ა(ა)იპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ა(ა)იპ „სტუდია მონიტორი“, „შპს საქართველოს ამბები“, ნონა ქურდოვანიძე, გელა მთივლიშვილი და ნინო ზურიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

დოკუმენტის ტიპი	კონსტიტუციური სარჩელი
ნომერი	N1865
კოლეგია/პლენუმი	II კოლეგია - ირინე იმერლიშვილი,
ავტორ(ებ)ი	ა(ა)იპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ა(ა)იპ „სტუდია მონიტორი“, „შპს საქართველოს ამბები“, ნონა ქურდოვანიძე, გელა მთივლიშვილი, ნინო ზურიაშვილი
თარიღი	20 მაისი 2025

თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

1. საქართველოს კანონი - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“

2. საქართველოს სისხლსი სამართლის კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

სადავო ნორმა	კონსტიტუციის დებულება
საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტის რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის შემდეგი სიტყვები: „ამ კანონში გამოყენებულ ტერმინებს აქვს შემდეგი მნიშვნელობა: „გ) უცხოური პრინციპალის აგენტი (გარდა ამ მუხლის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა): გ.ა) პირი, რომელიც მოქმედებს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი, ან სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით, ან იმ პირის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი ან სხვა პირი, რომელიც საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტის რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის შემდეგი სიტყვები: „ამ კანონში გამოყენებულ ტერმინებს აქვს შემდეგი მნიშვნელობა: „გ) უცხოური პრინციპალის აგენტი (გარდა ამ მუხლის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა): გ.ა) პირი, რომელიც მოქმედებს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი, ან სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით, ან იმ პირის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი ან სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით და რომლის საქმიანობას მთლიანად ან უმეტესწილად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს, აფინანსებს ან რომლის საქმიანობის სუბსიდირებას ახორციელებს უცხოური პრინციპალი, თუ აღნიშნული პირი აკმაყოფილებს ერთ-ერთ შემდეგ პირობას: გ.ა.ა) იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში პოლიტიკურ საქმიანობაში მონაწილეობს; გ.ა.ბ) იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში მოქმედებს, როგორც საზოგადოებასთან ურთიერთობების მრჩეველი, სარეკლამო აგენტი, საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომელი ან პოლიტიკური მრჩეველი; გ.ა.გ) იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში მოიძიებს, აგროვებს, გამოყოფს ან გასცემს შემოწირულებას, სესხს, ფულს ან სხვა მატერიალურ ფასეულობას; გ.ბ) პირი, რომელიც თანხმდება, ნებას ავლენს ან უშვებს, რომ სახელშეკრულებო ურთიერთობის ფარგლებში ან სახელშეკრულებო ურთიერთობის გარეშე იმოქმედოს, როგორც ამ მუხლის „გ.ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრულმა უცხოური პრინციპალის აგენტმა, ან რომელიც თავს უცხოური პრინციპალის აგენტად მოქმედად აჩვენებს ან წარმოაჩენს; საქართველოს კანონის- „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „დ” ქვეპუნქტი: „დ) ტერმინი „უცხოური პრინციპალის აგენტი“ არ მოიცავს ახალი ამბების მასობრივი გავრცელების იმ საშუალებას, ახალი ამბების მასობრივად გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებას, მასობრივი ინფორმაციის იმ ბეჭდურ საშუალებას, მასობრივი ინფორმაციის ბეჭდური საშუალებით გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებას, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე ჩამოყალიბდა/შეიქმნა. ეს ტერმინი არ მოიცავს აგრეთვე იმ გაზეთს, იმ ჟურნალს, იმ პერიოდულ ბეჭდურ გამოცემას, იმ პუბლიკაციას, რომელიც საქართველოში გამოიცემა ახალი ამბების კეთილსინდისიერი გავრცელებით ან ჟურნალისტური საქმიანობის კეთილსინდისიერი განხორციელებით, მათ შორის, რეკლამის შეთავაზების ან მოზიდვის, პროდუქტის ან მომსახურების გამოწერის შეთავაზების ან სხვა სახის საზღაურის მეშვეობით. ამ ქვეპუნქტის მოქმედება ვრცელდება მხოლოდ ახალი ამბების მასობრივი გავრცელების იმ საშუალებაზე, ახალი ამბების მასობრივად გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებაზე, მასობრივი ინფორმაციის იმ ბეჭდურ საშუალებაზე, მასობრივი ინფორმაციის ბეჭდური საშუალებით გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებაზე, აგრეთვე იმ გაზეთზე, იმ ჟურნალზე, იმ პერიოდულ ბეჭდურ გამოცემაზე, იმ პუბლიკაციაზე, რომლის არანაკლებ 80%-ის ბენეფიციარი მესაკუთრეები და რომლის მმართველები და ხელმძღვანელები (მათი არსებობის შემთხვევაში) საქართველოს მოქალაქეები არიან, რომელსაც არ ფლობს, არ ზედამხედველობს, არ მართავს, არ აკონტროლებს, არ აფინანსებს, რომლის სუბსიდირებას არ ახორციელებს და რომელსაც არანაირ პოლიტიკას არ განუსაზღვრავს ამ მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული უცხოური პრინციპალი ან უცხოური პრინციპალის აგენტი, რომელიც ამ კანონის შესაბამისად უნდა დარეგისტრირდეს;” საქართველოს კანონის- „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „ი“ ქვეპუნქტი: „საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომელი − პირი, რომელიც აგროვებს, ავრცელებს ან აქვეყნებს პოლიტიკური, სამრეწველო, შრომითი, ეკონომიკური, სოციალური, კულტურული ან სხვა სახის სარგებლის, ფაქტების ან პირობების შესახებ ანგარიშებს, აღწერილობებს, ინფორმაციას ან მონაცემებს ნებისმიერი ქვეყნის (გარდა საქართველოსი) თაობაზე, ან აგროვებს, ავრცელებს ან აქვეყნებს მათ რომელიმე უცხო ქვეყნის ხელისუფლების ან უცხოური პოლიტიკური პარტიის ანდა პარტნიორთა ჯგუფის, ასოციაციის, კორპორაციის, ორგანიზაციის ან ფიზიკურ პირთა სხვა გაერთიანების ინტერესების შესაბამისად, რომლის საქმიანობაც მოწესრიგებულია უცხო ქვეყნის კანონით ან რომლის საქმიანობის ძირითადი ადგილი უცხო ქვეყნის ტერიტორიაზეა;“	საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინდადება: „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა.“
საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის შემდეგი სიტყვები: 1. პირმა არ უნდა იმოქმედოს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტმა, თუ მან ანტიკორუფციულ ბიუროს არ წარუდგინა ავთენტური და სრულად შევსებული რეგისტრაციის განცხადება და დამატებითი დოკუმენტები, რომლებიც გათვალისწინებულია ამ პუნქტითა და ამ მუხლის მე-2 პუნქტით, ან თუ იგი ამ კანონით დადგენილი წესით გათავისუფლებული არ არის რეგისტრაციის ვალდებულებისგან. გარდა შემდგომ გათვალისწინებული შემთხვევებისა, პირმა იმ დღიდან 10 დღის განმავლობაში, როდესაც იგი უცხოური პრინციპალის აგენტი გახდება, ანტიკორუფციულ ბიუროს ფიცის ქვეშ, ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსის მიერ დადგენილი ფორმით უნდა წარუდგინოს რეგისტრაციის განცხადების ასლი. უცხოური პრინციპალის აგენტზე ვალდებულება, შეავსოს რეგისტრაციის განცხადება, ვრცელდება იმ დღიდან 10 დღის გასვლის შემდეგაც, როდესაც იგი უცხოური პრინციპალის აგენტი გახდება. უცხოური პრინციპალის აგენტის სტატუსის შეწყვეტა პირს არ ათავისუფლებს ვალდებულებისგან, შეავსოს რეგისტრაციის განცხადება იმ პერიოდისთვის, როდესაც იგი უცხოური პრინციპალის აგენტი იყო. რეგისტრაციის განცხადება უნდა შეიცავდეს შემდეგ მონაცემებს: ა) განმცხადებლის სახელს, ძირითად იურიდიულ მისამართს და მასთან დაკავშირებულ ყველა სხვა იურიდიულ მისამართს საქართველოში ან საქართველოს ფარგლების გარეთ, აგრეთვე ყველა ფაქტობრივ მისამართს (მათი არსებობის შემთხვევაში); ბ) განმცხადებლის სტატუსს; ფიზიკური პირის შემთხვევაში − მისი მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას, პარტნიორთა ჯგუფის შემთხვევაში − თითოეული პარტნიორის სახელს, საცხოვრებელი ადგილის მისამართს, მისი მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას და თანაპარტნიორებთან დადებული ხელშეკრულებების ნამდვილ და სრულ ასლებს, ასოციაციის, კორპორაციის, ორგანიზაციის ან ფიზიკურ პირთა სხვა გაერთიანების შემთხვევაში − მისი მმართველებისა და ხელმძღვანელების ან მათი ფუნქციებისა და მოვალეობების შემსრულებელი პირების სახელებს, საცხოვრებელი ადგილების მისამართებს, მათი მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას, ყველა დოკუმენტის (მათ შორის, სადამფუძნებლო შეთანხმების, წესდებისა და მათში შეტანილი ცვლილებებისა და დამატებების) ასლებს, აგრეთვე ნებისმიერი სხვა აქტის/დოკუმენტის ასლს და ყველა იმ ზეპირი შეთანხმების წესებისა და პირობების წერილობით აღწერას, რომლებიც ეხება მის ორგანიზებას, უფლებამოსილებებსა და მიზნებს, ასევე სრულ ინფორმაციას მისი მფლობელებისა და მაკონტროლებლების შესახებ; გ) ყოვლისმომცველ ინფორმაციას განმცხადებლის საქმიანობის არსის შესახებ, განმცხადებლის თანამშრომლების სრულ სიას და თითოეული მათგანის სამუშაოს სპეციფიკის აღწერას; ყველა იმ უცხოური პრინციპალის სახელსა და მისამართს, რომლისთვისაც განმცხადებელი მოქმედებს ან რომლისთვის მოქმედადაც თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ან რომლისთვის მოქმედებასაც თანხმდება; ყველა ასეთი უცხოური პრინციპალის საქმიანობის ან სხვა სახის აქტივობის სპეციფიკის შესახებ ინფორმაციას, ხოლო თუ უცხოური პრინციპალი ფიზიკური პირი არ არის − ინფორმაციას იურიდიული პირის მფლობელისა და თითოეული მაკონტროლებლის თაობაზე; აგრეთვე არსებობის შემთხვევაში − ყველა იმ უცხოური პრინციპალის შესახებ ინფორმაციას, რომელსაც სრულად ან ნაწილობრივ ფლობს, ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს, აფინანსებს ან რომლის სუბსიდირებას ახორციელებს უცხო ქვეყნის ხელისუფლება ან/და უცხოური პოლიტიკური პარტია ან/და სხვა უცხოური პრინციპალი; დ) თითოეული წერილობითი შეთანხმების ასლს და ზეპირი შეთანხმებით გათვალისწინებულ წესებსა და პირობებს, მათ შორის, ასეთ შეთანხმებებში შეტანილ ცვლილებებს, ხოლო ხელშეკრულების არარსებობის შემთხვევაში − სრულ ინფორმაციას იმ გარემოებების შესახებ, რომელთა გამოც განმცხადებელი უცხოური პრინციპალის აგენტია; აგრეთვე თითოეული ასეთი ხელშეკრულების არსისა და შესაბამისი საქმიანობის მეთოდების სრულყოფილ აღწერას, იმ საქმიანობის დეტალურ აღწერას, რომელიც განხორციელდა ან განხორციელდება და რომელიც შეიძლება პოლიტიკურ საქმიანობად იქნეს მიჩნეული; ე) ინფორმაციას იმ შემოსავლის, შემოწირულების, ფულის ან მატერიალური ფასეულობის წარმომავლობისა და ოდენობის შესახებ, რომელიც განმცხადებელმა უცხოური პრინციპალისგან ბოლო 60 დღის განმავლობაში კომპენსაციის, დანახარჯის ან ნებისმიერი სხვა სახით მიიღო. განცხადებაში მითითებული უნდა იყოს აგრეთვე თითოეული ასეთი გადახდის ფორმა და დრო, გადახდის განმახორციელებელი პირის ვინაობა; ვ) დეტალურ ინფორმაციას ყველა იმ საქმიანობის (მათ შორის, პოლიტიკური საქმიანობის) შესახებ, რომელსაც განმცხადებელი ახორციელებს ან რომლის განმახორციელებლადაც თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ან რომლის თავისთვის ან იმ სხვა პირისთვის (გარდა უცხოური პრინციპალისა) განხორციელებაზე თანხმდება, რომელიც განმცხადებელს ავალდებულებს, დარეგისტრირდეს ამ კანონის მოთხოვნების შესაბამისად; ზ) იმ პირის (გარდა უცხოური პრინციპალისა) სახელს, საქმიანობისა და რეგისტრაციის მისამართებს, ხოლო ფიზიკური პირის შემთხვევაში − აგრეთვე მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას, რომლის ინტერესების შესაბამისადაც განმცხადებელი ახორციელებს იმ საქმიანობას, რომელიც, ამ კანონის თანახმად, მის რეგისტრაციას საჭიროებს, ან თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ამ საქმიანობის განმახორციელებლად ან თანხმდება აღნიშნული საქმიანობის განხორციელებაზე, ასევე შესაბამის ინფორმაციას იმ მოცულობით, რამდენადაც ასეთი პირი ექვემდებარება რომელიმე უცხო ქვეყნის ხელისუფლების, უცხოური პოლიტიკური პარტიის ან სხვა უცხოური პრინციპალის მიერ ფლობას, ზედამხედველობას, კონტროლს, მართვას, დაფინანსებას ან სუბსიდირებას მთლიანად ან ნაწილობრივ; არსებობის შემთხვევაში − ინფორმაციას იმ შემოსავლის, შემოწირულების, ფულის ან მატერიალური ფასეულობის წარმომავლობისა და ოდენობის შესახებ, რომელიც განმცხადებელმა ამ მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საქმიანობის განმახორციელებელი პირისგან ბოლო 60 დღის განმავლობაში მიიღო. განცხადებაში მითითებული უნდა იყოს აგრეთვე თითოეული ასეთი გადახდის ფორმა და დრო, გადახდის განმახორციელებელი პირის ვინაობა; ... ი) თითოეული წერილობითი შეთანხმების ასლს და ზეპირი შეთანხმებით გათვალისწინებულ წესებსა და პირობებს, მათ შორის, ასეთ შეთანხმებებში შეტანილ ცვლილებებს, ხოლო ხელშეკრულების არარსებობის შემთხვევაში − სრულ ინფორმაციას იმ საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა გარემოების შესახებ, რომელსაც განმცხადებელი ახორციელებს ან რომლის განმახორციელებლადაც თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ან რომლის თავისთვის, უცხოური პრინციპალისთვის ან იმ სხვა პირისთვის (გარდა უცხოური პრიციპალისა) განხორციელებაზე თანხმდება, რომელიც განმცხადებელს ავალდებულებს, დარეგისტრირდეს ამ კანონის მოთხოვნების შესაბამისად; კ) ყველა სხვა ინფორმაციას ან დოკუმენტს, რომელიც ამ კანონის მიზნებთან არის დაკავშირებული და შესაძლებელია პერიოდულად მოითხოვოს ანტიკორუფციულმა ბიურომ ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე; ლ) ინფორმაციას, დოკუმენტების ასლებსა და დამატებით დოკუმენტებს, რომლებიც საჭიროა რეგისტრაციის განცხადებასა და თანდართულ დოკუმენტებში მოყვანილი ინფორმაციის სიზუსტის წარმოსაჩენად. საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტი: „2. უცხოური პრინციპალის აგენტი, რომელმაც შეავსო რეგისტრაციის განცხადება ამ მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნების შესაბამისად, ვალდებულია ყოველი 6 თვის გასვლის შემდეგ, 30 დღის ვადაში, ფიცის ქვეშ, ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსის მიერ დადგენილი ფორმით წარუდგინოს ანტიკორუფციულ ბიუროს ის ინფორმაცია, რომელსაც ანტიკორუფციული ბიურო, ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე, საჭიროდ მიიჩნევს, რათა ინფორმაცია იყოს ზუსტი, სრულყოფილი და უახლესი იმ პერიოდისთვის, რომელსაც ის აღწერს. ამ მუხლის პირველი პუნქტის „გ“, „დ“, „ვ“ ან „ი“ ქვეპუნქტის საფუძველზე განმცხადებელმა ანტიკორუფციულ ბიუროს 10 დღის ვადაში უნდა აცნობოს ნებისმიერი ცვლილების შესახებ. ანტიკორუფციულ ბიუროს შეუძლია მოითხოვოს რეგისტრაციის განცხადებისთვის დართულ დამატებით დოკუმენტებში ყველა საკითხის ან კონკრეტული საკითხების თაობაზე ინფორმაციის უფრო ხშირად შეტანა, თუ იგი ამას, ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე, ამ კანონის მიზნების განსახორციელებლად საჭიროდ მიიჩნევს.“ საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტის შემდეგი სიტყვები: „რეგისტრაციის განცხადების ან დამატებითი დოკუმენტების შევსება და წარდგენა არ ნიშნავს იმას, რომ განმცხადებლის მიერ წარდგენილი ინფორმაცია აუცილებლად და სრულად შეესაბამება საქართველოს კანონმდებლობას. ამასთანავე, ეს არ უნდა აღიქმებოდეს ისე, რომ ანტიკორუფციული ბიურო განმცხადებელს დამატებით დოკუმენტაციას არ მოსთხოვს.“ საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტი: „უკანონოა საქართველოში მყოფი იმ პირის მიერ, რომელიც უცხოური პრინციპალის აგენტია და ვალდებულია დარეგისტრირდეს ამ კანონის შესაბამისად, უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით რაიმე საინფორმაციო მასალის საფოსტო გზავნილის სახით ან შიდა ან საერთაშორისო ვაჭრობის რომელიმე სხვა საშუალების გამოყენებით გავრცელება, თუ ამ საინფორმაციო მასალაში თვალსაჩინოდ მითითებული არ არის, რომ ეს საინფორმაციო მასალა უცხოური პრინციპალის აგენტის მიერ უცხოური პრინციპალის სახელით არის გავრცელებული და დამატებითი ინფორმაცია ანტიკორუფციულ ბიუროშია დაცული. ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსი უფლებამოსილია ამ კანონის მიზნებისთვის განსაზღვროს ტერმინი „თვალსაჩინო.“ საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-7 მუხლი: „იმ უცხოური პრინციპალის აგენტის, რომელიც ფიზიკური პირი არ არის, თითოეული ხელმძღვანელი, მმართველი ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირი ვალდებულია წარადგინოს უცხოური პრინციპალის აგენტების რეგისტრაციის განცხადება და დამატებითი დოკუმენტები, რომლებიც გათვალისწინებულია ამ კანონის მე-2 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით. ამასთანავე, იგი ვალდებულია შეასრულოს ამ კანონის მე-4 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებისა და მე-5 მუხლის მოთხოვნები და ამავე კანონით გათვალისწინებული სხვა მოთხოვნები. თავის მხრივ, იმ ორგანიზაციის დაშლა, რომელიც მოქმედებს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, არ გამოიწვევს მისი ხელმძღვანელის, მმართველის ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირის იმ პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლებას, რომელიც გულისხმობს ამ კანონით განსაზღვრული დოკუმენტაციის შევსებას. უცხოური პრინციპალის აგენტის, ნებისმიერი ხელმძღვანელის, მმართველის ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირის მიერ ამ კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნების შეუსრულებლობა გამოიწვევს მისთვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.“ საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-8 მუხლის პირველი პუნქტი: „1. პირი, რომელიც: ა) განზრახ დაარღვევს ამ კანონის რომელიმე ნორმას (მუხლს, პუნქტს ან ქვეპუნქტს); ბ) ნებისმიერ რეგისტრაციის განცხადებაში, დამატებით დოკუმენტში ან ნებისმიერ სხვა დოკუმენტში, რომელსაც ანტიკორუფციულ ბიუროს წარუდგენს ან მიაწვდის ამ კანონის შესაბამისად, განზრახ შეიტანს არსებითი ფაქტის შესახებ მცდარ ინფორმაციას ან განზრახ გამოტოვებს ნებისმიერ ფაქტს ან არ წარადგენს იმ დოკუმენტების ასლებს, რომლებიც მასში მითითებული უნდა იყოს, − ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან/და თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთ წლამდე.ამ კანონის მე-4 მუხლის მე-2, მე-4 ან მე-5 პუნქტით გათვალისწინებული ნორმის დარღვევისთვის ან ამ მუხლის მე-6 ან მე-7 პუნქტის დარღვევისთვის პირი ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 5 000 ლარის ოდენობით ან/და თავისუფლების აღკვეთით ვადით არაუმეტეს ექვსი თვისა. “ საქართველოს კანონი - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ მე-9 მუხლი: ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსი უფლებამოსილია ნებისმიერ დროს დაადგინოს, შეასწოროს, შეცვალოს და გააუქმოს ის წესები და რეგულაციები, რომლებსაც იგი ამ კანონის აღსასრულებლად საჭიროდ მიიჩნევს.“	საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინდადება: „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა.“
საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 355² მუხლი „1.საქართველოს კანონის „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-4 მუხლის მე-2, მე-4 ან მე-5 პუნქტით ან მე-8 მუხლის მე-6 და მე-7 პუნქტით დადგენილი მოთხოვნის შეუსრულებლობა - ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 5000 ლარის ოდენობით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექცს თვემდე, ჯარიმით არაუმეტეს 5 000 ლარის ოდენობით ან უამისოდ 2. საქართველოს კანონით „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტით“ განსაზღვრული ვალდებულების (გარდა ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მოთხოვნისა) შეუსრულებლობა ან არაჯეროვნად შესრულება − ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთ წლამდე, ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან უამისოდ. შენიშვნა: ამ მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისთვის იურიდიული პირი ისჯება ჯარიმით.“	საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინდადება: „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა.“

