შესაბა­მისად, არის ციტირებული და გავრცელება ხდება იდენტური ლიცენზიით. ჟურნალი განსაკუთ­რე­ბულ მადლობას უხდის პროფესორ ლონგს ნებართვის მონიჭებისათვის.


 

ავტორი: ნოდარ ხერხეულიძე

აბსტრაქტი

სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი საქართველოს კონსტიტუციის და, ზოგადად, სახელმწიფოს მოწყობის უმნიშვნელოვანესი ქვაკუთხედია. იგი განსაზღვრავს, თუ როგორ უნდა განხორციელდეს ხელისუფლება. ამ პრინციპში განსაკუთრებულია ხელი­სუფ­ლების შტოებს შორის უფლებამოსილებათა გადანაწილება, რაც მათ შორის ბალანსს ქმნის და უზრუნველყოფს ხალხის ძალაუფლების ხელისუფლების მიერ დემოკ­რატიულად, კონსტიტუციისა და კანონის ფარგლებში განხორციელებას. ამასთანავე, არსებობს შემთხვევები, როდესაც ბუნებრივად შეუძლებელია აღნიშნული ბალანსის დაცვა. საგანგებო ან საომარი მდგომარეობის დროს საქართველოს პრეზიდენტს ენიჭება ძალაუფლება, გამოსცეს ორგანული კანონის ძალის მქონე დეკრეტები, რითაც პრეზი­დენტი, გარკვეულწილად, ანაცვლებს საკანონმდებლო ხელისუფლებას. ნაშრომი ეხება სწორედ საგანგებო მდგომარეობის განმავლობაში (საქართველოს მაგალითზე) ნორმა­შემოქმედებით საქმიანობას და მის მიმართებას სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპებთან, კერძოდ, მასში განხილულია, თუ რამდენად შეუძლია დეკრეტს სრულად ჩაანაცვლოს კანონი და რა ფარგლებში უნდა იყოს მოქცეული მისი შინაარსი; რა სტანდარტები იხევს უკან და რა წესები უნდა იქნეს უცვლელად დაცული ნორმაშემოქ­მედებისას; შესაძლებელია თუ არა დეკრეტის საფუძველზე პასუხისმგებლობის განსაზ­ღვრა და დაკისრება; შესაძლებელია თუ არა დეკრეტით უფლებამოსილებების საქარ­თველოს მთავრობის დელეგირება.

ნაშრომი: საგანგებო მდგომარეობასთან დაკავშირებული ნორმაშემოქმედების მიმართება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპებთან – საქართველოში 2020 წლის 21 მარტს გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობის მაგალითზე

გვერდები: 113-131


 

ავტორი: თამარ ხავთასი

აბსტრაქტი

გავრცელებული პანდემიის ფარგლებში ყურადღების ცენტრში მოექცა ადამიანის ძირი­თადი უფლებების და თავისუფლებების დაცვის საკითხი. ვითარების ნორმალიზაციის მიზნით გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობის ფარგლებში შეიზღუდა ისეთი უფლებები, როგორებიცაა ადამიანის თავისუფლება, მიმოსვლის თავისუფლება, საკუთ­რე­ბის უფლება და სხვა. თუმცა სამართლებრივი სახელმწიფოსთვის სასიცოცხლოდ მნიშ­­ვნელოვანია, რომ, მიუხედავად საგანგებო ვითარებისა, ძირითად უფლებებში ჩარევა არ გასცდეს კონსტიტუციურ ფარგლებს და არათანაზომიერად არ დაირღვეს ცალ­­­კე­­ული ინდივიდის უფლებები.

საქართველოს კონსტიტუცია ითვალისწინებს როგორც საკუთრების უფლების შეზღუდ­ვის, ასევე საკუთრების ჩამორთმევის შესაძლებლობას საგანგებო მდგომარეობის განმავ­ლობაში. ბუნებრივია, თითოეულ შემთხვევაში გადაწყვეტილება ხელისუფლების მიერ თანაზომიერების პრინციპის საფუძველზე უნდა მიიღებოდეს ისე, რომ შენარ­ჩუნდეს საკუთრების უფლების არსი. განხილვის საგანს წარმოადგენს, აკმაყოფილებს თუ არა აღნიშნულ კრიტერიუმებს პანდემიის ფარგლებში შემუშავებული რეგულაციები საკუთრების უფლების შეზღუდვის თაობაზე.