სადავო ნორმა

კონსტიტუციის დებულება

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტის რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის შემდეგი სიტყვები:

„ამ კანონში გამოყენებულ ტერმინებს აქვს შემდეგი მნიშვნელობა:

„გ) უცხოური პრინციპალის აგენტი (გარდა ამ მუხლის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა):

„ამ კანონში გამოყენებულ ტერმინებს აქვს შემდეგი მნიშვნელობა:

გ.ა) პირი, რომელიც მოქმედებს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი, ან სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით, ან იმ პირის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი ან სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით და რომლის საქმიანობას მთლიანად ან უმეტესწილად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს, აფინანსებს ან რომლის საქმიანობის სუბსიდირებას ახორციელებს უცხოური პრინციპალი, თუ აღნიშნული პირი აკმაყოფილებს ერთ-ერთ შემდეგ პირობას:

გ.ა.ა) იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში პოლიტიკურ საქმიანობაში მონაწილეობს;

გ.ა.ბ) იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში მოქმედებს, როგორც საზოგადოებასთან ურთიერთობების მრჩეველი, სარეკლამო აგენტი, საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომელი ან პოლიტიკური მრჩეველი;

გ.ა.გ) იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში მოიძიებს, აგროვებს, გამოყოფს ან გასცემს შემოწირულებას, სესხს, ფულს ან სხვა მატერიალურ ფასეულობას;

გ.ბ) პირი, რომელიც თანხმდება, ნებას ავლენს ან უშვებს, რომ სახელშეკრულებო ურთიერთობის ფარგლებში ან სახელშეკრულებო ურთიერთობის გარეშე იმოქმედოს, როგორც ამ მუხლის „გ.ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრულმა უცხოური პრინციპალის აგენტმა, ან რომელიც თავს უცხოური პრინციპალის აგენტად მოქმედად აჩვენებს ან წარმოაჩენს;

საქართველოს კანონის- „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „დ” ქვეპუნქტი:

„დ) ტერმინი „უცხოური პრინციპალის აგენტი“ არ მოიცავს ახალი ამბების მასობრივი გავრცელების იმ საშუალებას, ახალი ამბების მასობრივად გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებას, მასობრივი ინფორმაციის იმ ბეჭდურ საშუალებას, მასობრივი ინფორმაციის ბეჭდური საშუალებით გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებას, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობის საფუძველზე ჩამოყალიბდა/შეიქმნა. ეს ტერმინი არ მოიცავს აგრეთვე იმ გაზეთს, იმ ჟურნალს, იმ პერიოდულ ბეჭდურ გამოცემას, იმ პუბლიკაციას, რომელიც საქართველოში გამოიცემა ახალი ამბების კეთილსინდისიერი გავრცელებით ან ჟურნალისტური საქმიანობის კეთილსინდისიერი განხორციელებით, მათ შორის, რეკლამის შეთავაზების ან მოზიდვის, პროდუქტის ან მომსახურების გამოწერის შეთავაზების ან სხვა სახის საზღაურის მეშვეობით. ამ ქვეპუნქტის მოქმედება ვრცელდება მხოლოდ ახალი ამბების მასობრივი გავრცელების იმ საშუალებაზე, ახალი ამბების მასობრივად გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებაზე, მასობრივი ინფორმაციის იმ ბეჭდურ საშუალებაზე, მასობრივი ინფორმაციის ბეჭდური საშუალებით გამავრცელებელ პირთა იმ გაერთიანებაზე, აგრეთვე იმ გაზეთზე, იმ ჟურნალზე, იმ პერიოდულ ბეჭდურ გამოცემაზე, იმ პუბლიკაციაზე, რომლის არანაკლებ 80%-ის ბენეფიციარი მესაკუთრეები და რომლის მმართველები და ხელმძღვანელები (მათი არსებობის შემთხვევაში) საქართველოს მოქალაქეები არიან, რომელსაც არ ფლობს, არ ზედამხედველობს, არ მართავს, არ აკონტროლებს, არ აფინანსებს, რომლის სუბსიდირებას არ ახორციელებს და რომელსაც არანაირ პოლიტიკას არ განუსაზღვრავს ამ მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული უცხოური პრინციპალი ან უცხოური პრინციპალის აგენტი, რომელიც ამ კანონის შესაბამისად უნდა დარეგისტრირდეს;”

საქართველოს კანონის- „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „ი“ ქვეპუნქტი:

„საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომელი − პირი, რომელიც აგროვებს, ავრცელებს ან აქვეყნებს პოლიტიკური, სამრეწველო, შრომითი, ეკონომიკური, სოციალური, კულტურული ან სხვა სახის სარგებლის, ფაქტების ან პირობების შესახებ ანგარიშებს, აღწერილობებს, ინფორმაციას ან მონაცემებს ნებისმიერი ქვეყნის (გარდა საქართველოსი) თაობაზე, ან აგროვებს, ავრცელებს ან აქვეყნებს მათ რომელიმე უცხო ქვეყნის ხელისუფლების ან უცხოური პოლიტიკური პარტიის ანდა პარტნიორთა ჯგუფის, ასოციაციის, კორპორაციის, ორგანიზაციის ან ფიზიკურ პირთა სხვა გაერთიანების ინტერესების შესაბამისად, რომლის საქმიანობაც მოწესრიგებულია უცხო ქვეყნის კანონით ან რომლის საქმიანობის ძირითადი ადგილი უცხო ქვეყნის ტერიტორიაზეა;“

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინდადება: „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა.“

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის შემდეგი სიტყვები:

1. პირმა არ უნდა იმოქმედოს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტმა, თუ მან ანტიკორუფციულ ბიუროს არ წარუდგინა ავთენტური და სრულად შევსებული რეგისტრაციის განცხადება და დამატებითი დოკუმენტები, რომლებიც გათვალისწინებულია ამ პუნქტითა და ამ მუხლის მე-2 პუნქტით, ან თუ იგი ამ კანონით დადგენილი წესით გათავისუფლებული არ არის რეგისტრაციის ვალდებულებისგან. გარდა შემდგომ გათვალისწინებული შემთხვევებისა, პირმა იმ დღიდან 10 დღის განმავლობაში, როდესაც იგი უცხოური პრინციპალის აგენტი გახდება, ანტიკორუფციულ ბიუროს ფიცის ქვეშ, ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსის მიერ დადგენილი ფორმით უნდა წარუდგინოს რეგისტრაციის განცხადების ასლი. უცხოური პრინციპალის აგენტზე ვალდებულება, შეავსოს რეგისტრაციის განცხადება, ვრცელდება იმ დღიდან 10 დღის გასვლის შემდეგაც, როდესაც იგი უცხოური პრინციპალის აგენტი გახდება. უცხოური პრინციპალის აგენტის სტატუსის შეწყვეტა პირს არ ათავისუფლებს ვალდებულებისგან, შეავსოს რეგისტრაციის განცხადება იმ პერიოდისთვის, როდესაც იგი უცხოური პრინციპალის აგენტი იყო. რეგისტრაციის განცხადება უნდა შეიცავდეს შემდეგ მონაცემებს:

ა) განმცხადებლის სახელს, ძირითად იურიდიულ მისამართს და მასთან დაკავშირებულ ყველა სხვა იურიდიულ მისამართს საქართველოში ან საქართველოს ფარგლების გარეთ, აგრეთვე ყველა ფაქტობრივ მისამართს (მათი არსებობის შემთხვევაში);

ბ) განმცხადებლის სტატუსს; ფიზიკური პირის შემთხვევაში − მისი მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას, პარტნიორთა ჯგუფის შემთხვევაში − თითოეული პარტნიორის სახელს, საცხოვრებელი ადგილის მისამართს, მისი მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას და თანაპარტნიორებთან დადებული ხელშეკრულებების ნამდვილ და სრულ ასლებს, ასოციაციის, კორპორაციის, ორგანიზაციის ან ფიზიკურ პირთა სხვა გაერთიანების შემთხვევაში − მისი მმართველებისა და ხელმძღვანელების ან მათი ფუნქციებისა და მოვალეობების შემსრულებელი პირების სახელებს, საცხოვრებელი ადგილების მისამართებს, მათი მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას, ყველა დოკუმენტის (მათ შორის, სადამფუძნებლო შეთანხმების, წესდებისა და მათში შეტანილი ცვლილებებისა და დამატებების) ასლებს, აგრეთვე ნებისმიერი სხვა აქტის/დოკუმენტის ასლს და ყველა იმ ზეპირი შეთანხმების წესებისა და პირობების წერილობით აღწერას, რომლებიც ეხება მის ორგანიზებას, უფლებამოსილებებსა და მიზნებს, ასევე სრულ ინფორმაციას მისი მფლობელებისა და მაკონტროლებლების შესახებ;

გ) ყოვლისმომცველ ინფორმაციას განმცხადებლის საქმიანობის არსის შესახებ, განმცხადებლის თანამშრომლების სრულ სიას და თითოეული მათგანის სამუშაოს სპეციფიკის აღწერას; ყველა იმ უცხოური პრინციპალის სახელსა და მისამართს, რომლისთვისაც განმცხადებელი მოქმედებს ან რომლისთვის მოქმედადაც თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ან რომლისთვის მოქმედებასაც თანხმდება; ყველა ასეთი უცხოური პრინციპალის საქმიანობის ან სხვა სახის აქტივობის სპეციფიკის შესახებ ინფორმაციას, ხოლო თუ უცხოური პრინციპალი ფიზიკური პირი არ არის − ინფორმაციას იურიდიული პირის მფლობელისა და თითოეული მაკონტროლებლის თაობაზე; აგრეთვე არსებობის შემთხვევაში − ყველა იმ უცხოური პრინციპალის შესახებ ინფორმაციას, რომელსაც სრულად ან ნაწილობრივ ფლობს, ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს, აფინანსებს ან რომლის სუბსიდირებას ახორციელებს უცხო ქვეყნის ხელისუფლება ან/და უცხოური პოლიტიკური პარტია ან/და სხვა უცხოური პრინციპალი;

დ) თითოეული წერილობითი შეთანხმების ასლს და ზეპირი შეთანხმებით გათვალისწინებულ წესებსა და პირობებს, მათ შორის, ასეთ შეთანხმებებში შეტანილ ცვლილებებს, ხოლო ხელშეკრულების არარსებობის შემთხვევაში − სრულ ინფორმაციას იმ გარემოებების შესახებ, რომელთა გამოც განმცხადებელი უცხოური პრინციპალის აგენტია; აგრეთვე თითოეული ასეთი ხელშეკრულების არსისა და შესაბამისი საქმიანობის მეთოდების სრულყოფილ აღწერას, იმ საქმიანობის დეტალურ აღწერას, რომელიც განხორციელდა ან განხორციელდება და რომელიც შეიძლება პოლიტიკურ საქმიანობად იქნეს მიჩნეული;

ე) ინფორმაციას იმ შემოსავლის, შემოწირულების, ფულის ან მატერიალური ფასეულობის წარმომავლობისა და ოდენობის შესახებ, რომელიც განმცხადებელმა უცხოური პრინციპალისგან ბოლო 60 დღის განმავლობაში კომპენსაციის, დანახარჯის ან ნებისმიერი სხვა სახით მიიღო. განცხადებაში მითითებული უნდა იყოს აგრეთვე თითოეული ასეთი გადახდის ფორმა და დრო, გადახდის განმახორციელებელი პირის ვინაობა;

ვ) დეტალურ ინფორმაციას ყველა იმ საქმიანობის (მათ შორის, პოლიტიკური საქმიანობის) შესახებ, რომელსაც განმცხადებელი ახორციელებს ან რომლის განმახორციელებლადაც თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ან რომლის თავისთვის ან იმ სხვა პირისთვის (გარდა უცხოური პრინციპალისა) განხორციელებაზე თანხმდება, რომელიც განმცხადებელს ავალდებულებს, დარეგისტრირდეს ამ კანონის მოთხოვნების შესაბამისად;

ზ) იმ პირის (გარდა უცხოური პრინციპალისა) სახელს, საქმიანობისა და რეგისტრაციის მისამართებს, ხოლო ფიზიკური პირის შემთხვევაში − აგრეთვე მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაციას, რომლის ინტერესების შესაბამისადაც განმცხადებელი ახორციელებს იმ საქმიანობას, რომელიც, ამ კანონის თანახმად, მის რეგისტრაციას საჭიროებს, ან თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ამ საქმიანობის განმახორციელებლად ან თანხმდება აღნიშნული საქმიანობის განხორციელებაზე, ასევე შესაბამის ინფორმაციას იმ მოცულობით, რამდენადაც ასეთი პირი ექვემდებარება რომელიმე უცხო ქვეყნის ხელისუფლების, უცხოური პოლიტიკური პარტიის ან სხვა უცხოური პრინციპალის მიერ ფლობას, ზედამხედველობას, კონტროლს, მართვას, დაფინანსებას ან სუბსიდირებას მთლიანად ან ნაწილობრივ; არსებობის შემთხვევაში − ინფორმაციას იმ შემოსავლის, შემოწირულების, ფულის ან მატერიალური ფასეულობის წარმომავლობისა და ოდენობის შესახებ, რომელიც განმცხადებელმა ამ მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საქმიანობის განმახორციელებელი პირისგან ბოლო 60 დღის განმავლობაში მიიღო. განცხადებაში მითითებული უნდა იყოს აგრეთვე თითოეული ასეთი გადახდის ფორმა და დრო, გადახდის განმახორციელებელი პირის ვინაობა;

...

ი) თითოეული წერილობითი შეთანხმების ასლს და ზეპირი შეთანხმებით გათვალისწინებულ წესებსა და პირობებს, მათ შორის, ასეთ შეთანხმებებში შეტანილ ცვლილებებს, ხოლო ხელშეკრულების არარსებობის შემთხვევაში − სრულ ინფორმაციას იმ საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა გარემოების შესახებ, რომელსაც განმცხადებელი ახორციელებს ან რომლის განმახორციელებლადაც თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ან რომლის თავისთვის, უცხოური პრინციპალისთვის ან იმ სხვა პირისთვის (გარდა უცხოური პრიციპალისა) განხორციელებაზე თანხმდება, რომელიც განმცხადებელს ავალდებულებს, დარეგისტრირდეს ამ კანონის მოთხოვნების შესაბამისად;

კ) ყველა სხვა ინფორმაციას ან დოკუმენტს, რომელიც ამ კანონის მიზნებთან არის დაკავშირებული და შესაძლებელია პერიოდულად მოითხოვოს ანტიკორუფციულმა ბიურომ ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე;

ლ) ინფორმაციას, დოკუმენტების ასლებსა და დამატებით დოკუმენტებს, რომლებიც საჭიროა რეგისტრაციის განცხადებასა და თანდართულ დოკუმენტებში მოყვანილი ინფორმაციის სიზუსტის წარმოსაჩენად.

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტი:

„2. უცხოური პრინციპალის აგენტი, რომელმაც შეავსო რეგისტრაციის განცხადება ამ მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნების შესაბამისად, ვალდებულია ყოველი 6 თვის გასვლის შემდეგ, 30 დღის ვადაში, ფიცის ქვეშ, ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსის მიერ დადგენილი ფორმით წარუდგინოს ანტიკორუფციულ ბიუროს ის ინფორმაცია, რომელსაც ანტიკორუფციული ბიურო, ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე, საჭიროდ მიიჩნევს, რათა ინფორმაცია იყოს ზუსტი, სრულყოფილი და უახლესი იმ პერიოდისთვის, რომელსაც ის აღწერს. ამ მუხლის პირველი პუნქტის „გ“, „დ“, „ვ“ ან „ი“ ქვეპუნქტის საფუძველზე განმცხადებელმა ანტიკორუფციულ ბიუროს 10 დღის ვადაში უნდა აცნობოს ნებისმიერი ცვლილების შესახებ. ანტიკორუფციულ ბიუროს შეუძლია მოითხოვოს რეგისტრაციის განცხადებისთვის დართულ დამატებით დოკუმენტებში ყველა საკითხის ან კონკრეტული საკითხების თაობაზე ინფორმაციის უფრო ხშირად შეტანა, თუ იგი ამას, ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე, ამ კანონის მიზნების განსახორციელებლად საჭიროდ მიიჩნევს.“

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტის შემდეგი სიტყვები:

„რეგისტრაციის განცხადების ან დამატებითი დოკუმენტების შევსება და წარდგენა არ ნიშნავს იმას, რომ განმცხადებლის მიერ წარდგენილი ინფორმაცია აუცილებლად და სრულად შეესაბამება საქართველოს კანონმდებლობას. ამასთანავე, ეს არ უნდა აღიქმებოდეს ისე, რომ ანტიკორუფციული ბიურო განმცხადებელს დამატებით დოკუმენტაციას არ მოსთხოვს.“

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტი:

„უკანონოა საქართველოში მყოფი იმ პირის მიერ, რომელიც უცხოური პრინციპალის აგენტია და ვალდებულია დარეგისტრირდეს ამ კანონის შესაბამისად, უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით რაიმე საინფორმაციო მასალის საფოსტო გზავნილის სახით ან შიდა ან საერთაშორისო ვაჭრობის რომელიმე სხვა საშუალების გამოყენებით გავრცელება, თუ ამ საინფორმაციო მასალაში თვალსაჩინოდ მითითებული არ არის, რომ ეს საინფორმაციო მასალა უცხოური პრინციპალის აგენტის მიერ უცხოური პრინციპალის სახელით არის გავრცელებული და დამატებითი ინფორმაცია ანტიკორუფციულ ბიუროშია დაცული. ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსი უფლებამოსილია ამ კანონის მიზნებისთვის განსაზღვროს ტერმინი „თვალსაჩინო.“

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-7 მუხლი:

„იმ უცხოური პრინციპალის აგენტის, რომელიც ფიზიკური პირი არ არის, თითოეული ხელმძღვანელი, მმართველი ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირი ვალდებულია წარადგინოს უცხოური პრინციპალის აგენტების რეგისტრაციის განცხადება და დამატებითი დოკუმენტები, რომლებიც გათვალისწინებულია ამ კანონის მე-2 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით. ამასთანავე, იგი ვალდებულია შეასრულოს ამ კანონის მე-4 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებისა და მე-5 მუხლის მოთხოვნები და ამავე კანონით გათვალისწინებული სხვა მოთხოვნები. თავის მხრივ, იმ ორგანიზაციის დაშლა, რომელიც მოქმედებს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, არ გამოიწვევს მისი ხელმძღვანელის, მმართველის ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირის იმ პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლებას, რომელიც გულისხმობს ამ კანონით განსაზღვრული დოკუმენტაციის შევსებას. უცხოური პრინციპალის აგენტის, ნებისმიერი ხელმძღვანელის, მმართველის ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირის მიერ ამ კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნების შეუსრულებლობა გამოიწვევს მისთვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.“

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-8 მუხლის პირველი პუნქტი:

„1. პირი, რომელიც:

ა) განზრახ დაარღვევს ამ კანონის რომელიმე ნორმას (მუხლს, პუნქტს ან ქვეპუნქტს);

ბ) ნებისმიერ რეგისტრაციის განცხადებაში, დამატებით დოკუმენტში ან ნებისმიერ სხვა დოკუმენტში, რომელსაც ანტიკორუფციულ ბიუროს წარუდგენს ან მიაწვდის ამ კანონის შესაბამისად, განზრახ შეიტანს არსებითი ფაქტის შესახებ მცდარ ინფორმაციას ან განზრახ გამოტოვებს ნებისმიერ ფაქტს ან არ წარადგენს იმ დოკუმენტების ასლებს, რომლებიც მასში მითითებული უნდა იყოს, −

ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან/და თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთ წლამდე.ამ კანონის მე-4 მუხლის მე-2, მე-4 ან მე-5 პუნქტით გათვალისწინებული ნორმის დარღვევისთვის ან ამ მუხლის მე-6 ან მე-7 პუნქტის დარღვევისთვის პირი ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 5 000 ლარის ოდენობით ან/და თავისუფლების აღკვეთით ვადით არაუმეტეს ექვსი თვისა. “

საქართველოს კანონი - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ მე-9 მუხლი:

ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსი უფლებამოსილია ნებისმიერ დროს დაადგინოს, შეასწოროს, შეცვალოს და გააუქმოს ის წესები და რეგულაციები, რომლებსაც იგი ამ კანონის აღსასრულებლად საჭიროდ მიიჩნევს.“

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 355² მუხლი

„1.საქართველოს კანონის „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-4 მუხლის მე-2, მე-4 ან მე-5 პუნქტით ან მე-8 მუხლის მე-6 და მე-7 პუნქტით დადგენილი მოთხოვნის შეუსრულებლობა -

ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 5000 ლარის ოდენობით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექცს თვემდე, ჯარიმით არაუმეტეს 5 000 ლარის ოდენობით ან უამისოდ

2. საქართველოს კანონით „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტით“ განსაზღვრული ვალდებულების (გარდა ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული მოთხოვნისა) შეუსრულებლობა ან არაჯეროვნად შესრულება −

ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთ წლამდე, ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან უამისოდ.

შენიშვნა: ამ მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისთვის იურიდიული პირი ისჯება ჯარიმით.“

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

მოსარჩელე მხარეებს წარმოადგენენ 3 იურიდიული და 3 ფიზიკური პირი. მოსარჩელე იურიდიული პირები არიან - არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“ (საია), არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი „სტუდია მონიტორი“ და შპს „საქართველოს ამბები.“

საია წარმოადგენს არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომლის წესდების 3.1. მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საია ქმნის იურიდიული დახმარების ცენტრებს და უზრუნველყოფს სასამართლო და სხვა ორგანოებში წარმომადგენლობას. წესდების 3.1. მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის თანახმად, საია იცავს ადამიანის უფლებებს სახელმწიფო ორგანოებთან მიმართებაში, მათ შორის სტრატეგიული სამართალწარმოების გზით; ამავე მუხლის „ლ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საია სამართლებრივი ექსპერტიზის, შეფასებისა და მონიტორინგის, ასევე ორგანიზაციის პოზიციების გამოხატვის გზით აქტიურად მონაწილეობს მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივ-პოლიტიკური საკითხების განხილვაში; „ი“ ქვეპუნქტის თანახმად, საია თანამშრომლობს ადგილობრივ და საერთაშორისო ორგანიზაციებთან. წესდების 3.1. მუხლის „მ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საია ეწევა არჩევნების მონიტორინგს.[1] ამ ნორმებზე დაყრდნობით, საია წარმოადგენს ისეთ ა(ა)იპ-ის, რომელიც მოქალაქეებს უწევს უფასო იურიდიულ დახმარებას, ხელს უწყობს ადამიანის უფლებების დაცვას და დემოკრატიული მმართველობის განმტკიცებას. თავისი მისიის განსახორციელებლად, საია მოიძიებს ფინანსებს საერთაშორისოდ აღიარებული, გამჭვირვალე საგრანტო პროგრამებიდან. ეს რესურსები გამოიყენება სამართლებრივი დახმარების, ადამიანის უფლებების დაცვისა და დემოკრატიული პროცესების ხელშეწყობისთვის. აღნიშნულ ბმულზე (https://gyla.ge/who-we/donors-partners) ხელმისაწვდომია ინფორმაცია საიას დონორების შესახებ. სადავო ნორმები შეიცავს ბუნდოვან დებულებებს, რომლითაც საიას მიერ მაგალითად უცხოური ფონდებიდან დაფინანსების მიღება შესაძლოა განიმარტოს როგორც უცხოური დონორის მიერ საიას კონტროლად, საიასათვის მითითებების და ინტრუქციის მიცემად, საიასათვის მოთხოვნის წაყენებად. ამ ბუნდოვანი განმარტების არსებობის პირობებში, საიას შეიძლება მოეთხოვოს დამაკნინებელი სახელის - „უცხოური პრინციპალის აგენტის“- მიღება და ანტიკორუფციული ბიუროსათვის ამ სახელით რეგისტრაციისათვის მიმართვა. იმის მიუხედავად, რომ დაფინანსების მიღება და გრანტის ხარჯვისათვის ფინანსური ანგარიშის დონოროსათვის წარდგენა, არ გულისხმობს, რომ გრანტის მიმღები მოქმედებს უცხოური დონორის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით, არსებობს სადავო ნორმების ფართოდ განმარტების საფრთხე და საიასათვის მასტიგმატიზირებელი იარლიყის მიკერების, მისი რეპუტაციის შელახვის და ისეთი ადმინისტრაციული ტვირთის ტარების დაკისრების საფრთხე, რომლის ტარებაც შეუძლებელი იქნება, ნებიმისმიერ გულისხმიერი მენეჯერის მხრიდან. ამასთან, თუკი საია ბუნდოვანი კრიტერიუმის არსებობის გამო ჩათვლის, რომ დაფინანსება არ უთანაბრდება კონტროლს და არ დარეგისტრირდება უცხოური პრინციპალის აგენტად, ამას შესაძლოა მოჰყვეს საიას, როგორც იურიდიული პირის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა - ჯარიმა 10 000 ლარის ოდენობით. ასევე ანტიკორუფციული ბიუროს უფლებამოსილია მიმართოს თბილისის საქალაქო სასამართლოს და მოითხოვოს საიას იძულებითი რეგისტრაცია უცხოური პრინციპალის აგენტად. აქედან გამომდინარე, საია უფლებამოსილია იდავოს გასაჩივრებული ნორმების კონტიტუციურობაზე. ასევე, საია ანგარიშის ბეჭდვისას ან მულტიმედია მასალების ინტერნეტში განთავსებისას შესაძლოა დაავალდებულონ თვალსაჩინო ადგილას მიუთითოს, რომ ამ ინფორმაციას ავრცელებს როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი უცხოური პრინციპალის სახელით. ეს ვალდებულება აღვივებს აუდიტორიის უნდობლობას საიას ანგარიშისა და მულტიმედია მასალების მიმართ. სადავო ნორმებით დაწესებული მოთხოვნა, რომლის მიხედვითაც ორგანიზაციამ საჯაროდ უნდა მიუთითოს, რომ ის მოქმედებს როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, ქმნის შინაარსობრივ ასოციაციას, თითქოს აღნიშნული კომუნიკაცია მოდის მესამე ქვეყნის ინტერესებიდან და არა დამოუკიდებელი, ადგილობრივი ორგანიზაციიდან. მიუხედავად იმისა, რომ დაფინანსება რეალურად არ იწვევს ინსტრუქციულ კონტროლს, მსგავსი წარწერა აუდიტორიაში ქმნის არასამართლიან და არამართებულ ასოციაციას პოლიტიკურ ან იდეოლოგიურ მიკერძოებასთან დაკავშირებით. ეს აზიანებს პლატფორმის ავტორიტეტს, იწვევს პროდუქციის ეფექტის დაკნინებას და ეწინააღმდეგება გამოხატვის თავისუფლებისა და პროფესიული მიუკერძოებლობის პრინციპებს.

„უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის „გ.ა.“ ქვეპუნქტის თანახმად, უცხოური პრინციპალის აგენტი არის „პირი.“ „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, პირი არის ფიზიკური პირი, პარტნიორთა ჯგუფი, ასოციაცია, კორპორაცია, ორგანიზაცია ან ფიზიკურ პირთა ნებისმიერი სხვა გაერთიანება; კანონპროექტის განმარტებით ბარათში აღნიშნულია: „კანონპროექტი არის ამერიკის შეერთებულ შტატებში მოქმედი უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტის (Foreign Agents Registration Act (FARA) ზუსტი ანალოგი.“[2] ვინაიდან ასოციაცია, კორპორაცია, პარტნიორთა ჯგუფი არ არის ის ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმები, რასაც იცნობს ქართული კანონმდებლობა - სამოქალაქო კოდექსი და ,,მეწარმეთა შესახებ” კანონი, უნდა შევამოწმოთ, ამერიკული კანონმდებლობა, რომელიც განსაზღვრავს ასოციაციის, კორპორაციის და პარტნიორთა ჯგუფის ცნებებს. ამერიკულ სამართალში, ასოციაცია ნიშნავს ორგანიზაციას, რომელიც არ არის რეგისტრირებული (ინკორპორირებული), ასოციაცია, რომელიც მოქმედებს საჯარო მიზნების მისაღწევად, ექცევა აშშ-ს კონსტიტუციის პირველი შესწორებით დაცული სიტყვის და შეკრების თავისუფლების სფეროში. თუკი ასოციაცია რეგისტრირდება, მას ჰქვია არასამეწარმეო (non-profit) კორპორაცია.[3] არსებობს 1987 წლის არასამეწარმეო კორპორაციის გადამუშავებული სამოდელო აქტი, რომელიც აწესრიგებს იდეალური მიზნის მქონე ორგანიზაციის რეგისტრაციის საკითხს.[4] ამგვარად, ვინაიდან საია არ არის არარეგისტრირებული კავშირი, არამედ რეგისტრირებული არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირია, ამის გამო, ამერიკული სამართლის ანალოგიის გამოყენებით, ის ჩაითვლება „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ კორპორაციად.

არასამეწარმეო (არაკომერციულ) იურიდიულ პირს წარმოადგენს კიდევ ერთი მოსარჩელე, „სტუდია მონიტორი.“ საიასგან განსხვავებით, სტუდია მონიტორი წარმოადგენს მედია ორგანიზაციას. ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმის გამო „სტუდია მონიტორიც“ კორპორაციად უნდა იქნეს მიჩნეული. „სტუდია მონიტორი“ აწარმოებს ჟურნალისტურ გამოძიებას, ქმნის საგამოძიებო სიუჟეტებს, ამ მასალას განათავსებს საკუთარ ვებ-გვერდზე (https://monitori.ge/category/djurnalisturi-gamodzieba/) და ტელევიზიების ეთერში. „სტუდია მონიტორი“ დამოუკიდებელი მედია ორგანიზაციაა, რომლის საქმიანობაც მხარდაჭერილია საერთაშორისო ფონდების მიერ, რომლებიც მიზნად ისახავს გამოხატვის თავისუფლების, ჟურნალისტური გამოძიების და საზოგადოების ინფორმირების მხარდაჭერას. (https://monitori.ge/chvens-shesakheb/). ამ გარემოების გათვალისწინებით, ,,სტუდია მონიტორი” ბუნდოვანი ნორმების გამო, შესაძლოა მოექცეს მასტიგმატიზირებელი ნორმების ზემოქმედების ქვეშ.

„უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ ვრცელდება მედია ორგანიზაციაზეც, თუ „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მედია საშუალება „რომლის არანაკლებ 80%-ის ბენეფიციარი მესაკუთრეები და რომლის მმართველები და ხელმძღვანელები (მათი არსებობის შემთხვევაში) საქართველოს მოქალაქეები არიან, რომელსაც არ ფლობს, არ ზედამხედველობს, არ მართავს, არ აკონტროლებს, არ აფინანსებს, რომლის სუბსიდირებას არ ახორციელებს და რომელსაც არანაირ პოლიტიკას არ განუსაზღვრავს ამ მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული უცხოური პრინციპალი ან უცხოური პრინციპალის აგენტი, რომელიც ამ კანონის შესაბამისად უნდა დარეგისტრირდეს.“ ამგვარად, იმისათვის, რომ მედია საშუალებას დაეკისროს უცხოური პრინციპალის აგენტად რეგისტრაციის ვალდებულება, მის ბენეფიციარ მესაკუთრეებს ან მმართველებს უნდა აკონტროლებდეს, აფინანსებდეს ან სუბსიდირებას უწევდეს უცხოური პრინციპალი. დონორისაგან „სტუდია მონიტორისათვის“ მიცემული დაფინანსება შეიძლება არაკეთილსინდისიერად განმარტოს იმგვარად, რომ უცხოური ფონდიდან უშუალოდ „მონიტორისათვის“ მიცემული გრანტი/დაფინანსება მისი კონტროლია. რაც არასწიროა. თუმცა აქაც რჩება კონტროლის ფართოდ განმარტების შესაძლებლობა, რაც „სტუდია მონიტორის“ მიერ მასტიგმატიზირებელი იარლიყის მიკერებაზე უარის თქმის შემთხვევაში, გამოიწვევს ,,სტუდია მონიტორის” სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას 10 000 ლარიანი ჯარიმის სახით. ამას გარდა, ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსის შუამდგომლობის საფუძველზე, თბილისის საქალაქო სასამართლომ შესაძლოა „სტუდია მონიტორს“ დაავალოს იძულებითი რეგისტრაცია უცხოური პრინციპალის აგენტად. ამასთან, აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ „სტუდია მონიტორის“ საქმიანობას წარმოადგენს საგამოძიებო ფილმების დამზადება და გავრცელება, სხვადასხვა მულტიმედიური პროდუტების შექმნა. ამასთან, თუკი „სტუდია მონიტორი“ „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, ავრცელებს საგამოძიებო ფილმს ინტერნეტით ან ტელევიზიით, „სტუდია მონიტორს“ შესაძლოა დაევალოს, თვალსაჩინო ადგილას მიუთითოს, რომ ავრცელებს ინფორმაციას როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, უცხოური პრინციპალის სახელით. ამგვარი წარწერის გაკეთება რეპუტაციას ულახავს „სტუდია მონიტორს,“ მაყურებელში აღვივებს საგამოძიებო ფილმის მიმართ უნდობლობას. მაშინ, როდესაც ,,სტუდია მონიტორი“ ტრადიციულად იკვლევს ხელისუფლების კორუფციულ გადაცდომებს, საგამოძიებო ფილმისათვის ამგვარი იარლიყის მიკერება უნდა იქნას აღქმული - ფილმის ადრესატის - ხელისუფლების მხრიდან ანგარიშსწორებად. ამგვარი მიდგომა ართულებს, „სტუდია მონიტორის“ მიერ საზოგადოებრივი დარაჯის ფუნქციის შესრულებას. „სტუდია მონოტორი“ სტიგმატიზებულია არა მარტო საჯაროდ ხელმისაწვდომ, ანტიკორუფციული ბიუროს ელექტრონულ ბაზაში მისი უცხოეთის პრინციპალის აგენტად შეყვანის („უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-6 მუხლის მე-4 პუნქტი) და მისი როგორც „უცხოური პრინციპალის აგენტის“ სახელდებით „სტუდია მონიტორის“ მიერ წარდგენილი განცხადების ნებისმიერი დაინტერესებული პირებისათვის გადაცემით („უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი), არამედ იმითაც, რომ ინტერნეტით ან ტელევიზიით გავრცელებულ ფილმს ტიტრის სახით უნდა ახლდეს შეურაცხმყოფელი მინიშნება, რომ ფილმი ემსახურება არა ქართული საზოგადოების და სახელმწიფოს დაცვას კორუფციისაგან, არამედ უცხოური პრინციპალის ინტერესებს.

კიდევ ერთი მოსარჩელე იურიდიული პირი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „საქართველოს ამბებია.“ ეს უკანასკნელი ფლობს ვებ-გვერდს Sakartvelosambebi.ge-ს, რომელიც ავრცელებს ახალ ამბებს და სპეცრეპორტაჟებს. გრანტის/დაფინანსების მიღების შემთხვევაშიც, ბუნდოვანი ნორმის ფართო ინტერპრეტაციის გამო, არსებობს „საქართველოს ამბების“ უცხოური პრინციპალის აგენტად რეგისტრაციის ვალდებულება, რომლის შეუსრულებლობაც იწვევს უშუალოდ შპს-ს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას. სტიგმატიზაციის, რეპუტაციის შელახვის, ჟურნალისტური პროდუქტის მიმართ უნდობლობის ხელოვნური გაღვივების საფრთხე ანალოგიურია „საქართველოს ამბებთან“ მიმართებაში, როგორც ეს ხდება „სტუდია მონიტორის“ შემთხვევაში. ერთადერთი განსხვავება „სტუდია მონიტორსა“ და „საქართველოს ამბებს“ შორის ისაა, რომ „სტუდია მონიტორი“ ა(ა)იპ-ია, ხოლო „საქართველოს ამბები“ შპს. ამიტომ უნდა გაირკვეს, „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით, განსაზღვრულ რომელ „პირში“ ექცევა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება. ამისათვის კვლავაც ამერიკული სამართალი უნდა გამოვიყენოთ.

როგორც ზემოთ მივუთითეთ, ასოციაცია შეიძლება იყოს არარეგისტრირებული კავშირი, რასაც არ წარმოადგენს შპს, ვინაიდან არარეგისტრირებული კავშირი იურიდიული პირი არ არის და თანაც მოგების მიღების მიზანი არ გააჩნია. რაც შეეხება სიტყვა „პარტნიორთა ჯგუფს“ ამერიკულ FARA-ში გამოიყენება სიტყვა Partnership.[5] ეს ნიუ-იორკის შტატის სამართლის მიხედვით, ნიშნავს ნებაყოფლობით სახელშეკრულებო გაერთიანებას ორ ან მეტ მხარეს შორის, მოგების მისაღებად ერთობლივად ბიზნესის განსახორციელებლად. პარტნიორთა ჯგუფი შედგება პარტნიორებისაგან, რომლებიც არიან პარტნიორთა ჯგუფის აგენტები, ისინი ხელშეკრულებებს დებენ პარტნიორთა ჯგუფის სახელით.[6] პარტნიორთა ჯგუფის ქართული ანალოგია სამოქალაქო კოდექსის 930-ე მუხლით განსაზღვრული ერთობლივი საქმიანობა (ნიუ-იორკის სამართალი ამას joint venture უწოდებს[7]) (ამხანაგობა) არის, რაც ნიშნავს იმას, რომ ხელშეკრულებით ორი ან რამდენიმე პირი კისრულობს ერთობლივად იმოქმედოს საერთო სამეურნეო ან სხვა მიზნების მისაღწევად ხელშეკრულებით განსაზღვრული საშუალებებით, იურიდიული პირის შეუქმნელად. შესაბამისად, ვინაიდან შპს იურიდიული პირია, ის ვერ იქნება „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული პარტნიორთა ჯგუფი.

ამერიკული სამართლის მიხედვით, კორპორაცია არის სუბიექტი, ფიქციური პირი, რომელიც რეალური ადამიანის მსგავსად, უფლებამოსილია იჩივლის სასამართლოში, გამოვიდეს მოპასუხედ, გასცეს ან ისესხოს თანხა. ინკორპორირებულ კომპანიაში შესაძლებელია წილის (აქციის) გაყიდვა, კორპორაცია არსებობს განუსაზღვრელი ვადით. კორპორაციის დამახასიათებელია შეზღუდული პასუხისმგებლობა მოწილე (აქციონერი) თავისი პირიადი ქონებით არ აგებს პასუხს კორპორაციის ვალებისათვის.[8] ამგვარად, შპს, ისევე როგორც ა(ა)იპ-ი, მოაზრებულია „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრულ სიტყვა „კორპორაციაში.“ თუკი ა(ა)იპ-ი არაკომერციული კორპორაციაა, შპს კომერციული კორპორაციაა. კორპორაცია არის ქართულ იურისპუდენციაში დამკვიდრებული სიტყვა „იურიდიული პირის“ სინონიმი. კორპორაციაა ყველაფერი, რაც ინკორპორირებულია (რეგისტრირებულია უფლებამოსილ ორგანოში).