ნაშრომი: საკუთრების უფლება საგანგებო მდგომარეობის დროს

გვერდები: 133-148


 

ავტორი: ანა ჯაბაური

აბსტრაქტი

21-ე საუკუნის დასაწყისიდან საგანგებო მდგომარეობის გამოცხადების სამართლებ­რივმა შედეგებმა დიდი ყურადღება მიიპყრო, რაც, თავის მხრივ, განპირობებული იყო იმით, რომ ამ ზომას მრავალმა სახელმწიფომ მიმართა, ჯერ ტერორიზმის წინააღმდეგ საბრძოლველად, ხოლო ბოლო დროს ახალ პანდემიასთან - COVID-19-თან გასამ­კლავებლად. თუმცა საგანგებო მდგომარეობა ახალი საკითხი არ არის და მას საკმაოდ ფართო ლიტერატურა ეძღვნება ძირითადი უფლებებიდან და თავისუფლებიდან დერო­გაციის საკითხთან ერთად, როგორც ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლის, ასევე კონსტიტუციური სამართლის გადმოსახედიდან.

წინამდებარე სტატია განიხილავს საგანგებო მდგომარეობისა და ადამიანის უფლე­ბებთან დაკავშირებული ვალდებულებებიდან დეროგაციის საკითხის კონსტიტუ­ციურ­სამართლევრივ ასპექტებს. მისი მიზანია იმ პრობლემების ჩვენება, რომლებიც შესაძ­ლოა საგანგებო მდგომარეობის დროს წარმოიშვას. იგი წარმოაჩენს, რომ საგან­გებო მდგომარეობის გამოცხადება შესაძლოა გამოყენებულ იქნეს როგორც მოკლე გზა ავტორიტარიზმამდე, ასევე, რომ საჭიროა მკაცრი კონსტიტუციურსამართლებრივი ჩარჩოს არსებობა რათა თავიდან იქნეს აცილებული საგამონაკლისო დებუ­ლებების გავ­რცე­ლება სამართლებრივ სისტემაში, რამაც, თავის მხრივ, შესაძლოა გამოიწვიოს საგა­მო­ნაკლისო მდგომარეობის ნორმალიზაცია.

ნაშრომი: საგანგებო მდგომარეობა: მოკლე გზა ავტორიტარიზმამდე

გვერდები: 149-177


 

ავტორი: გიორგი მელიქიძე, ნანა უზნაძე

აბსტრაქტი

2020 წლის დასაწყისიდან მსოფლიომ ახალ რეალობაში გაიღვიძა: პანდემიის საფ­რთხის გამო დღეს ქვეყნების უმრავლესობა იძულებულია, ცხოვრების ჩვეული რიტმი შეცვალოს და საგანგებო რეჟიმის მკაცრ პირობებს დაუქვემდებაროს. თავის მხრივ, საგანგებო მდგომარეობის მექანიზმის პრაქტიკაში ასე მასობრივად ამოქმედებამ დღის წესრიგში დააყენა ამ ინსტიტუტის მომწესრიგებელი კანონმდებლობის შეფასების აუცი­ლებლობა, მათ შორის, საქართველოშიც. როგორც კვლევიდან გამოიკვეთა, ბუნებ­რივია, მმართველობის სხვადასხვა ფორმის პირობებში საგანგებო მდგომარეობის გამო­ცხადება თავისებურებებით ხასიათდება, იქნება ეს სუბიექტების განსხვავებული ფორმით მონაწილეობა თუ ფუნქციების გადანაწილებაში სხვაობა, თუმცა ყველა ეტაპზე პარლა­მენ­ტის როგორც მაკონტროლებელი ორგანოს მონაწილეობა მნიშვნელოვანია. წინამ­დე­ბარე ნაშრომში გაანალიზებული იქნება საგანგებო მდგომარეობა სწორედ საპარლა­მენტო პერსპექტივიდან: შეფასდება საკანონმდებლო ორგანოს როლი ამ პროცესში და ის საფრთხეები, რომლებიც საქართველოში საგანგებო მდგომარეობის დროს სახელი­სუფ­ლებო უფლებამოსილების განხორციელების პროცესში შეიძლება წარმოიშვას.

ნაშრომი: პარლამენტი საგანგებო რეჟიმის დროს

გვერდები: 179-200


 

მთლიანი გამოცემა