იურიდიული პირისაგან დამოუკიდებელ მოსარჩელეებს წარმოადგენენ ფიზიკური პირები - ნონა ქურდოვანიძე, ნინო ზურიაშვილი და გელა მთივლიშვილი. მეწარმეთა და არასამეწარმეო იურიდიულ პირთა რეესტრის ამონაწერიდან ირკვევა, რომ ნონა ქურდოვანიძე არის საიას ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი, ნინო ზურიაშვილი არის „სტუდია მონიტორის“ ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი, ხოლო გელა მთივლიშვილი არის „საქართველოს ამბების“ ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი.

„უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის თანახმად, იმ უცხოური პრინციპალის აგენტის, რომელიც ფიზიკური პირი არ არის, თითოეული ხელმძღვანელი, მმართველი ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირი ვალდებულია წარადგინოს უცხოური პრინციპალის აგენტების რეგისტრაციის განცხადება და დამატებითი დოკუმენტები... უცხოური პრინციპალის აგენტის, ნებისმიერი ხელმძღვანელის, მმართველის ან ხელმძღვანელის ან/და მმართველის ფუნქციების შემსრულებელი პირის მიერ ამ კანონით გათვალისწინებული მოთხოვნების შეუსრულებლობა გამოიწვევს მისთვის საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი პასუხისმგებლობის დაკისრებას.“ იურიდიული პირის უცხოური პრინციპალის აგენტად რეგისტრაციაზე ორგანიზაციის ხელმძღვანელის მიერ განცხადების წარუდგენლობის შედეგი განსაზღვრულია სისხლის სამართლის კოდექსის 355² მუხლის მეორე ნაწილით, რომლის მიხედვითაც, საქართველოს კანონით „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტით“ განსაზღვრული ვალდებულების შეუსრულებლობა ან არაჯეროვნად შესრულება − ისჯება ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით ხუთ წლამდე, ჯარიმით არაუმეტეს 10 000 ლარის ოდენობით ან უამისოდ. მაშინ, როდესაც ჯარიმა შეიძლება დაეკისროთ, იურიდიულ პირებს - საიას, „სტუდია მონიტორს,“ „საქართველოს ამბებს.“ თავისუფლების აღკვეთის სუბიექტი მხოლოდ ფიზიკური პირია. მოცემულ შემთხვევაში, ბუნდოვანი სისხლისსამართლებრივი ნორმის საფუძველზე მოსარჩელე ნონა ქურდოვანიძეს, ნინო ზურიაშვილს და გელა მთივლიშვილს 5 წლამდე თავისუფლების აღკვეთა შეიძლება დაეკისროთ. .

„საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ: საქართველოს მოქალაქეებს, სხვა ფიზიკურ პირებს და იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი; ამგვარად, სადავო ნორმები, გარკვეული დონის ალბათობით, მომავალში შესაძლოა გავრცელდეს მოსარჩელეთა მიმართ, შესაბამისად, მათ აქვთ სადავო ნორმების საკონსტიტუციო სასამართლოში გასაჩივრების უფლება.

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) დავის საგანს წარმოადგენს საკანონმდებლო აქტი და არ არსებობს იერარქიულად ზემდგომი აქტის გასაჩივრების საჭიროება.

[1] https://admin.gyla.ge/uploads_script/gyla_charter/tmp/phparS2LR.pdf

[2] https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/381088

[3]https://www.law.cornell.edu/wex/association#:~:text=An%20association%20is%20an%20unincorporated,together%20for%20a%20specific%20purpose.

[4] http://www.muridae.com/nporegulation/documents/model_npo_corp_act.html

[5] § 611. Definitions (a) https://www.govinfo.gov/content/pkg/USCODE-2009-title22/pdf/USCODE-2009-title22-chap11-subchapII.pdf

[6] https://www.law.cornell.edu/wex/Partnership

[7] იქვე

[8] https://www.law.cornell.edu/wex/corporation

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმის განჭვრეტადობის კონსტიტუციური სტანდარტები

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადება „ადგენს პირის პასუხისგებაში მიცემის საფუძვლებს, განამტკიცებს გარანტიას, რომ ნებისმიერი დანაშაული და სასჯელი მკაფიოდ უნდა იყოს განსაზღვრული სისხლის სამართლის კანონში“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 11 ივლისის №3/2/416 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-38). აღნიშნული ნორმა “არა მხოლოდ განსაზღვრავს პასუხისმგებლობის დაკისრებისათვის შესაბამისი კანონის არსებობის აუცილებლობას, არამედ ადგენს პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელი კანონის ხარისხობრივ სტანდარტებს. პასუხისმგებლობის დაწესებისას კანონმდებელი შებოჭილია განსაზღვრულობის პრინციპით” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 14 მაისის №2/2/516,542 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ალექსანდრე ბარამიძე, ლაშა ტუღუში, ვახტანგ ხმალაძე და ვახტანგ მაისაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-29).

„განჭვრეტადი და არაორაზროვანი კანონმდებლობა, ერთი მხრივ, უზრუნველყოფს პირის დაცვას სამართალშემფარდებლის თვითნებობისგან, მეორე მხრივ კი, ადგენს გარანტიას, რომ პირმა მიიღოს მკაფიო შეტყობინება სახელმწიფოსგან, რათა მოახერხოს ნორმის სწორი აღქმა, განსაზღვროს, რომელი ქმედებაა კანონით აკრძალული და რომელ ქმედებას შეიძლება მოჰყვეს სამართლებრივი პასუხისმგებლობა. პირს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, საკუთარ ქმედებაში განჭვრიტოს აკრძალული ქმედების ნიშნები და წარმართოს საკუთარი ქცევა კანონმდებლობით დადგენილი წესების შესაბამისად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 14 მაისის №2/2/516,542 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ალექსანდრე ბარამიძე, ლაშა ტუღუში, ვახტანგ ხმალაძე და ვახტანგ მაისაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-30).

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, „ქმედების დასჯადად გამოცხადების შესახებ გადაწყვეტილების მიღება კანონმდებლის ექსკლუზიურ უფლებამოსილებას წარმოადგენს. შესაბამისად, მან ეს უფლებამოსილება ისე უნდა გამოიყენოს, რომ საშუალება არ მიეცეს სამართალშემფარდებელს, სამოსამართლო პრაქტიკის საფუძველზე, თავად შექმნას სისხლისსამართლებრივად დასჯადი ქმედების შემადგენლობა“ („საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 14 მაისის №2/2/516,542 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ალექსანდრე ბარამიძე, ლაშა ტუღუში, ვახტანგ ხმალაძე და ვახტანგ მაისაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ", II-37).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის N1/8/926 გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი ლოგუა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, ეხებოდა იმას, რომ სისხლის სამართლის კოდექსი აწესებდა პორნოგრაფიის გავრცელებისათვის პასუხისმგებლობას, ისე რომ ტერმინი „პორნოგრაფიის“ განმარტება არ გვხდებოდა საქართველოს არც ერთ სამართლებრივ აქტში. ამ საქმეში საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: „საკანონმდებლო დეფინიციის არარსებობამ შესაძლოა, მართლაც წარმოშვას ნორმის არაერთგვაროვანი განმარტების რისკი. შესაბამისად, მსგავსი ტიპის ტერმინები, რომლებიც იმთავითვე არ არის ცალსახა და მკაფიო ნორმის ადრესატისთვის, საჭიროებს სამართლებრივ განსაზღვრებებს და მისი შეფასების კრიტერიუმების კანონითვე დადგენას. ნორმის საკმარისი განჭვრეტადობის უზრუნველსაყოფად საჭიროა, დანაშაულის შემადგენლობის განსაზღვრისას, კანონმდებელმა შეძლებისდაგვარად განმარტოს აბსტრაქტული ტერმინები და მიანიჭოს მათ კონკრეტული სამართლებრივი შინაარსი. [...] ამგვარი საკანონმდებლო განმარტებების არარსებობისას, შესაბამისი ტერმინები მოკლებულია კონკრეტულ, მკაფიო სამართლებრივ შინაარსს და სხვადასხვა პირის, მათ შორის, ნორმის შემფარდებლის მიერ შესაძლოა, აღქმული და გამოყენებული იყოს სრულიად სხვადასხვაგვარად, საკუთარი, მათ შორის, მცდარი წარმოდგენებისა თუ სტერეოტიპების ზეგავლენით.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის N1/8/926 გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი ლოგუა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-28).

ამ თვალსაზრისით, გასათვალისწინებელია კიდევ ერთი კონტექსტი: როდესაც უშუალოდ იმ ნორმაში, რომელიც სასამართლომ უნდა გამოიყენოს, არ არის გადმოცემული ამა თუ იმ ტერმინის განმარტება, საერთო სასამართლო შეიძლება დაეყრდრნოს ამავე ტერმინის განმარტებას სპეციალურ ან მომიჯნავე კანონმდებლობაში, რაც, ჩვეულებრივ, დასაშვებია, თუკი შესაბამისი ტერმინის ავტონომიური განმარტების აუცილებლობა არ არსებობს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის N1/8/926 გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი ლოგუა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-29).

„ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმა რიგ შემთხვევებში ვერ იქნება ინდივიდუალიზებული, დროსა და სივრცეში იზოლირებული ქცევის წესი. ამგვარ ნორმათა მიზანი მისი ხანგრძლივ პერსპექტივაში გამოყენება და ურთიერთობათა ფართო და მუდმივად განვითარებადი სპექტრის მოცვაა. პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმები გამოიყენება დინამიკური, წინასწარ არაიდენტიფიცირებადი ურთიერთობების დასარეგულირებლად. საზოგადოების, სოციალური ურთიერთობების მრავალფეროვნება ხშირ შემთხვევაში შეუძლებელს ხდის წინასწარ განისაზღვროს, თუ რა ფორმით, რა მეთოდის გამოყენებით მოხდება ამა თუ იმ სისხლის სამართლის კანონმდებლობით დაცული სამართლებრივი სიკეთის ხელყოფა. კანონმდებლისთვის მაქსიმალურად დეტალიზებული, ხისტი მოწესრიგების შემოღების ვალდებულების დადგენა შეიცავს ამა თუ იმ საზოგადოებრივად საშიში ქმედების დაუსჯელად დატოვების საფრთხეს. იმ შემთხვევაში, თუ კანონმდებელს არ ექნება შესაძლებლობა, ესა თუ ის სამართლებრივი სიკეთე დაიცვას ზოგადი აკრძალვების დაწესებით, ყოველთვის იარსებებს საფრთხე, რომ ინდივიდები მოძებნიან გზას ხსენებული სამართლებრივი სიკეთის კანონით აუკრძალავი ფორმით დასაზიანებლად. მაგალითად, თუ კანონმდებელი მესაკუთრის ნების საწინააღმდეგოდ, მისი ქონების დაუფლების დასჯადობას დაუკავშირებს დამატებით კრიტერიუმს დაუფლების ფორმასთან დაკავშირებით, პირები, ბუნებრივია, ეცდებიან, სხვის ქონებას დაეუფლონ კანონით აუკრძალავი ფორმით, რაც დაუცველს დატოვებს პირის საკუთრებას. ამავე დროს, თუნდაც ერთი ფორმით დაუფლების შემთხვევის დაუსჯელობაც კი საკმარისი იქნება იმისათვის, რომ იგი გახდეს ყველაზე ხშირად გამოყენებადი მეთოდი საკუთრების უფლების შესალახად. აღნიშნულიდან გამომდინარე, არარეალისტური იქნება, კანონმდებელს მოეთხოვოს პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმების კონკრეტიზაციის ძალიან მაღალი ხარისხით ჩამოყალიბება. დასაშვებია, პასუხისმგებლობის დამდგენი ისეთი ზოგადი საკანონმდებლო ნორმის მიღება, რომელიც გონივრულობის ფარგლებში ექვემდებარება განმარტებას და, ამ გზით, უზრუნველყოფს მისი მოქმედების სფეროში მოქცეული დაცული სიკეთის ხელყოფის ყველა შესაძლო შემთხვევის დასჯადობას.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 15 ივლისის N2/1/1289 გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი ბერუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-12).

ბერუაშვილის საქმეზე დადგენილ კიდევ ერთ სტანდარტს წარმოადგენს ის, რომ კანონმდებელი აკრძალულ ქმედებათა განსაზღვრისას არეგულირებს ურთიერთობათა ფართო სპექტრს და საკანონმდებლო აქტში გამოყენებული ტერმინები მოითხოვს განმარტებასა და ფაქტობრივი გარემოებებისადმი მისადაგებას. შესაბამისად, შეუძლებელია, თავიდან იქნეს არიდებული შედარებით ზოგადი, ინტერპრეტირებადი თუ კონკრეტული სფეროსათვის დამახასიათებელი ტერმინების გამოყენება. შედეგად, კანონმდებლობის, მათ შორის, პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმების შინაარსის აღქმა რთულდება და საჭირო ხდება იურისტებისა და სხვა სფეროს სპეციალისტების დახმარება. პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმების მიმართ წაყენებული მკაფიოობის მოთხოვნა ვერ იქნება, რომ კანონმდებლობა არ უნდა შეიცავდეს კომპლექსურ ფორმულირებებს, დაცლილი იყოს ნებისმიერი ტექნიკური ან ზოგადი ტერმინისგან და იმგვარად იყოს ჩამოყალიბებული, რომ დამოუკიდებლად, სხვისი დახმარების გარეშე იყოს გასაგები ნებისმიერი ადამიანისათვის. პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმის განჭვრეტადობის კონსტიტუციური მოთხოვნა დაკმაყოფილებულად ჩაითვლება იმ შემთხვევაშიც, როდესაც მის ადრესატს შეუძლია სამართლებრივი შედეგების განჭვრეტა, მათ შორის, იურისტებისა და სხვა სფეროს სპეციალისტების დახმარებით (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2021 წლის 15 ივლისის N2/1/1289 გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი ბერუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-13).

ზემოთ ხსენებულ სტანდარტებთან მიმართებაში უნდა დავადგინოთ, რამდენად განჭვრეტადია „უცხეოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტით დადგენილი კრიტერიუმები. ვინაიდან ამასთან დაკავშირებით არ არსებობს საერთო სასამართლოების პრაქტიკა და მის განჭვრეტადობას ვერ დავადგენთ ბერუაშვილის საქმეზე დადგენილი სამსაფეხუროვანი ტესტით, ამიტომ უნდა შევეცადოთ სადავო ნორმების განმარტება გრამატიკული მეთოდით და კანონმდებლის მიზნების გათვალისწინებით.

2. სადავო ნორმის მიზანი

კანონმდებლის მიზნის გასარკვევად, უნდა მივმართოთ კანონპროექტის განმარტებით ბარათს, სადაც აღნიშნულია: „2024 წლის მაისში საქართველოს პარლამენტმა მიიღო „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ საქართველოს კანონი, რომელიც სათანადოდ ვერ უზრუნველყოფს გამჭვირვალობის მიზანსა და შესაბამის პრევენციულ ფუნქციას. აღნიშნულის ნათელი მაგალითია საქართველოში არსებული რეალობა. კერძოდ, იმ არასამთავრობო ორგანიზაციების უმრავლესობა, რომლებიც დიდი ოდენობით იღებენ უცხოური ძალისგან დაფინანსებას, უარს ამბობს კანონით გათვალისწინებულ რეესტრში რეგისტრაციაზე და ამჯობინებს დაეკისროს კანონით გათვალისწინებული სანქცია. შესაბამისად, დღეს მოქმედი კანონით ვერ ხერხდება კანონმდებლის ნების ეფექტიანი აღსრულება. აქედან გამომდინარე, საჭიროა ისეთი კანონის მიღება, რომელიც უზრუნველყოფს კანონმდებლის ნების სათანადო რეალიზებას. მნიშვნელოვანია, რომ შემოთავაზებული კანონპროექტი არის ამერიკის შეერთებულ შტატებში მოქმედი უცხოური აგენტების რეგისტრაციის აქტის (Foreign Agents Registration Act (FARA) ზუსტი ანალოგი.“[1]

ამგვარად, კანონმდებლის მიზანი იყო „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ გაევრცელებინა იმავე სუბიექტებზე, რომლებიც ექცევიან „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ საქართველოს კანონის სფეროში. უდავოა ის ფაქტი, რომ მოსარჩელეები ექცევიან „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ საქართველოს კანონის სფეროში. მეტიც, ამ საქმეში სამივე მოსარჩელე იურიდიული პირი არის მხარე იმ საქმეზე, რომლითაც სადავოდ არის ქცეული „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ საქართველოს კანონი. ზემოთ ხსენებულმა სარჩელმა გადალახა განმწესრიგებელი სხდომის ეტაპი და არსებითად განსახილევლად იქნა მიღებული. საკონსტიტუციო სასამართლოს სადავოდ არ მიუჩნევია, რომ საია და „სტუდია მონიტორი“ არიან „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ საქართველოს კანონის უცხოური ძალის ინტერესების გამატარებელ სუბიექტთა რეესტრში რეგისტრაციაზე ვალდებული პირები. ამ პრეიდუციიდან გამომდინარე, შეიძლება იმგვარი დასკვნა გავაკეთოთ, რომ კანონმდებლის მიზანს წარმოადგენდა, „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ გავლენის ქვეშ მოექცია ის არასამთავრობო ორგანიზაციები, რომლებიც დარეგისრირდნენ/უნდა დარეგისტრირებულიყვნენ უცხო ძალის ინტერესების გამტარებელთა იუსტიციის სამინისტროს მიერ შექმნილ რეესტრში. ის გარემოება, რომ მოსარჩელეები ექცევიან ზემოაღნიშნული კანონის მოქმედების არეალში, ავტომატურად არ ნიშნავს, რომ რეგისტრაციის ვალდებულება კონსტიტუციურად დასაშვებია. მოსარჩელეები არ დარეგისტრირდნენ იმ მიზეზით, რომ თვითონ საბაზისო რეგულაცია არის კონსტიტუციურად საეჭვო, განსაკუთრებით - სიტყვის, გამოხატვის, გაერთიანების თავისუფლებების და პროფესიული დამოუკიდებლობის კუთხით.

3. უცხოური პრინციპალის აგენტის სამი ალტერნატიული კრიტერიუმი

წარმოდგენილი სარჩელის განხილვის ფარგლებში უნდა გავარკვიოთ, „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ „გ“ ქვეპუნქტი, რამდენად ცხადად და არაორაზროვნად მიიჩნევს სამივე მოსარჩელეს უცხოური პრინციპალის აგენტად. „გ.ა“ ქვეპუნქტი ადგენს უცხოური პრინციპალის აგენტის სამ ალტერნატიულ კრიტერიუმს. იმისათვის, რომ აგენტად რეგისტრაცია მოხდეს, საჭიროა ფიზიკური ან იურიდიული პირი (კორპორაცია) აკმაყოფილბდეს სამიდან ერთ მოთხოვნას მაინც:

1. პირი, რომელიც მოქმედებს, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი;

2. პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით;

3. იმ პირის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი ან სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით და რომლის საქმიანობას მთლიანად ან უმეტესწილად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს, აფინანსებს ან რომლის საქმიანობის სუბსიდირებას ახორციელებს უცხოური პრინციპალი.

ნორმა იმდენად ბუნდოვანია, რომ არ გამოირიცხება ის, რომ სიტყვები: „და რომლის საქმიანობას მთლიანად ან უმეტესწილად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს, აფინანსებს ან რომლის საქმიანობის სუბსიდირებას ახორციელებს უცხოური პრინციპალი“ „და“ კავშირის გამო მიემართებოდეს პირველ ორ ალტერნატივასაც. ვინაიდან ნორმა ბუნდოვანია, იძულებულები ვართ, ამ სარჩელის მიზნებისათვის სწორედ ეს სამი ალტერნატივა ამოვიკითხოთ.

3.1.პირველი ალტერნატიული კრიტერიუმი

პირველი კრიტერიუმის თანახმად, იმისათვის, რომ ფიზიკური ან იურიდიული პირი დარეგისტრირდეს უცხოური პრინციპალის აგენტად, აუცილებელია აგენტს უცხოურ პრინციპალთან ჰქონდეს დადებული დავალების ხელშეკრულება ან ჰქონდეს გაფორმებული რწმუნებულება, კიდევ ერთი პირობაა დასაქმება, რაც გულისხმობს იმას, რომ აგენტს შრომითი ხელშეკრულება უნდა ჰქონდეს გაფორმებული პრინციპალთან. არის კიდევ ერთი პირობა - უცხოელის სამსახურში მყოფი პირი. აქ შეიძლება იგულისხმებოდეს „მეწარმეთა შესახებ“ კანონის 45-ე მუხლით გათვალისწინებული სასამსახურო ხელშეკრულება. როგორც ცნობილია, არასამეწამეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი, ისევე როგორც სამეწარმეო იურიდიული პირის ხელმღვანელთან ან წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილ პირთან არ ფორმდება შრომითი ხელშეკრულება, არამედ სასამსახურო ხელშეკრულება. პრინციპალის სამსახურში მყოფი პირი, რომელიც არ არის პრინციპალის დასაქმებული, მაგრამ არის მის სამსახურში მყოფი პირი, შეიძლება იყოს სწორედ სასამსახურო ხელშეკრულებაში მყოფი პირი.

თეორიული შესაძლებლობა -რომ მოსარჩელეებზე გავრცელდეს ამ ნორმის პირველი ალტერნატივა - დიდი ალბათობით, გამორიცხულია. სამი მოსარჩელე ფიზიკური პირი ხელმძღვანელობს საქართველოში რეგისტრირებულ იურიდიულ პირებს. იმავდროულად, სამი ფიზიკური პირი არ არის უცხოელ პრინციპალთან დავალების ხელშეკრულებაში მყოფი, უცხოელის წამომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი, სამ ფიზიკურ პირს არა აქვს სასამსახურო ან შრომითი ხელშეკრულება უცხოელ პრინციპალთან. იურიდიული პირი შრომით და სასამსახურო ხელშეკრულებაში ვერ იქნება დასაქმებული მხარე, ასევე ხელმძღვანელობაზე და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი. დასაქმებული და ხელმძღვანელობაზე და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილი პირი ყოველთვის ფიზიკური პირია. შესაბამისად, სამი იურიდიული პირი ვერ გააფორმებს შრომით და სასამსახურო ხელშეკრულებას ვერც ქართულ და ვერც უცხოელ პრინციპალთან. მეორეს მხრივ, სამ მოსარჩელე იურდიულ პირს არც დავალების ხელშეკრულება ან წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება არა აქვს გაფორმებული უცხოელ პრინციპალთან. პირველი პირობა, ერთი მხრივ, მკაფიოა, მეორე მხრივ, მისი მოსარჩელეებზე გავრცელების ალბათობა იმდენად მინიმალურია, რომ ამ სარჩილით სადავოდ ვერ იქნება ქცეული.

3.2. მეორე ალტერნატიული კრიტერიუმი

არასწორი განმარტების შემთხვევაში, არსებობს იმის ალბათობა, რომ მოსარჩელეებზე გაავრცელონ „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ.ა“ ქვეპუნქტის სიტყვები: „სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით“ მოსარჩელეები იღებენ გრანტს უცხოური სახელმწიფოს ფონდებიდან ან უცხოური არასამთავრობო ორგანიზაციებიდან. უცხოელ პრინციპალად საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „ბ.ა“ ქვეპუნქტი მიიჩნევს უცხოურ სახელმწიფოს, პარტნიორთა ჯგუფს, ასოციაციას, კორპორაციას, ორგანიზაციას ან ფიზიკურ პირთა გაერთიანებას, რომელთა საქმიანობაც უცხო ქვეყნის კანონით წესრიგდება ან რომლის საქმიანობის ძირითადი ადგილი უცხო ქვეყნის ტერიტორიაზეა. კანონი ამომწურავად განსაზღვარვს პრინციპალის ცნებას, მასში იგულისხმება სახელმწიფო (როგორც ლეგიტიმური სახელმწიფო, ისე აჯანყებულთა ჯგუფი), პოლიტიკური პარტია, პარტნიორთა ჯგუფი, კორპორაცია, ასოციაცია.

აქვე უნდა აღინიშნოს, „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი პუნქტის „გ.ა“ ქვეპუნქტის მეორე ალტერნატივა საუბრობს იმაზე, რომ, აგენტად მიიჩნევა „სხვა პირი,“ რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით“ ამ წინადადებაში არაფერია ნათქვამი პრინციპალის მიერ აგენტის დაფინანსებაზე ან სუბსისდირებაზე, განსხვავებით მესამე ალტერნატივისაგან. მეორე ალტერნატივაში საუბარია აგენტის მიერ პრინციპალის მითითებით, ინსტრუქციით, მოთხოვნით ან კონტროლით მოქმედებაზე მეორე ალტერნატივით, დაფინანსება ან სუბსისდირება ცალსახად არ წარმოადგენს პირის უცხოური პრინციპალის აგენტად მიჩნევის კრიტერიუმს. ამიტომ უნდა გაირკვეს, რამდენად არსებობს ამ ნორმით მოსარჩელეებზე გავრცელების ალბათობა ან მესამე ალტერნატივის ფარგლებში ,,და” კავშირით გამოყოფილი წინადადება, რამდენად მიემართება მეორე ალტერნატივასაც.

გრანტის/დაფინანსების მიღება არ ნიშნავს იმას, რომ გრანტის/დაფინანსების მიმღები მოქმედებს დონორის მითითებით, ინსტრუქციით, მოთხოვნით ან კონტროლით. ამასთან, გრანტის/ დაფინანსების მიღების ფორმები და შესაბამისი ხელშეკრულებები სხვადასხვაგვარი შეიძლება იყოს. მაგალითად, შესაძლებელია დონორსა და გრანტის მიმღებს შორის დადებული ხელშეკრულება განსაზღვრავდეს შესასრულებელი აქტივობების ჩამონათვალს, ან გაცემული იყოს ორგანიზაციული საჭიროებებისათვის და არ აკონკრეტებდეს შესაბამის აქტივობებს და სხვ. ცალკეულ შემთხვევებში, შესაძლოა დონორთან დადებული ხელშეკრულებით განსაზღვრული იყოს გრანტის ზოგად დანიშნულება - მაგალითად ის, რომ გრანტის მიმღებმა გრანტი უნდა დახარჯოს გარემოსდაცვით სამართალწარმოებაში: ამის შემდეგ გრანტის მიმღები თავად წყვეტს გარემოსდაცვით სამართლის სისხლის სამართლებრივ ასპექტზე იმუშავებს, ადმინისტრაციულზე თუ სამოქალაქოზე (სამეზობლო თმენის ვალდებულებაზე). ამასთან, დონორი არ ერევა გარემოსდაცვითი სარჩელის შინაარსში, დონორი არც იმას წყვეტს, ვინ უნდა აწარმოოს გარემოსდაცვითი დავა სასამართლოში, ადვოკატმა უნდა გაასაჩივროს თუ არა ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება ან გამოითხოვოს თუ არა სარჩელი. ასეთ საკითხების გადაწყვეტისას გრანტის მიმღები აბსოლუტურად თავისუფალია დონორისგან. მეტიც, თუ გრანტის მიზნობრიობის განსაზღვრა დონორის „მითითება ან ინსტრუქციაა“ გრანტის მიმღებისათვის, ეს მითითება შესაძლოა არ შესრულდეს, თუ საქართველოს მოქალაქემ, რომელსაც გრანტის მიმღები ორგანიზაცია წარმოადგენს სასამართლოში გარემოს დაცვის სარჩელზე, მოითხოვა სარჩელის გამოთხოვა ან მოწინააღმდეგე მხარესთან მორიგება. იურისტი/ადვოკატი, რომელიც გრანტის ფარგლებში აწარმოებს, მოქმედებს არა დონორის, არამედ მარწმუნებლი საქართველოს მოქალაქის მოთითებით ან ინსტრუქციით, რაც უპირატესია მისთვის. ამასთან, მოთხოვნად და კონტროლად არ უნდა ჩაითვალოს გრანტის მიმღების მიერ დონორისათვის ფინანსური და შინაარსობრივი ანგარიშის წარდგენა. ამ ანგარიშების წარდგენა გადაწყდა კერძო პირთა თანასწორობაზე დაფუძნებული საგრანტო ხელშეკრულების თაობაზე. გარდა ამისა, ხშირად საგრანტო პროექტით, სწორედ გრანტის მიმღები წყვეტს პერიოდს, როდესაც დონორს ასეთი ანგარიში უნდა წარუდგინოს. „კონტროლი“ ამ სიტყვის ტრადიციული გაგებით ნიშნავს მაკონტროლებლის ჩარევას კონტროლს დაქვემდებარებული პირის ნებისმიერ გადაწყვეტილებაში და მისი შეცვლის შესაძლებლობას ეს კი საერთოდ არ გვხდება საგრანტო ურთიერთობაში. დონორს არ შეუძლია ჩაერიოს გრანტის მიმღების საქმიანობაში, მით უმეტეს, არ შეუძლია შეცვალოს რაიმე გადაწყვეტილება.

ვინაიდან, სადავო კანონი წარმოადგენს ამერიკული FARA-ს თარგმანს, უნდა გვახსოვდეს ის, რომ აშშ, საქართველოსაგან განსხვავებით წარმოადგენს საერთო სამართლის ქვეყანას. საერთო სამართლის ქვეყნების კანონებს ახასიათებს უზოგადესად ფორმულირებული ტერმინები, ვინაიდან ამ სამართლებრივ სისტემაში სამართალია ის, რასაც სასამართლო დაადგენს (Marbury v. Madison, 5 U.S. 137 (1803). კონტინენტური სამართლის ქვეყნებში თავად კანონის ტექსტი უნდა იძლეოდეს სამართლებრივი ვალდებულების დადგენის შესაძლებლობას. ჩვენი სისტემა ფუნდამენტურად გამორიცხავს იმგვარი გაუგებარი ნორმის მიღების შესაძლებლობას, სადაც კანონმდებლის ფუნქციას მოსამართლე კისრულობს (ეს განსაკუთრებით ეხება სისხლის სამართლებრივი პასუხისმგებლობის დადგენას). შესაბამისად, როდესაც ჩვენს სისტემაში ხდება საერთო სამართლის ინსტიტუტების გადმოღება, არ არის საკმარისი საერთო სამართლის ქვეყნის კანონის თარგმნა. აუცილებელია მხედველობაში იქნეს მიღებული საერთო სამართლის ქვეყნის სასამართლო პრაქტიკა. მხოლოდ კანონის თარგმნა და ამ კანონთან დაკავშირებით იმ ქვეყნის სასამართლოს განმარტების იგნორირება, მკვეთრად დააშორებს ჩვენს ქვეყანას იმ ღირებულებებთან და მიზნებთან, რასაც ნათარგმნი კანონი თავისი წარმოშობის ქვეყანაში ემსახურება. ამ ეტაპზე უნდა დავადგინოთ ის, როგორ განმარტავს ამერიკული სასამართლო სიტყვებს მოთხოვნა, მითითება, ინსტრუქცია და კონტროლი. რამდენად გულისხმობს გრანტის გაცემა, დაფინანსება, სუბსიდირება მოთხოვნას, მითითებას, ინსტრუქციასა და კონტროლს.

აღსანიშნავია, რომ ეს საკითხი არ ასულა აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს დონეზე. შესაბამისად, ჩვენთვის საინტერესოა როგორ განიმარტება ეს საკითხი ფედერალური სააპელაციო სასამართლოს დონეზე. კოლუმბიიის ოლქის (დედაქალაქი ვაშინგტონი) ფედერალურმა სააპელაციო სასამართლომ 1986 წელს მიიღო გადაწყვეტილება საქმეზე ამერიკის შეერთებული შტატების გენერალური პროკურორი ირლანდიელი ხალხის კორპორაციის წინააღმდეგ, რომელიც სწორედ იმ საკითხს შეეხება, რამდენად ნიშნავს დაფინანსება: მითითებას, მოთხოვნას, ინსტრუქციას და კონტროლს. (ამ გადაწყვეტილების ტექსტი იხილეთ შემდეგ ვებ-გვერდზე Attorney General of the United States v. Irish People, Inc., Appellant, 796 F.2d 520 (D.C. Cir. 1986) https://law.justia.com/cases/federal/appellate-courts/F2/796/520/252118/

ამ საქმის ფაქტობრივ გარემოება იყო შემდეგი: ირლანდიელი ხალხის კორპორაცია გამოსცემდა პატარა ყოველკვირეულ გაზეთს სახელწოდებით „ირლანდიელი ხალხი.“ გენერალური პროკურორი ამტკიცებდა, რომ ირლანდიელი ხალხის კორპორაცია წარმოადგენს ირლანდიელების ჩრდილოეთის დახმარების კომიტეტის (შემდგომში კომიტეტი) აგენტს, ეს კომიტეტი არის ამერიკელების გაერთიანება, რომელიც ფულად თანხას აგროვებს ირლანდიის რესპუბლიკური არმიის (ირა) დასახმარებლად. კომიტეტი, მართალია, არის ამერიკელების ორგანიზაცია, თუმცა რეგისტრირებულია როგორც ირას (გაერთიანებულ სამეფოსა და ირლანდიის რესპუბლიკაში მოქმედი ორგანიზაცია) აგენტი. იმის გამო, რომ ირლანდიელი ხალხის კორპორაცია ფინანსდება უცხოურ აგენტისაგან, კომიტეტისაგან, ამ გზით, FARA-ს მიხედვით, ირლანდიელი ხალხის კორპორაცია ასევე მიჩნეული უნდა ყოფილიყო უცხოურ აგენტად. გენერალურ პროკურორს აგენტურული კავშირის დასადასტურებლად უნდა დაემტკიცებინა: 1) ირლანდიელი ხალხი თავის გაზეთს ბეჭდავს კომიტეტის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით, რათა ამ სტატიით გატარებული ყოფილიყო ირას ინტერესები 2) კომიტეტის საქმიანობა პირდაპირ ან არაპირდაპირ მთლიანად ან ნაწილობრივ წარიმართებოდა ირას ზედამხედველობით, ხელმძღვანელობით, კონტროლით დაფინანსებით ან სუბსიდირებით, კოლუმბიის ოლქის ფედერალურმა რაინულმა სასამართლომ, რომლის გადაწყვეტილება ფედერალურ სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრდა და შეიცვალა, დაადგინა ორივე ზემოხსენებული გარემოება.

სააპელაციო სასამართლომ დაადგინა, რომ არ არსებობს მტკიცებულება, რაც ადასტურებს იმას, რომ კომიტეტი რაიმე ფორმალურ კონტროლს ახორციელებდა „ირლანდიელი ხალხის კორპორაციაზე.“ პირველი ინსტანციის სასამართლომ არასწორად გაიზიარა ის გარემოება, რომ ბოლო 10 წლის განმავლობაში ირლანდიელი ხალხის კორპორაცია მოქმედებდა კომიტეტის მითითებების საფუძველზე. უდავო გარემოებას წარმოადგენს ის, რომ „ირლანდიელი ხალხის“ ხელმძღვანელები და მენეჯრები იმავდროულად ხელმძღვანელ პოზიციებს იკავებენ კომიტეტში. მაგალითად, გაზეთ „ირლანდიელი ხალხის“ მთავარი რედაქტორი, იმავდროულად, არის კომიტეტის საზოგადოებათან ურთიერთობის განყოფილების ხელმძღვანელი. ზოგიერთმა ადამიანმა შეწყვიტა თავისი უფლებამოსილება „ირლანდიელ ხალხში,“ როდესაც მათ დაიკავეს ხელმძღვანელი პოზიციები კომიტეტში, მაგრამ გაზეთის მთავარმა რედაქტორმა შეინარჩუნა თავის თანამდებობა ორივე ორგანიზაციაში. ასევე მხარეები (გენერალური პროკურორი და „ირლანდიელი ხალხი“) სადავოდ არ ხდიან იმ გარემოებას, რომ „ირლანდიელი ხალხი“ დაფინანსების მნიშვნელოვან ნაწილს იღებს კომიტეტიდან. 1975 წლის თებერვლიდან 1976 წლის მარტამდე ორივე ორგანიზაციას საზიარო ჰქონდა ოფისიც და ტელეფონის ნომერიც კი. ამ დროიდან „ირლანდიელი ხალხი“ აგრძელებდა კომიტეტიდან დაფინანსების მიღებას, რომლითაც ხდებოდა გაზეთის ბიუჯეტის ფორმირება. ირლანდიელი ხალხის და კომიტეტის სარედაქციო მოსაზრებები ერთმანეთს ემთხვეოდა.

სააპელაციო სასამართლო არ ეთანხმება რაიონულ სასამართლოს, რომ „ირლანდიელი ხალხი“ მოქმედებდა კომიტეტის მითითებით. გენერალური პროკურორის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებები, რაც საფუძვლად დაედო პირველი ინსტანციის სასამართლოს დასკვნებს, რომ გაზეთი მოქმედებდა კომიტეტის მოთხოვნით ან მითითებით, არის მთლინად ირიბი. არ ყოფილა წარდგენილი პირდაპირი მტკიცებულებები, რაც ადასტურებს იმას, რომ გაზეთი „ირლანდიელი ხალხი“ მოქმედებდა კომიტეტის მითითებით, ინსტრუქციით ან კონტროლით. არ არსებობს რაიმე მითითება იმასთან დაკავშირებით, რომ „ირლანდიელმა ხალხმა,“ რომელიმე სტატია კომიტეტის ინსტრუქციით გამოაქვეყნა ან სტატია დაბეჭდა მხოლოდ კომიტეტის სარედაქციო შეხედულებების გათვალისწინებით. ასევე არ მტკიცდება ის, რომ „ირლანდიელმა ხალხმა“ რაიმე ნაბიჯი გადადგა იმის გამო, ეს მოსთხოვა, წაახალისა ან უბრძანა კომიტეტმა.

ამის ნაცვლად, გენერალურმა პროკურორმა რაიონულ სასამართლოში მხოლოდ ის დაამტკიცა, რომ „ირლანდიელი ხალხის“ კორპორაცია ფინანსურ დახმარებას იღებდა კომიტეტისაგან, კომიტეტის და ირლანდიელი ხალხის მსოფლმხედველობა ერთმანეთს ემთხვეოდა და მათ საერთო პერსონალი ჰყავდა. კარგად დამკვიდრებულ მიდგომას წარმოადგენს ის, რომ გონივრული ეჭვი უნდა გადაწყდეს იმ მხარის სასარგებლოდ, რომლის წინააღმდეგაც მოთხოვნილია გამარტივებული სასამართლო გადაწყვეტილების (ეს გადაწყვეტილება საერთო სამართლის სისტემაში მიიღება ნაფიცი მსაჯულების მიერ მტკიცებულებების გამოკვლევის გარეშე, მოსამართლის მიერ) მიღება, როდესაც დასკვნები კეთდება უდავო ფაქტებიდან, როდესაც უდავო ფაქტებიდან შესაძლებელია, როგორც ერთი, ისე მეორე მხარის სასარგებლო დასკვნების გაკეთება, უპირატესობა უნდა მიენიჭოს იმ მხარეს, რომელსაც გამარტივებული წესით მიღებული სასამართლოს გადაწყვეტილებით განსაზღვრული ვალდებულება უნდა დაეკისროს. „ირლანდიელი ხალხის“ მიერ წარდგენილი მტკიცებულებებით დასტურდება ის უდავო გარემოებები, რომ სახეზეა ორი ერთმანეთისაგან დამოუკიდებელი ორგანიზაცია, რომლებიც იზიარებენ ერთი და იგივე პოლიტიკურ შეხედულებებს, აერთიანებს ერთი და იმავე ირლანდიური წარმოშობის ამერიკელ აქტივისტებს და იღებს სარეკლამო დაფინანსებას ისე, რომ კომიტეტს არ გააჩნია იმგვარი კონტროლი მედია საშუალებაზე, რაც აქცევს „ირლანდიელ ხალხს“ უცხოური პრინციპალის აგენტად. ვინაიდან ეს არის საქმის გარემოებების გონივრული დასკვნა და ახსნა.

ამ საქმეში გამომცემლობის ყველა ხელმძღვანელი და თანამშრომელი არის ამერიკის მოქალაქე, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ ისინი მოქმედებდნენ კომიტეტისაგან დამოუკიდებლად. „ირლანდიელმა ხალხმა“ დაასახელა შემთხვევები, როდესაც ის არ დათანხმა კომიტეტის პოზიციას. ეს გარემოებები აქარწყლებს გენერალური პროკურორის მიერ წარდგენილ ირიბ მტკიცებულებებს.

ირლანდიელი ხალხის არგუმენტს წარმოადგენს, რომ პირველი შესწორება ითხოვდა ფედერალური რაიონული სასამართლოსაგან, ნათელი და მკაფიო მტკიცებულების სტანდარტი გამოიყენოს გამარტივებული გადაწყვეტილებების მიღებისას. ამგვარი გადაწყვეტილება შეცდომაში შემყვანი და არაპრაქტიკულია. ამის მიუხედავად, კონგრესის განზრახვა - იმის განსაზღვრისას, კანონის მიზნებისათვის ვინმე მოქმედებს თუ არა როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტი, - იყო ვიწრო. კონგრესი, კანონის მიღებისას, მოქმედებდა ფრთხილად იმისათვის, რომ რეგისტრაციას არ გამოეწვია ქვეყნის შიგნით მიმდინარე პოლიტიკურ საკითხზე დებატების მოხრჩობა, იმ მოქალაქეების შეზღუდვა, რომლებიც იზიარებდნენ უცხოელების მოსაზრებებს, მაგრამ არ მოქმედებებდნენ ამ უცხოელების ხელმძღვანელობით და კონტროლით. 1966 წელს აგენტების ცნებაში საკანონმდებლო ცვლილებების შეტანისას, კონგრესი ხაზს უსვამდა, რომ კანონი არ ითხოვდა იმ ადამიანების რეგისტრაციას, რომლებიც არ მოქმედებენ, როგორც უცხოური პრინციპალის აგენტები, არამედ ამ ამ ადამიანების ქმედებები სრულიად შემთხვევით თანხვედრაში იყო უცხოელების ინტერესებთან. ეს განსაკუთრებით ეხება ისეთ გარემოებებს, როდესაც მოქალაქის უცხოელისათვის ხელსაყრელი ქმედებები წარმოადგენს სიტყვის თავისუფლებით ჩვეულებრივი სარგებლობის შედეგს. უფრო მეტიც, ცალკე აღებული კეთილსინდისიერი დაფინანსების მიღების ფაქტი, თავისთავად, არ აქცევს მის მიმღებს დონორის მითითების ან კონტროლის ქვეშ მყოფ სუბიექტად. ასეთ შემთხვევაში სუბსიდიის მიმღებს არ მოეთხოვება დონორის აგენტად რეგისტრაცია. კორპორაციები, რომლებიც იღებენ უცხოელი პრინციპალებისაგან ფინანსურ დახმარებას, ისე რომ არ ექვემდებარებიან უცხოური მთავრობის კონტროლს, არ არიან აგენტები FARA-ს მიზნებისათვის. ამის გამო, იმის მიუხედავად, რომ კომიტეტი ფინანსურად ეხმარებოდა ირლანდიელ ხალხს, მათ ჰქონდათ საერთო შეხედულებები, ისინი მოქმედებენენ დამოუკიდებლად. ეს გარემოება მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული საქმის არსებითი განხილვისას, როდესაც საქმე დაუბრუნდება ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოს.

ამგვრად, ამერიკული სასამართლოს მიერ დადგენილი პრეცედენტული სამართლით, უცხოელი პრინციპალის მიერ ორგანიზაციის დაფინანსება, თავისთავად არ გულისხმობს დაფინანსებული ორგანიზაციისათვის მითითებას, მოთხოვნას, ინსტრუქციას ან კონტროლს. თუმცა, საქართველოს რეალობაში, არ არის გამორიცხული, ეს სასამართლო პრეცედენტი არ გაითვალისწინოს ანტიკორუფციულმა ბიურომ, მარტოოდენ იხელმძღვანელოს მითითების, მოთხოვნის, ინსტრუქციის ან კონტროლის წინასწარ გაუთვალისწინებელი ფართო მნიშვნელობით და მოსარჩელე იურიდიული პირები მიიჩნიოს „უცხოური პრინციპალის აგენტად“ და დაურეგისტრირებლობის გამო, მოსარჩელეებს დაეკისროთ სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა.

3.3 მესამე ალტერნატიული კრიტერიუმი

გადავიდეთ, აგენტად რეგისტრაციის მესამე პირობაზე: „იმ პირის აგენტი, წარმომადგენელი, მის მიერ დასაქმებული პირი ან მის სამსახურში მყოფი პირი ან სხვა პირი, რომელიც მოქმედებს უცხოური პრინციპალის მითითებით, მოთხოვნით, ინსტრუქციით ან კონტროლით და რომლის საქმიანობას მთლიანად ან უმეტესწილად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს, აფინანსებს ან რომლის საქმიანობის სუბსიდირებას ახორციელებს უცხოური პრინციპალი, თუ აღნიშნული პირი აკმაყოფილებს ერთ-ერთ შემდეგ პირობას:“

ეს ნორმა ბუნდოვანია რამდენიმე თვალსაზრისით, რა იგულისხმება უცხოური პრინციაპლის მიერ შუალედური ორგანიზაციის მართვაში, ზედამხედველობაში, კონტროლში? „გ.ა.“ ქვეპუნქტი იყენებს სიტყვებს უცხოური პრინციპალი „პირდაპირ ან არაპირდაპირ ზედამხედველობს, მართავს, აკონტროლებს,“ თუმცა, არცერთ ამ ტერმინს კანონი არ განმარტავს.

ის, რომ კანონის პირველი მუხლის „გ.ა“ ქვეპუნქტი მესამე შუალედურ რგოლზე საუბრობს, შესაძლოა გამომდინარეობდეს „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტითაც, რომელიც განმცხადებელს აკისრებს ვალდებულებას, ანტიკორუფციული ბიუროსათვის წარდგენილ განცხადებაში მიუთითოს, იმ პირის (გარდა უცხოური პრინციპალისა) სახელი, საქმიანობისა და რეგისტრაციის მისამართები, ხოლო ფიზიკური პირის შემთხვევაში − აგრეთვე მოქალაქეობის შესახებ ინფორმაცია, რომლის ინტერესების შესაბამისადაც განმცხადებელი ახორციელებს იმ საქმიანობას, რომელიც, ამ კანონის თანახმად, მის რეგისტრაციას საჭიროებს, ან თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს ამ საქმიანობის განმახორციელებლად ან თანხმდება აღნიშნული საქმიანობის განხორციელებაზე, ასევე შესაბამის ინფორმაციას იმ მოცულობით, რამდენადაც ასეთი პირი ექვემდებარება რომელიმე უცხო ქვეყნის ხელისუფლების, უცხოური პოლიტიკური პარტიის ან სხვა უცხოური პრინციპალის მიერ ფლობას, ზედამხედველობას, კონტროლს, მართვას, დაფინანსებას ან სუბსიდირებას მთლიანად ან ნაწილობრივ.

ნორმის ბუნდოვანება იმაში მდგომარეობს, რომ სიტყვა „არაპირდაპირის“ ჩაწერით, კანონი ითვალისწინებს მოსარჩელეებისათვის აგენტად რეგისტრაციის ვალდებულებას, მათ შორის, მაშინ, როცა საჯარო რეესტრის მონაცემებითაც კი ისინი ვერ ხვდებიან, რომ მათთან სამართლებრივ ურთიერთობაში მყოფი ფონდი, არაპირდაპირ, არაფორმალურად იმართება, კონტროლს და ზედამხედველობას განიცდის უცხოური პრინციპალის მხრიდან. მაშინ, როდესაც თეორიულად, საჯარო რეესტრის ჩანაწერებით, შესაძლებელია იმის გარკვევა, ვინ მართავს ამა თუ იმ ორგანიზაციას. ამ თვალსაზრისით, ნორმა კიდევ უფრო ბუნდოვანია. კონსტიტუციურობის პრობლემა კიდევ უფრო მწვავდება, როცა საია, „სტუდია მონიტორი“ და „საქართველოს ამბები“ მათთან სამართლებრივ ურთიერთობაში მყოფი ფონდის უცხოელ პრინციპალთან კავშირის შესახებ ანტიკორუფციული ბიუროს შემოწმების შედეგად გაიგებენ.

ვენეციის კომისიამ 2024 წლის 24 ივნისის „უცხოური გავლენის გამჭვირვალობის შესახებ“ კანონის თაობაზე სასწრაფო დასკვნის 53-ე პუნქტში სწორედ კანონიერების პრინციპიდან გამომდინარე განჭვრეტადობის პრობლემა ამოიკითხა იმ შემთხვევაში, როცა უცხოელი ქართველი შუამავლის მეშვეობით აფინანსებს ქართულ ორგანიზაციას. თანხის საბოლოო მიმღებს შეიძლება გაუჭირდეს, რომ მისთვის თანხის გადამცემი შუამავლის უკან სწორედ უცხოელი პრინციპალი დგას. ვენეციის კომისიის თქმით: „შემოსავალი შეიძლება მოდიოდეს ე.წ. უცხოური ძალისგან და მნიშვნელობა არ აქვს ეს უკანასკნელი გადასცემს მას სუბიექტს უშუალოდ თუ შუამავლის მეშვეობით; შედეგად, ბევრ სუბიექტს შეიძლება გაუჭირდეს იმის დადგენა, კვალიფიცირდებიან თუ არა ისინი როგორც „უცხოური ძალის ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაცია“.

აღნიშნულის დასადგენად ისინი ძალზე კარგად უნდა ერკვეოდნენ მათი სპონსორების დაფინანსების წყაროებში, რასაც, შესაძლოა, დიდი მატერიალური და ადამიანური რესურსები დასჭირდეს, რაც კანონით დადგენილ შეზღუდვებს დაქვემდებარებული მრავალი, თუ არა უმეტესობა, სუბიექტის შესაძლებლობებს აღემატება.“ (ვენეციის კომისიის დასკვნის 53-ე პუნქტი იხილეთ შემდეგ ბმულზე https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2024)020-geo) იგივე პრობლემა არსებობს მაშინ, როცა მოსარჩელეები უკავშირდებიან ქართულ ფონდს, რომელსაც არაფორმალურად შესაძლოა განაგებდეს უცხოელი პრინციპალი. როგორ უნდა გაიგოს მათ პარტნიორ ქართულ ფონდში უცხოური გავლენის შესახებ მოსარჩელეებმა, ეს კვლავ პრობლემატურია.

3.4. საქმიანობის კრიტერიუმები

იმისათვის, რომ ზემოთ დასახელებული კრიტერიუმების შესაბამისად, პირს დაევალოს აგენტად რეგისტრაცია, დამატებით უნდა დაკმაყოფილდეს ერთ-ერთი შემდეგ ქვემოთ მოყვანილ მოთხოვნები. ეს მოთხოვნებია:

ა) პოლიტიკური საქმიანობა

პირი უნდა ეწეოდეს პოლიტიკურ საქმიანობას, უცხოელი პრინციპალის ინტერესებისათვის ან მის სასარგებლოდ. სადავო კანონის პირველი მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტის თანახმად, პოლიტიკური საქმიანობა გულისხმობს პირის მიერ საქართველოს ხელისუფლებაზე, სახელმწიფო დაწესებულებებზე ან საზოგადოების ნებისმიერ ნაწილზე რაიმე გავლენის მოხდენის რწმენით ან განზრახვით განხორციელებულ ან განსახორციელებელ საქმიანობას, რომელიც მიმართული იქნება საქართველოს საშინაო ან საგარეო პოლიტიკის ჩამოყალიბებისკენ, მიღებისკენ ან შეცვლისკენ, აგრეთვე ის საქმიანობა, რომელიც უცხო ქვეყნის ხელისუფლების ან უცხოური პოლიტიკური პარტიის პოლიტიკური ან საჯარო ინტერესებიდან, მიდგომებიდან ან ურთიერთობებიდან გამომდინარეობს.

ამ განმარტების შესაბამისად, პოლიტიკური საქმიანობა გულისხმობს საქართველოს ხელისუფლებაზე, სახელმწიფო დაწესებულებებზე გავლენის მოხდენის რწმენით ან განზრახვით განხორციელებულ საქმიანობას საქართველოს საშინაო პოლიტიკის ჩამოყალიბებისაკენ.

მაგალითისათვის, საკონსტიტუციო სასამართლოში სარჩელის შეტანა შესაძლოა გულისხმობდეს გავლენის მოხდენას საშინაო პოლიტიკის ისეთი ასპექტის ჩამოსაყალიბებლად, როგორიცაა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის იმპლემენტაცია და ქვეყანაში ადამიანის უფლებების დაცვის სტანდარტის ამაღლება. იმისათვის, რომ ორგანიზაციის საქმიანობა პოლიტიკურ საქმიანობად ჩაითვალოს, არ არის აუცილებელი წარმატებით დამყარდეს გავლენა სახელმწიფო ხელისუფლებაზე და, მართლაც, შეიცვალოს საშინაო პოლიტიკა. მთავარია სარჩელის შეტანა ამგვარი ცვლილებების გაზრახვით და რწმენით ხორციელდებოდეს.

პოლიტიკურ საქმიანობასთან გვექნება საქმე, როცა სახეზეა საზოგადოების ნებისმიერ ნაწილზე რაიმე გავლენის მოხდენის რწმენით ან განზრახვით განხორციელებული ან განსახორციელებელი საქმიანობა, რომელიც მიმართული იქნება საქართველოს საშინაო პოლიტიკის შეცვლისკენ. ჟურნალისტური გამოძიება სასამართლო სფეროში არსებულ კორუფციაზე, მიზნად ისახავს საზოგადოების ინფორმირებას მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესის მქონე საკითხთან დაკავშირებით და ამით მიზნად ისახავს კორუფციის წინააღმდეგ ბრძოლის საშინაო პოლიტიკის ფორმირებას.

რა ხდება მაშინ, როდესაც დონორი ორგანიზაცია საქართველოში აფინანსებს არასამთავრობო ორგანიზაციას, რომელიც მუშაობს წამების წინააღმდეგ. საქართველოში წამების აღმოფხვრის ინტერესი შეიძლება ჰქონდეს დონორ ორგანიზაციას (მაგალითად, იმისთვის, რომ საქართველოში განახორციელოს ჩვენი ქვეყნის მოქალაქის ექსტრადიცია), თუმცა ამ საკითხის მიმართ უფრო დიდი, კონსტიტუციური ინტერესი გააჩნია საქართველოს და ქართველ ხალხს.

სადავო ნორმები იმდენად ბუნდოვანია, რომ აგენტის იარლიყის მიკერებით სტიგმატიზებას ახდენს ისეთი საქმიანობის, რაც მიზნად ისახავს პირველ რიგში, საქართველოს ინტერესების დაცვას.

სადავო ნორმა იმდენად ფართოა, რომ ერთმენეთისაგან ვერ ასხვავებს უცხო ქვეყნის ინტერესს, რომელიც ეწინააღმდეგება საქართველოს ინტერესს და იმ შემთხვევას, როდესაც უცხო ქვეყნის ინტერესი ემთხვევა კონსტიტუციით აღიარებულ საქართველოს ინტერესს. სადავო ნორმა აგენტის იარლიყს აკერებს ისეთ სუბიექტსაც, რომლის პოლიტიკური საქმიანობაც უპირატესად ემსახურება უფრო მეტად საქართველოს, ვიდრე უცხო ქვეყნის ინტერესებს. რაც მთავარია, როდესაც არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი ახორციელებს საზოგადოებისათვის სასარგებლო საქმიანობას, რაც უპირატესად პასუხობს საქართველოს სახელმწიფო ინტერესებს, ეს არ უნდა იქნეს მიჩნეული უცხოელი პრინციპალის ინტერესად.

ბ) საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომელი

კანონის პირველი მუხლის „გ.ა.ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, აგენტად ითვლება პირი, თუ იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში მოქმედებს, როგორც საზოგადოებასთან ურთიერთობების მრჩეველი, სარეკლამო აგენტი, საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომელი ან პოლიტიკური მრჩეველი; პირველ რიგში, მოსარჩელეები ვერ ჩაითვლებიან საქართველოს ფიზიკური ან იურიდიული პირის, რომელიც უცხოელი პრინციპალის გავლენის ქვეშ იმყოფება, საზოგადოებრივი ურთიერთობის მრჩევლად, სარეკლამო აგენტად, პოლიტიკურ მრჩევლად. ამ ნაწილში არც ერთი მოსარჩელე არ არის უფლებამოსილი სუბიექტი. ორი მოსარჩელე - „სტუდია მონიტორი“ და „საქართველოს ამბები,“ ასევე გელა მთივლიშვილი და ნინო ზურიაშვილი შეიძლება მოექცეს საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომლის ცნების ქვეშ. ამ ნორმასთან ერთად, სადავოდ არის ქცეული საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „ი“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომლის განმარტება, რომლის მიხედვითაც, „საინფორმაციო სამსახურის თანამშრომელი არის პირი, რომელიც აგროვებს, ავრცელებს ან აქვეყნებს პოლიტიკური, სამრეწველო, შრომითი, ეკონომიკური, სოციალური, კულტურული ან სხვა სახის სარგებლის, ფაქტების ან პირობების შესახებ ანგარიშებს, აღწერილობებს, ინფორმაციას ან მონაცემებს ნებისმიერი ქვეყნის (გარდა საქართველოსი) თაობაზე, ან აგროვებს, ავრცელებს ან აქვეყნებს მათ რომელიმე უცხო ქვეყნის ხელისუფლების ან უცხოური პოლიტიკური პარტიის ანდა პარტნიორთა ჯგუფის, ასოციაციის, კორპორაციის, ორგანიზაციის ან ფიზიკურ პირთა სხვა გაერთიანების ინტერესების შესაბამისად, რომლის საქმიანობაც მოწესრიგებულია უცხო ქვეყნის კანონით ან რომლის საქმიანობის ძირითადი ადგილი უცხო ქვეყნის ტერიტორიაზეა.“

ამ ნორმით, „სტუდია მონიტორს“ და „საქართველოს ამბებს“ უცხოური პრინციპალის აგენტის იარლიყი შეიძლება მიეკეროს ისეთი ინფორმაციის მოპოვებისა და გავრცელების გამო, რომლითაც პოზიტიურად არის მოხსენიებული რომელიმე უცხო ქვეყანა ან საზღვარგარეთ მოღვაწე კომპანია, პოლიტიკურ, ეკონომიკურ ან შრომით კონტექსტში. მაგალითად, როდესაც ჟურნალისტი აშუქებს რუსეთის აგრესიულ ომს უკრაინაში, რუსეთის მიერ მოკლული სამოქალაქო მსხვერპლის მიმართ თანაგრძნობის გამოხატვა, უკრაინის ომის შედარება 2008 წლის აგვისტოში რუსეთის მიერ საქართველოში ჩადენილ აგრესიასთან, შესაძლოა იქცეს ჟურნალისტის უკრაინის სახელმწიფოს აგენტად გამოცხადების საფუძვლად, ეს მაშინ, როცა ჟურნალისტი უარყოფით დამოკიდებულებას გამოხატავს საქართველოსა და უკრაინის საერთო მტრის, რუსეთის წინააღმდეგ და ამ თვალსაზრისით მოქმედებს საქართველოს ინტერესებისათვის. როდესაც ჟურნალისტი აშუქებს გერმანიის კონკრეტულ საწარმოში შრომის ანაზღაურების და შრომითი უსაფრთხოების დაცვის შესახებ მოვლენას და ამით, დადებით კონტექსტში მოიხსენიებს როგორც შესაბამის გერმანულ კომპანიას, ისე გერმანიის სახელმწიფოს, სადავო ნორმით მიჩნეული შეიძლება იქნეს გერმანიის აგენტად. ეს მაშინ, როცა სიუჟეტის მიზანი შეიძლება იყოს ის სარგებელი, რასაც საქართველოს მშრომელები მიიღებენ ევროკავშირში ინტეგრაციის შედეგად. ამ შემთხვევაში, იმის მიუხედავად, რომ დადებით კონტექსტშია წარმოჩენილი გერმანია, მშრომელებისათვის გადახდილი მაღალი ანაზრაურების გამო, სიუჟეტი ემსახურება ქართველი მშრომელების ინტერესების დაცვას, მოწოდებას გერმანიის შრომითი უფლებების დაცვის სისტემის გადმოღებასთან დაკავშირებით.

სადავო ნორმა იმდენად ფართო და ზოგადია, ერთნაირად ითვალისწინებს როგორც მარტოოდენ უცხოეთის სახელმწიფოს თუ უცხოური კომპანიის ინტერესების დამცველის აგენტად რეგისტრაციას, ისე იმ პირის აგენტად რეგისტრაციას, რომლებიც უცხო სახელმწიფოს და უცხოური კორპორაციის დადებითად წარმოჩენით, მიზნად ისახავს ქართველი ხალხის უფლებების დაცვას. ცხადია, ეს არის ნორმის ბუნდოვანების და მისი საკმაოდ ფართოდ ფორმულირების შედეგი.

გ) შემოწირულობის შეგროვება

„უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ.ა.გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, აგენტად ითვლება პირი, თუ იგი უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით, უცხოური პრინციპალის სასარგებლოდ ან მისი ინტერესის გამო საქართველოში მოიძიებს, აგროვებს, გამოყოფს ან გასცემს შემოწირულებას, სესხს, ფულს ან სხვა მატერიალურ ფასეულობას. პირველ რიგში, უნდა ითქვას ის, რომ არც ერთ მოსარჩელეს არასოდეს შეუგროვებიათ ფულადი თანხა უცხოური პრინციპალის დასახმარებლად (თუმცა საიას ისტორიაში იყო შემთხვევა, როცა უცხოეთში მცხოვრებ ქართველ ბავშვებს ორგანიზაციამ მოუგროვა და გაუგზავნა ქართულენოვანი წიგნები, რათა მათ არ დავიწყებოდათ მშობლიური ენა. იმ დროს საიას არ შეუმოწმებია, ამ ბავშვებს ჰქონდათ თუ არა შენარჩუნებული საქართველოს მოქალაქეობა. თუკი რომელიმე ბავშვს არ ჰქონდა საქართველოს მოქალაქეობა, სადავო ნორმას იმ დროს რომ ემოქმედა, საიას აგენტად მოუწევდა რეგისტრაცია, ვინაიდან წიგნი ფულში გამოხატული ღირებულების მქონე მატერიალური ფასეულობაა). მომავალში შესაძლოა დადგეს იმის აუცილებლობა, რომ საიამ ან სხვა მოსარჩელემ მიწისძვრის ან ომით დაზარალებულ სხვა ქვეყნის მოქალაქეებს შეუგროვოს თანხა და გადაუგზავნოს შესაბამის სახელმწიფოს. მართალია, არც ერთი მოსარჩელის საქმიანობის ძირითად მიმართულებას ამგვარი ჰუმანიტარული დახმარება არ წარმოადგენს, თუმცა მომავალში შესაძლოა დადგეს ამის გადაუდებელი აუცილებლობა, როცა საჭირო გახდება ამ ტიპის საქმიანობის განხორციელება. აქვე სამი მოსარჩელე არის კერძო სამართლის იურიდიული პირი - ორი ა(ა)იპი და ერთი შპს. სამოქალაქო კოდექსის 25-ე მუხლის მეორე ნაწილის თანახმად, კერძო სამართლის იურიდიულ პირს (სამეწარმეო თუ არასამეწარმეო (არაკომერციულს) უფლება აქვს განახორციელოს კანონით აუკრძალავი ნებისმიერი საქმიანობა, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა ეს საქმიანობა მისი სადამფუძნებლო დოკუმენტებით გათვალისწინებული.“

„უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-3 მუხლის „დ.გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ამ კანონის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის მოქმედება არ ვრცელდება შემდეგ უცხოური პრინციპალის აგენტებზე: საქმიანობაზე, რომელიც გულისხმობს ადამიანების ტანჯვის შესამსუბუქებლად საქართველოში ფინანსური რესურსებისა და სხვა სახის შემოწირულებების შეგროვებას მხოლოდ სამედიცინო და ჰუმანიტარული ან ტანსაცმლისა და საკვების შეგროვების მიზნით. თუ ეს ნორმა იმგვარად არის ჩამოყალიბებული, რომ ორგანიზაცია მაინც აგენტად მიიჩნევა, თუმცა, თავისუფლდება მხოლოდ რეგისტრაციის ვალდებულებისაგან.

ამგვარად, სადავო ნორმა აგენტად რეგისტრაციას ავალდებულებს ადამიანს ან იურიდიულ პირს, რომელიც შესაძლოა ფულს აგროვებდეს სხვა ქვეყანაში ომით და სტიქიური უბედურების შედეგად დაზარალებულთა დასახმარებლად. სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დამდგენი ეს ნორმა იმდენად ფართოა რომ სჯის, მათ შორის სისხლისსამართლებრივი სანქციის მუქარით საერთაშორისო სოლიდარობას და ალტრუიზმს. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, ქველმოქმედება ადამიანური სოლიდარობის ერთ-ერთი გამოვლინებაა. იმ შემთხვევაში, როდესაც პირი არ არის დაინტერესებული მატერიალური ანაზღაურების მიღებით, მის ერთადერთ მოტივატორს წარმოადგენს სხვა პირთა დახმარება და საკუთარი ალტრუისტული ღირებულებების შესაბამისად, ამყარებს კავშირს გარესამყაროსთან, ეს პიროვნული განვითარების უფლების გამოვლინებას წარმოადგენს (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ II-62)

4. მასტიგმატიზირებელი ტერმინოლოგია და დეფინიციის დამდგენი ნორმების კონსტიტუციურობა

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, ტერმინის განმარტება არ ქმნის უფლებაში ჩარევის დამოუკიდებელ, თვითმყოფად საფუძველს. ტერმინის განმარტების ფუნქცია ამოიწურება კანონის ინტერპრეტაციაში და ზოგადად, ტერმინის განმარტება არ წარმოადგენს ადამიანის უფლებაში ჩარევის საფუძველს. დავის საგანი შეიძლება გახდეს, ნორმა, რომელიც ამა თუ იმ სამართლებრივი ინსტიტუტის გამოყენებით ადამიანის უფლების შეზღუდვას ითვალისწინებს და არა ნორმა, რომელის შინაარსი ამოიწურება ამა თუ იმ სამართლებრივი ინსტიტუტის არსის აღწერით.

ასეთია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიდგომა ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას, თუმცა მიგვაჩნია, რომ ამ მიდგომიდან უნდა არსებობდეს გარკვეული გამონაკლისი, იმ შემთხვევაში, როცა მოსარჩელე მხარე დავობს იმის თაობაზე, რომ კანონმდებელმა მისი სტიგმატიზაცია მოახდინა, კანონში მის მიმართ შეურაცხმყოფელი, სტერეოტიპული ტერმინის გამოყენებით, მაშინ როდესაც სამართლებრივი დეფინიციით აღწერა მისი არსი. ამ სარჩელის ცენტრალური ხაზი არის ის, რომ როცა კანონმდებელი იურიდიული პირის საქმიანობას შეურაცხმყოფელი, არასწორი ტერმინოლოგიით აღწერს, ეს იწვევს ამ იურიდიული პირის მიმართ მტრული გარემოს ფორმირებას, რითაც ის მოკლებულია თავისი საქმიანობის თავისუფალი განხორციელების შესაძლებლობას.

ლუქსემბურგის სასამართლომ უნგრეთის წინააღმდეგ შეტანილ საჩივართან დაკავშირებით განაცხადა, რომ უნგრული კანონის დებულებებით გათვალისწინებული სამოქალაქო საზოგადოების მიერ დეკლარაციის შევსების და უცხოური დაფინანსების შესახებ ინფორმაციის გამჟღავნების ვალდებულების შესრულება არის იმგვარი, რომ ზღუდავს არასამთავრობო ორგანიზაციის შესაძლებლობას, მიიღონ ფინანსური დახმარება სხვა წევრი ქვეყნებისაგან და მესამე სახელმწიფოსაგან. ამ კანონით გათვალისწინებულ ვალდებულებას და მისი შეუსრულებლობისათვის დაწესებულ სანქციას აქვს მსუსხავი ეფექტი.[2] კანონი ითხოვს არაკომერციული იურიდიული პირების მიერ საკუთარი თავის მოხსენიებას „ორგანიზაციად, რომელიც ფინანსურ დახმარებას იღებს სხვა ქვეყნისაგან.“ როგორც უნგრეთიც აღიარებს, უცხოური დაფინანსების გამო, ეს ორგანიზაციები მიჩნეულნი არიან უცხოური ინტერესების გამტარებლად. უნგრეთის ხელისუფლების მტკიცებით, ამ ორგანიზაციების მეშვეობით, უცხოელი დამფინანსებლები უნგრეთის სოციალურ და პოლიტიკურ ცხოვრებაში საზოგადოებრივი ინტერესების ნაცვლად საკუთარი ინტერესებს ატარებდნენ.[3]

ლუქსემბურგის სასამართლოს თქმით, კანონით გათვალისწინებულ ვალდებულებას, აქვს მსუსხავი ეფექტი სხვა წევრ ქვეყანაში ან მესამე სახელმწიფოში მცხოვრებ/ბაზირებულ დონორზე, დააფინანსოს სადავო კანონის ქვეშ მოქცეული სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაცია. ამით, კი ხელი ეშლება ამ ორგანიზაციების საქმიანობას და მათ მიერ დასახული საწესდებო იდეალური მიზნების მიღწევას. კანონით გათვალისწინებული ვალდებულება ისეთი ხასიათისაა, რომ ქმნის საყოველთაო უნდობლობის გარემოს სამოქალაქო სექტორის მიმართ უნგრეთში, ახდენს რა ამ ორგანიზაციების სტიგმატიზაციას.[4] ამ გარემოების გათვალისწინებით, უნგრული კანონის შესაბამისი დებულებები ზღუდავს ქარტიის მე-12 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ გაერთიანების თავისუფლებას.[5]

ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA საქმეზე 131-ე პუნქტში ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ მოყვანილი იქნა ვენეციის კომისიის მოსაზრება უცხოეთის აგენტის ცნების უარყოფით კონტოაციასთან დაკავშირებით: ვენეციის კომისია ხაზს უსვამს, რომ თუნდაც სპეციფიკური რუსული ისტორიული კონტექსტის გარეშეც ტერმინ „უცხოელ აგენტს“ ყოველთვის ჰქონდა ნეგატიური დატვირთვა, ვინაიდან ეს ტერმინი მიუთითებს იმაზე, რომ ორგანიზაცია მოქმედებს უცხოური წყაროს ინტერესების და არა თავად რუსული საზოგადოების ინტერესების შესაბამისად.“ [6]

ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA საქმეზე 132-ე პუნქტში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მიუთითა, რომ მაშინაც კი, როცა სახელმწიფოს მიერ გამოყენებული ღონისძიებით რეალურად არ ხდება გაერთიანების მიერ საქმიანობის განხორციელების უფლების შეზღუდვა, მასტიგმატიზირებელი ენის გამოყენებით გაერთიანების საქმიანობის აღწერა უარყოფით გავლენას ახდენს მის საქმიანობაზე. მტრული ტერმინების გამოყენება წარმოადგენს გაერთიანების თავისუფლებაში ჩარევას და ის გამართლებული უნდა იყოს „აუცილებლობით დემოკრატიულ საზოგადოებაში“ მოთხოვნით (see Leela Förderkreis e.V. and Others, cited above, §§ 84-101, and compare Aliyev v. Azerbaijan, nos. 68762/14 and 71200/14, § 210, 20 September 2018). [7]

ამ საქმეში დავის საგანს წარმოადგენს „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ კანონის პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი, რომელიც ახდენს უცხოეთის პრინციპალის აგენტის განსაზღვრებას. იმის მიუხედავად, რომ კანონში არსებული დეფინიცია და განსაზღვრება თავისი არისით არ არის დაკავშირებული რაიმე შეზღუდვის დაწესებასთან, როგორც ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართალიც მეტყველებს, თუნდაც არ ხდებოდეს შემზღუდველი ღონისძიების გამოყენება, თუკი სახელმწიფო უარყოფითად მოიხსენიებს გაერთიანების საქმიანობას, ამგვარმა უარყოფითმა დამოკიდებულებამ შესაძლოა ნეგატიური გავლენა მოახდინოს გაერთიანების საქმიანობაზე. დეფინიცია არ წარმოშობს ნორმატიულ მოწესრიგებას, მაგრამ „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ კანონის პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის მოსარჩელეებზე შესაძლო არასწორი გავრცელება აჩენს მათი საქმიანობის მიმართ უარყოფით დამოკიდებულებას.

ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA საქმეზე გადაწყვეტილების 134-ე პუნქტში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ განაცხადა: „მხარეები თანხმდებიან იმაზე, რომ ტერმინი „აგენტი“ ზოგადად ნიშნავს პიროვნებას ან ორგანიზაციას, რომელიც ასრულებს განსაზღვრულ სამუშაოს ან ამოცანას, სხვა პიროვნების ან ორგანიზაციის ბრძანებით ან ინსტრუქციით ანაზღაურების მიღების სანაცვლოდ. ტერმინის „აგენტის“ წინ „უცხოელის“ დამატებით იგულისხმება, რომ აგენტი მოქმედებს უცხოელი პრინციპალის სახელით. ამავე გადაწყვეტილების 135-ე პუნქტში აღნიშნულია: „როგორც ევროპულმა სასამართლომ უკვე შენიშნა, რუსეთში მოქმედებს პრეზუმფცია, რომ ვინაიდან უცხოელმა დონორმა არასამთავრობო ორგანიზაციას მისცა გრანტი, ამ ფაქტიდან ივარაუდება, რომ დონორი აკონტროლებს ამ არასამთავრობო ორგანიზაციას. ქვეყნის შიდა ორგანოებს, დონორის დაფინანსების მიღმა, ცალკე არ შეუფასებიათ, საქმის ინდივიდუალური გარემოებების გათვალისწინებით, რამდენად აკონტროლებს დონორი არასამთავრობო ორგანიზაციას. იმ შემთხვევაშიც კი, როცა გრანტის მიმღები ინარჩუნებდა დონორისაგან სრულ მმართველობით და ოპერაციულ (სამუშაო) დამოუკიდებლობას, საკუთარი პროგრამების, პოლიტიკის მიმართულების და პრიორიტეტების განსაზღვრის თვალსაზრისით. ამის მიუხედავად, ამგვარი ოპერაციული დამოუკიდებლობის დამადასტურებელი მტკიცებულება ვერ აქარწყლებდა პრეზუმფციას, რომ დონორის მიერ არასამთავრობო ორგანიზაციის დაფინანსება ნიშნავს მის კონტროლს. სამართლებრივად არარელევანტური იყო მტკიცებულება, რაც ადასტურებდა, რომ დონორი არ აკოტროლებდა გრანტის მიმღებს. გრანტის მიმღები, დონორის მხრიდან კონტროლის არ არსებობის მიუხედავად, იწოდებოდა „უცხოელ აგენტად“ მხოლოდ და მხოლოდ იმ ფაქტზე დაყრდნობით, რომ მან უცხოური წყაროდან ფული მიიღო“[8]

ევროპული სასამართლოს აღნიშნული გადაწყვეტილების 135-ე პუნქტში აღნიშნულია: მომჩივნების საქმეებთან დაკავშირებული ადმინისტრაციული და სასამართლო პრაქტიკა ადასტურებს აგენტის ცნების ამგვარი ინტერპრეტაციას. არც რუსეთის იუსტიციის სამინისტროს და არც ქვეყნის შიდა სასამართლოებს არ მიუჩნევიათ აუცილებლად, დაემტკიცებინათ, რომ მომჩივნები მოქმედებენ უცხოური წყაროს ინტერესების შესაბამისად. იუსტიციის სამინისტრო არც იმას იკვლევდა, რომ მას შემდეგ, რაც არასამთავრობო ორგანიზაციები გრანტებს მიიღებდნენ, ისინი პოლიტიკურ საქმიანობას ახორციელებდნენ, როგორც უცხოელების აგენტები. არც ერთი მომჩივანის საქმეში არ დადასტურებულა რომ გრანტის მიღების შემდეგ, ისინი მოქმედებდნენ უცხოური ორგანიზაციის სახელით, მისი მითითებით ან მისი ინტერესებისათვის. მომჩივნები უცხოელი დონორებისაგან დამოუკიდებელნი იყვნენ თავიანთი საქმიანობის სფეროში. [9]

საბოლოოდ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს დასკვნა ამ გადაწყვეტილების 136-ე პუნქტში იყო შემდეგი: „ევროპული სასამართლო ამის გამო ადგენს, რომ რომელიმე მომჩივანი ორგანიზაციისათვის, რომლებიც იღებენ დაფინანსებას უცხოური ფონდებიდან, „უცხოეთის აგენტის“ იარლიყის მიკერება გაუმართლებელი და სახელგამტეხია. ამ იარლიყს აქვს ძლიერი მსუსხავი და მასტიგმატიზირებელი ეფექტი ორგანიზაციის საქმიანობაზე. ეს იარლიყი ისე წარმოჩენს ორგანიზაციებს, რომ ისინი იმყოფებიან უცხოელების კონტროლის ქვეშ, იმ ფაქტის მიუხედავად, რომ თავად არასამთავრობო ორგანიზაციებს საკუთარი თავი თავისი ქვეყნის სამოქალაქო საზოგადოების წევრად მიაჩნიათ, რომელიც მუშაობს ადამიანის უფლებების დაცვის განმტკიცებაზე, კანონის უზენაესობაზე, საზოგადოების ადამიანურ განვითარებაზე და დემოკრატიულ სისტემაზე.“ [10]

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს აღნიშნული პრეცედენტული სამართლიდან გამომდინარე, დავის საგანს წარმოადგენს ფიზიკური თუ იურიდიული პირისათვის, არარეგისტრირებული კავშირისათვის „უცხოელი პრინციპალის აგენტის“ წოდება, როცა ფიზიკურ და იურიდიულ პირს აქვს უცხოელი პრინციპალისაგან ოპერაციული, ორგანიზაციული და მმართველობითი დამოუკიდებლობა. დავის საგანს წარმოადგენს კანონის პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის იმგვარი ნორმატიული შინაარსი, რაც ადგენს პრეზუმფციას, რომ მაშინ, როცა ფიზიკური ან იურიდიული პირი იღებს გრანტს, დონორისაგან მმართველობითი და საოპერაციო დამოუკიდებლობის მიუხედავად, შესაძლოა ჩაითვალოს, რომ უცხოელისაგან დაფინანსების მიმღები, მხოლოდ და მხოლოდ გრანტის მიღების გამო მოქმედებს უცხოელის მოთხოვნით, მითითებით, ინსტრუქციით ან კონტროლით, „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ კანონის პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის მიზნებისათვის.

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი განსაზღვრავს რა იმას, თუ ვინ ჩაითვლება უცხოელი გავლენის აგენტად, ამ შეურაცხმყოფელი ტერმინით - აგენტით - ახდენს სამოქალაქო საზოგადოების მონიშვნას. თუნდაც ბუნდოვნად ფართოდ განსაზღვრული ტერმინოლოგიით, წარმოაჩენს სამოქალაქო საზოგადოებას უცხოელების და არა ქართველი ხალხის წარმომადგენლად. მეტიც, აგენტი, საბჭოთა პერიოდიდან აღიქმება ქვეყნის მტრად, შესაბამისად, ცალკე აღებული ამ ტერმინის განმარტება არის პრობლემური. რაც შეეხება ნორმის ბუნდოვანებას, თუკი ანტიკორუფციული ბიურო „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტში მოაქცევს, უცხოური დაფინანსების, მაგრამ ოპერაციული დამოუკიდებლობის მქონე იურიდიულ პირს, ამ უკანასკნელს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 355² მუხლის მეორე ნაწილით, საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-8 მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე, დაეკისრება ჯარიმა, თუკი ეს იურიდიული პირი არ დარეგისტრირდება აგენტად. ამ ნორმებით და დამატებით, საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-7 მუხლის საფუძველზე, იურიდიული პირის ხელმძღვანელობასა და წარმომადგენლობაზე უფლებამოსილ ფიზიკურ პირებს დაეკისრებათ თავისუფლების აღკვეთა 5 წლამდე, თუ ეს ფიზიკური პირები არ დაარეგისტრირებენ მათი ხელმძღვანელობის ქვეშ არსებულ იურიდიულ პირს აგენტად. საქართველოს კანონს - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ მე-8 მუხლის პირველ პუნქტს საქართველოს კანონს - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-7 მუხლს, სისხლის სამართლის კოდექსის 355² მუხლის მეორე ნაწილს არ ექნება რეპრესიული ეფექტი, თუკი ანტიკორუფციული ბიურო მოსარჩელეებს არ მოაქცევს საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის დეფინიციაში. შესაბამისად, კანონის პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის ბუნდოვანებას უშუალო სისხლისსამართლებრივი ეფექტი გააჩნია. გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2024 წლის 4 ოქტომბრის №3/3/1828, 1829, 1834, 1837 საოქმო ჩანაწერით, არსებითად განსახილველად იქნა მიღებული ტერმინ „უცხოური ინტერესების გამტარებელი ორგანიზაციის“ დეფინიცია. სწორედ იმავე საფუძვლით არსებობს „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ პირველი მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის არსებითად განსახილველად მიღების და მისი არაკონსტიტუციურად ცნობის საფუძველი.

ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, ბუნდოვანების საფუძვლით საკონსტიტუციო სასამართლო არაკონსტიტუციურად სცნობს სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის დისპოზიციას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის N1/8/926 გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი ლოგუა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ III-1). სისხლის სამართლის კოდექსის 355² მუხლი სადავოდ არის ქცეული ამ სარჩელით.

5. სავაჭრო საშუალების ბუნდოვანება

საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად: „უკანონოა საქართველოში მყოფი იმ პირის მიერ, რომელიც უცხოური პრინციპალის აგენტია და ვალდებულია დარეგისტრირდეს ამ კანონის შესაბამისად, უშუალოდ ან სხვა პირის მეშვეობით რაიმე საინფორმაციო მასალის საფოსტო გზავნილის სახით ან შიდა ან საერთაშორისო ვაჭრობის რომელიმე სხვა საშუალების გამოყენებით გავრცელება, თუ ამ საინფორმაციო მასალაში თვალსაჩინოდ მითითებული არ არის, რომ ეს საინფორმაციო მასალა უცხოური პრინციპალის აგენტის მიერ უცხოური პრინციპალის სახელით არის გავრცელებული და დამატებითი ინფორმაცია ანტიკორუფციულ ბიუროშია დაცული. ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსი უფლებამოსილია ამ კანონის მიზნებისთვის განსაზღვროს ტერმინი „თვალსაჩინო.““

ამ ნორმის ბუნდოვანება გამოიხატება იმაში, რომ უცნობია, რას ნიშნავს შიდა ან საერთაშორისო ვაჭრობის რომელიმე სხვა საშუალება. საქართველოს კანონმდებლობა მართალია, იცნობს ვაჭრობის ცნებას, უბრალოდ კანონმდებლობა არ განსაზღვრავს, რას ნიშნავს ვაჭრობის, შიდა ან საერთაშორისო საშუალებები. ინფორმაცია ვრცელდება ტელევიზიით, რადიოთი, ბეჭდური საშუალებებით, სოციალური ქსელებით, არის კი რომელიმე მათგანი ვაჭრობის საშუალება? ტელევიზიით და სოციალურ ქსელ „ფეისბუქით“ დასაშვებია რეკლამის განთავსება, მათ შორის ყოდვა-გაყიდვა, თუმცა სოციალური ქსელი ან ტელევიზია არ წარმოადგენს ვაჭრობის საშუალებას. კანონმდებლობა ამ საშუალებებს მოიხსენიებს „მედიად“ „მასობრივი ინფორმაციის საშუალებად“ „მაუწყებლად“ მაგრამ არა საერთაშორისო ან შიდა ვაჭრობის საშუალებად.

შესაძლოა ფეისბუქ-მომხმარებელმა არასოდეს გამოიყენოს „ფეისბუქი“ რაიმეს შესაძენად ან გასაყიდად, არ ეწვიოს ფეისბუქის კომერციულ გვერდებს. მხოლოდ იმის გამო, რომ ტელევიზიაში რეკლამა გამოიყენება კონკრეტული პროდუქციის ან მომსახურების შესათავაზებლად, ხოლო სოციალური ქსელი ყიდვა-გაყიდვისათვის, ეს ავტომატურად არ ნიშნავს იმას, რომ ტელევიზია და სოციალური ქსელი სავაჭრო საშუალებაა ან ტელეკომპანია „იმედი“ ვაჭრობის შიდა საშუალება ან CNN საერთაშორისო ვაჭრობის საშუალებაა. შესაბამისად, ვინაიდან სისხლის სამართლის კოდექსით ან მომიჯნავე კანონმდებლობით არ არის განსაზღვრული, რა არის შიდა ან საერთაშორისო ვაჭრობის საშუალება, შეუძლებელია არასამთავრობო ორგანიზაციამ ან მედიამ შეასრულოს ვალდებულება - თვალსაჩინო ადგილას მიუთითოს, რომ ეს მასალა ვრცელდება უცხოური პრინციპალის აგენტის მიერ უცხოური პრინციპალის სახელით.

როგორც საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით არის დადგენილი: „საკანონმდებლო დეფინიციის არარსებობამ შესაძლოა, მართლაც წარმოშვას ნორმის არაერთგვაროვანი განმარტების რისკი. შესაბამისად, მსგავსი ტიპის ტერმინები, რომლებიც იმთავითვე არ არის ცალსახა და მკაფიო ნორმის ადრესატისთვის, საჭიროებს სამართლებრივ განსაზღვრებებს და მისი შეფასების კრიტერიუმების კანონითვე დადგენას. ნორმის საკმარისი განჭვრეტადობის უზრუნველსაყოფად საჭიროა, დანაშაულის შემადგენლობის განსაზღვრისას, კანონმდებელმა შეძლებისდაგვარად განმარტოს აბსტრაქტული ტერმინები და მიანიჭოს მათ კონკრეტული სამართლებრივი შინაარსი.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის N1/8/926 გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი ლოგუა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-28).

საერთაშორისო ან შიდა ვაჭრობის საშუალებით საინფორმაციო მასალის გავრცელებისას თვალსაჩინო ადგილას წარწერის გაკეთებისაგან განზრახ თავის შეკავება იწვევს სისხლის სამართლის კოდექსის 355² მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ პასუხისმგებლობას, რაც ასევე წარმოადგენს დავის საგანს.

6. აგენტისთვის ადმინისტრაციული ტვირთის ბუნდოვანება და ანტიკორუფციული ბიუროს განუჭვრეტელი ძალაუფლება

2022 წლის 14 ივნისის ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებაში საქმეზე ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA 159-ე პუნქტში ნათქვამია: დამატებითი ღონისძიებები, რაც მნიშვნელოვან და გადამეტებულ ფინანსურ და ორგანიზაციულ ტვირთს აკისრებს მომჩივან ორგანიზაციებს და მის თანამშრომლებს, ართმევს მათ შესაძლებლობას დაკავდნენ მათი ძირითადი საქმიანობით. ამის გამო, მძიმე ფინანსური ანგარიშგების ტვირთის დაკისრება წარმოადგენს გაერთიანების თავისუფლებაში ჩარევის კიდევ ერთ ფორმას. ვითარება კიდევ უფრო მძიმდება, როცა ანგარიშგების მოთხოვნები ბუნდოვანია და უფლებამოსილი ორგანოს დისკრეცია ვიწროდ არ არის შემოსაზღვრული.[11]

მძიმე და აუწეველ ტვირთს აკისრებს განმცხადებელს „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ და „ვ“ ქვეპუნქტები, რომელთა თანახმად, განმცხადებელს ეკისრება ვალდებულება, განცხადებაში მიუთითოს იმ უცხოური პრინციპალის და მისი ქართველი აგენტის შესახებ, რომლის ინტერესებით მოქმედებასაც თავს აჩვენებს. თავის მოჩვენება ხდება მაშინ, როცა უცხოურ პრინციპალთან ან მის აგენტთან მედიას და არასამთავრობო ორგანიზაციას სახელშეკრულებო ურთიერთობა არ გააჩნია. შესაბამისად, განცხადებაში შეუძლებელია განმცხადებელმა არასამთავრობო და მედია ორგანიზაციამ ამ პრინციპალთან კავშირის დამყარების გარეშე, რაიმე ინფორმაცია მოიძიოს. უცხოელმა პრინციპალმა და მისმა აგენტმა შესაძლოა არც კი მოისურვოს მათ მოჩვენებით აგენტთან ურთიერთობის დამყარება ანტიკორუფციულ ბიუროში რეგისტრაციის შიშით. ამიტომ მოჩვენებითი აგენტობის ამ მოთხოვნის შესრულება ხშირად შეუძლებელია. იგივე ითქმის „ზ“ ქვეპუნქტზე, რომლის მიხედვითაც, განმცხადებელმა უნდა წარადგინოს იმ უცხოური პრინციპალის შესახებ ინფორმაცია, რომლის სასარგებლოდ მოქმედებაც გამცხადებელმა მოაჩვენა ანტიკორუფციულ ბიუროს. ამ შემთხვევაშიც არ არსებობს სახელშეკრულებო ურთიერთობა განმცხადებელს და უცხოურ პრინციპალის ქართველ აგენტს შორის და შესაბამისად, განმცხადებელს ვერ ეცოდინება რომელი უცხოური სახელმწიფო, პოლიტიკური პარტია, კორპორაცია ფლობს, აკონტროლებს ასუბსიდირებს ან აფინანსებს მის ქართველ პარტნიორს. შესაძლოა უცხოურმა სახელმწიფომ შექმნას კორპორაცია, ეს კორპორაცია აკონტროლებდეს საქართველოში რეგისტრირებულ იურიდიულ პირს, რომელმაც გრანტი გასცეს განმცხადებელზე. მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტი ითხოვს განმცხადებლისგან მისი პარტნიორის მაკონტროლებელ ყველა უცხოურ პრინციპალზე ინფორმაციას. ეს შესაძლოა შეუძლებელი გახდეს მაშინაც, როცა განმცხადებელსა და უცხოურ პრინციპალის აგენტს შორის სახელშეკრულებო ურთიერთობა არსებობს.

განცხადებელს ალტერნატიული ბუღალტერიის დამკვიდრებისკენ უბიძგებს და შესაბამისად, დიდ ტვირთს აკისრებს კანონის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ და „ი“ ქვეპუნქტები. ამ ნორმების მიხედვით, ხელშეკრულების არარსებობის შემთხვევაში − განმცხადებელმა უნდა წარადგინოს სრული ინფორმაცია იმ საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა გარემოების შესახებ, რომელსაც განმცხადებელი ახორციელებს ან რომლის განმახორციელებლადაც თავს აჩვენებს ან წარმოაჩენს. ანტიკორუფციულ ბიუროს ინფორმაცია უნდა მიეწოდოს იმ გარემოების შესახებ, რისთვისაც პირი უცხოეთის აგენტია. ეს ნორმები უბიძგებენ პირს დამატებით დააფიქსიროს და ანტიკორუფციული ბიუროსათვის აღირცხოს ისეთი ტრანზაქციები, რისთვისაც წერილობითი ხელშეკრულება კანონით არ მოითხოვება.

კიდევ უფრო მძიმე შესასრულებელია კანონის მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „კ“ და „ლ“ ქვეპუნქტის მოთხოვნები. ანტიკორუფციულ ბიუროს ეძლევა განუსაზღვრელი უფლებამოსილება მოითხოვოს ნებისმიერი ინფორმაცია, იმის მიუხედავად, გააჩნია თუ არა ის ინფორმაცია პირს, რასაც ანტიკორუფციული ბიურო მიიჩნევს საჭიროდ ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებიდან გამომდინარე.ანტიკორუფციულ ბიუროს შეუძლია მოითხოვოს ისეთი ინფორმაცია, დოკუმენტების ასლები და დამატებითი დოკუმენტები, რომლებიც საჭიროა რეგისტრაციის განცხადებასა და თანდართულ დოკუმენტებში მოყვანილი ინფორმაციის სიზუსტის დასადასტურებლად. არც ერთმა არასამთავრობო და მედია ორგანიზაციამ წინასწარ არ იცის, რა დოკუმენტები უნდა შეინახოს ანტიკორუფციული ბიურისათვის, რას მიიჩნევს ეს უკანასკნელი მნიშვნელოვნად საჯარო ინტერესების მისაღწევად, ეროვნული ინტერესების დასაცავად ან განცხადებაში მითითებული გარემოებების სიზუსტის გადასამოწმებლად. კანონი რომ იყოს განჭვრეტადი, ზუსტად რომ განსაზღვრავდეს იმ დოკუმენტების სიას, რაც აუცილებელია ეროვნული უსაფრთხოებისათვის, საჯარო ინტერესების დასაცავად და განცხადებაში მითითებული გარემოების სისწორის დასადასტურებლად, შესაბამისი სუბიექტები იზრუნებდნენ ამ დოკუმენტის შექმნაზე. ვინაიდან წინასწარ უცნობია ასეთი დოკუმენტები, ყოველთვის არსებობს ანტიკორუფციული ბიუროს უკმაყოფილების და შესაბამისად, ორგანიზაციის ხელმძღვანელების სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველი, ვინაიდან, თუკი არ არსებობს ისეთი დოკუმენტი, რომლის შედგენაც აუცილებლად არ იქნა მიჩნეული ფინანსური სამსახურის მიერ შესაბამისი ოპერაციის განხორციელებისას და რა დოკუმენტასაც ითხოვს ანტიკორუფციული ბიურო, ამ დოკუმენტის წარუდგენლობის შემთხვევაში სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დაეკისრება ორგანიზაციის ხელმძღვანელს. მეორეს მხრივ, ორგანიზაციაში მიმდინარე ყველა წვრილმან ოპერაციაზე საჭირო გახდება დოკუმენტის შედგენა და მისი განუსაზღვრელი ვადით შენახვა, რაც ორგანიზაციისათვის მძიმე ტვირთი გახდება.

ადმინისტრაციული ტვირთი იზრდება საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტით, რომელიც ყოველ ექვს თვეში ერთხელ აკისრებს შესაბამის სუბიექტს ანტიკორუფციული ბიუროსათვის იმ ინფორმაციის წარდგენას, რაზეც ზემოთ უკვე ვისაუბრეთ. ექვსთვიანი ვადა არის ისედაც მცირე პერიოდი, ამის მიუხედავად, ანტიკორუფციულ ბიუროს შეუძლია ამ ექვსთვიანი ინტერვალის შემცირება და ინფორმაციის უფრო მეტი სიხშირით მოთხოვნა.ეს ნიშნავს იმას, რომ შესაბამისი სუბიექტი ვერ შეასრულებს თავის ფუნქციას და მთელი ადამიანური რესურსი ანტიკორუფციული ბიუროს ანგარიშგებაზე უნდა იყოს მობილიზებული. შესაძლოა ანტიკორუფციულმა ბიურომ ინფორმაციის წარდგენა მოითხოვოს ყოველ თვეში ერთხელ, რაც ორგანიზაციის პარალიზებას გამოიწვევს. კანონი არ ადგენს ნორმას, რაც შეზღუდავდა ანტიკორუფციული ბიუროს მიერ ერთი და იმავე ორგანიზაციის შემოწმების ინტენსივობას. ამით ანტიკოურფციულ ბიუროს კანონი ანიჭებს განუსაზღვრელ და განუჭვრეტელ ძალაუფლებას.

კიდევ უფრო მაღალი ადმინისტრაციული ტვირთის დამდგენია საქართველოს კანონის - „უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტი“ მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტის შემდეგი სიტყვები: „რეგისტრაციის განცხადების ან დამატებითი დოკუმენტების შევსება და წარდგენა არ ნიშნავს იმას, რომ განმცხადებლის მიერ წარდგენილი ინფორმაცია აუცილებლად და სრულად შეესაბამება საქართველოს კანონმდებლობას. ამასთანავე, ეს არ უნდა აღიქმებოდეს ისე, რომ ანტიკორუფციული ბიურო განმცხადებელს დამატებით დოკუმენტაციას არ მოსთხოვს.“ ეს ნორმა ადგენს ანტიკორუფციული ბიუროს აბსოლუტურ დისკრეციას, შესაბამისი სუბიექტისაგან მოითხოვოს ნებისმიერი ინფორმაცია, მათ შორის ისეთიც, რაც არ არის აუცილებელი განცხადებაში მითითებული გარემოების გადასამოწმებლად ან ეროვნული უსაფრთხოებისა და საჯარო ინტერესებისათვის. განსახილველი ნორმა ადგენს ანტიკორუფციული ბიუროს შეუზღუდავ დისკრეციას, რაც უპირობოდ არაკონსტიტუციურია, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ ამგვარი დოკუმენტის წარუდგენლობა იწვევს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას.

„უცხოეთის აგენტების რეგისტრაციის აქტის“ მე-2 მუხლის მე-4 პუნქტის შემთხვევაში სახეზეა ადმინისტრაციული ორგანოს შეუზღუდავი უფლებამოსილება, რასთან მიმართებაშიც საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: „ადმინისტრაციული ორგანოსთვის მოქმედების თავისუფლების გარკვეული ფარგლების მინიჭებას, ხშირ შემთხვევაში დიდი მნიშვნელობა აქვს ხელისუფლების ეფექტური განხორციელებისათვის, თუმცა აღნიშნული არ გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოსათვის დაურეგულირებელი, გაუმართლებლად ფართო და აბსოლუტური დისკრეციული უფლებამოსილების მინიჭების ავტომატურ დასაშვებობას.“ სადავო ნორმა არ იძლევა რაიმე დამცავ მექანიზმს, რაიმე სახის გარანტიას, რომელიც პირს დაიცავდა ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილებიდან მომდინარე დისკრიმინაციული ტენდენციებისგან. ამავე დროს, არ არსებობს კრიტერიუმები, რომლებიც აღნიშნული გადაწყვეტილების გასაჩივრების შემთხვევაში ზემდგომ ადმინისტრაციულ ორგანოს ანდა სასამართლოს მისცემდა უშუალოდ ნორმით დადგენილ დისკრეციასთან დაკავშირებით სახელმძღვანელო, ფუნდამენტურ სამართლებრივ პრინციპებს ადმინისტრაციული ორგანოს კონკრეტული გადაწყვეტილების კანონმდებლობასთან შესაბამისობის დადგენისათვის. [12]

მნიშვნელოვან ადმინისტრაციულ ტვირთს აკისრებს შესაბამის სუბიექტს კანონის მე-8 მუხლის მე-6 პუნქტი, რომლის მიხედვითაც, თუ წარდგენილი რეგისტრაციის განცხადება არ შეესაბამება კანონით დადგენილ მოთხოვნებს, ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსს შეუძლია განცხადებელს მისცეს 10 დღეზე ნაკლები ვადა. თუ ამ ვადაში ხარვეზი არ იქნა შევსებული ან ხარვეზი შევსებული იქნა მე-10 დღეს ან 10 დღის გასვლის შემდეგ, განმცხადებელს დაკისრება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა. იმის გათვალისწინებით, რომ ანტიკორუფციულ ბიუროს აქვს წინასწარ გაუთვალისწინებელი დოკუმენტის მოთხოვნის უფლებამოსილება, რაც შეიძლება სხვა სახელმწიფო დაწესებულებაში ინახებოდეს და 10 დღეში მისი მოპოვება გახდეს შეუძლებელი, ამ ვადის გაგრძელების გარეშე ადამიანისათვის ან იურიდიული პირისათვის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრება არის ის აუწეველი ადმინისტრაციული ტვირთი, რაც ეწინააღმდეგება განჭვრეტადობის პრინციპს.

რაც შეეხება კანონის მე-9 მუხლის განჭვრეტადობას, ამ ნორმის თანახმად: „ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსი უფლებამოსილია ნებისმიერ დროს დაადგინოს, შეასწოროს, შეცვალოს და გააუქმოს ის წესები და რეგულაციები, რომლებსაც იგი ამ კანონის აღსასრულებლად საჭიროდ მიიჩნევს.“ ეს ნორმაც განუზომლად ფართო დისკრეციას ანიჭებს ანტიკორუფციული ბიუროს, სიტყვები - „რომელსაც საჭიროდ მიიჩნევს“ მიუთითებს იმაზე, რომ ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსს შეუძლია ნორმატიული აქტით ისე განმარტოს კანონის მოთხოვნები, რომ უცხოური პრინციპალის მიერ აგენტის კონტროლში მოიაზროს მხოლოდ მისი დაფინანსება. ვინაიდან კანონი ანიჭებს ანტიკორუფციული ბიუროს უფროსს წესების გამოცემის შეუზღუდავ დისკრეციას, წარმატების თეორიული პერსპექტივაც კი არ არსებობს ასეთი წესების საერთო სასამართლოში გასაჩივრების შემთხვევაშიც კი.

7. მოთხოვნა

ამგვარად, გასაჩივრებული ნორმები და მათ დარღვევაზე დაწესებული სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა არის ბუნდოვანი და განუჭვრეტელი, რის გამოც სადავო ნორმები წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებაში. შესაბამისად ვითხოვთ გასაჩივრებული ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას აღნიშნულ კონსტიტუციურ დებულებასთან მიმართებაში.

[1] https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/381088

[2] European Commission v Hungary §116 Case C‑78/18 https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=227569&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=1077831

[3] European Commission v Hungary §116 Case C‑78/18 https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=227569&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=1077831

[4] European Commission v Hungary §116 Case C‑78/18 https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=227569&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=1077831

[5] European Commission v Hungary §116 Case C‑78/18 https://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=227569&pageIndex=0&doclang=en&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=1077831

[6] CASE OF ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA

Applications nos. 9988/13 and 60 others § 131 https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-217751

[7] CASE OF ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA

Applications nos. 9988/13 and 60 others §132 https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-217751

[8] CASE OF ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA

Applications nos. 9988/13 and 60 others §134 https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-217751

[9] CASE OF ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA

Applications nos. 9988/13 and 60 others §135 https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-217751

[10] CASE OF ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA

Applications nos. 9988/13 and 60 others §136 https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-217751

[11] CASE OF ECODEFENCE AND OTHERS v. RUSSIA

Applications nos. 9988/13 and 60 others §159 https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-217751

[12] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის N2/7/667 გადაწყვეტილება საქმეზე სს „ტელენეტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-57

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი

დოკუმენტის სტრუქტურა

დაკაშირებული დოკუმენტები

ცვლილებები

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო