პლენუმის შემადგენლობა:

რევაზ ნადარაია – სხდომის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი;

გიორგი თევდორაშვილი – წევრი;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

მანანა კობახიძე – წევრი;

ვასილ როინიშვილი – წევრი;

თეიმურაზ ტუღუში – წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს შრომის კოდექსის“ 39-ე მუხლის მე-2 და მე-3 წინადადებების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან, 26-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 6 მაისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1698) მომართა საქართველოს სახალხო დამცველმა. №1698 კონსტიტუციური სარჩელი, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს გადმოეცა 2022 წლის 9 მაისს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2025 წლის 8 ოქტომბერს.

2. №1698 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მომართვის სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი.

3. საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს შრომის კოდექსის“ 39-ე მუხლის (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) მე-2 წინადადება ადგენდა ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვეულების, ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულებისა და ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ჯამურ ოდენობას და განსაზღვრავდა მას არა უმეტეს 1000 ლარის ოდენობით. ამავე მუხლის მე-3 წინადადებით კი, გათვალისწინებული იყო დამსაქმებლისა და დასაქმებულის შესაძლებლობა, შეთანხმებულიყვნენ აღნიშნული შვებულებების დამატებით ანაზღაურებაზე.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით განმტკიცებულია სამართლის წინაშე ყველა ადამიანის თანასწორობის უფლება, ხოლო ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, „სახელმწიფო უზრუნველყოფს თანაბარ უფლებებსა და შესაძლებლობებს მამაკაცებისა და ქალებისათვის. სახელმწიფო იღებს განსაკუთრებულ ზომებს მამაკაცებისა და ქალების არსებითი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად და უთანასწორობის აღმოსაფხვრელად“. საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულია შრომის თავისუფლება და დადგენილია, რომ ყველას აქვს სამუშაოს თავისუფალი არჩევის უფლება. უფლება შრომის უსაფრთხო პირობებზე და სხვა შრომითი უფლებები კი დაცულია ორგანული კანონით. საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტი განსაზღვრავს დედათა და ბავშვთა უფლებების კანონით დაცვის გარანტიას.

5. №1698 კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს შრომის კოდექსის“ (შემდგომში, საქართველოს შრომის კოდექსი) 39-ე მუხლის მე-2 და მე-3 წინადადებების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) საფუძველზე, დამსაქმებელს არ აქვს ვალდებულება, პირდაპირი ან არაპირდაპირი გზით, დასაქმებულს აუნაზღაუროს შვებულება ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო, ხოლო სახელმწიფოს მიერ სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯით გათვალისწინებული ანაზღაურება არ აღემატება ჯამურად 1000 ლარს.

6. მოსარჩელე მხარე პრობლემურად მიიჩნევს როგორც ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების პერიოდზე გათვალისწინებული დახმარების ოდენობას, აგრეთვე, მშობლის შვებულების ანაზღაურების ფორმალურად რეგულირებას, რომლის რეალიზებაც დამსაქმებლის ნებაზეა დამოკიდებული. მოსარჩელის მითითებით, სადავო ნორმის გარეშეც, საქართველოს შრომის კოდექსით დაშვებულია, დამსაქმებელი და დასაქმებული შეთანხმდნენ ისეთ პირობაზე, რომელიც არ გააუარესებს დასაქმებულის მდგომარეობას. ანაზღაურების ოდენობასთან მიმართებით კი, მოსარჩელე მხარე განმარტავს, რომ ორსულობისა და მის შემდგომ პერიოდში დედის ჯანმრთელობის მდგომარეობასთან დაკავშირებული სამედიცინო საჭიროებებისათვის, ასევე, ოჯახის ახალშობილ წევრთან დაკავშირებული დამატებითი ფინანსური ტვირთისათვის განსაზღვრული თანხა არასაკმარისია.

7. მოსარჩელე მიუთითებს შრომითსამართლებრივი ურთიერთობისათვის დამახასიათებელ სუბორდინაციულ ელემენტებზე და განმარტავს, რომ შრომითი ურთიერთობის ფარგლებში მიღებულ შემოსავალზე, პირის სასიცოცხლო დამოკიდებულებამ შეიძლება შექმნას ვითარება, რომლის ფარგლებშიც, დასაქმებული იძულებული გახდება, დათანხმდეს მისთვის შემოთავაზებულ, აშკარად კაბალურ შრომით პირობებს, რაც, თავისუფალი არჩევანის არსებობის მიუხედავად, რეალურად, შრომით იძულებას წარმოადგენს. მოსარჩელის პოზიციით, იმ შემთხვევაში, როდესაც კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს დამსაქმებლის მიერ ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების ანაზღაურების ვალდებულებას, ხოლო თავად სახელმწიფოს მიერ გაცემული დახმარება არ არის საკმარისი, პირი იძულებული იქნება, არ გამოიყენოს შვებულება სრულად და სწრაფად დაბრუნდეს სამუშაო ადგილზე. შესაბამისად, მოსარჩელის არგუმენტაციით, დასაქმებულის მიერ ორსულობისა და მშობიარობის შემდგომ პერიოდში სამუშაოს შესრულება, უფრო მეტად ემსგავსება იძულებას, ვიდრე შრომის თავისუფლების რეალიზებას, რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ შრომის თავისუფლებას.

8. საქართველოს სახალხო დამცველის არგუმენტაციით, შრომით ურთიერთობებში უსაფრთხო, ჯანსაღი გარემო არ მოიცავს მხოლოდ სამუშაოს შესრულების ადგილის უსაფრთხოების ელემენტს. მოსარჩელის პოზიციით, არაგონივრულად ხანგრძლივი სამუშაო დრო უარყოფითად უნდა შეფასდეს დასაქმებულის ჯანმრთელობის თვალსაზრისითაც. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ ორსულობისა და მშობიარობის ეტაპზე, ქალს გარანტირებული უნდა ჰქონდეს უფლება, შეინარჩუნოს ფინანასური სტაბილურობა. ორსულობისა და მშობიარობის შემდგომ პერიოდში კი, თუკი ჯანმრთელობის მდგომარეობა შეუთავსებელია სამუშაოს შესრულებასთან, ქალს შესაძლებლობა უნდა ჰქონდეს, ისარგებლოს ანაზღაურებადი შვებულებით. თავის მხრივ, ანაზღაურება უნდა იყოს იმგვარი ოდენობის, რომელიც უზრუნველყოფს ქალს საკუთარი და შვილის ჯანმრთელობის, სათანადო პირობებისა და ცხოვრების შესაბამისი სტანდარტით.

9. კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი განმარტავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტი ავალდებულებს სახელმწიფოს, შეზღუდოს დამსაქმებლის მიერ მშობლის შვებულების ანაზღაურების თავისუფლება გარკვეულ ფარგლებში, თავისუფალ მეწარმეობასა და დასაქმებულის უფლებებს შორის გონივრული ბალანსის მიღწევით. მოსარჩელის პოზიციით, მშობლის შვებულების ანაზღაურების კონტექსტში, მნიშვნელოვანია, რომ საკანონმდებლო ორგანოს მიერ საკითხის მოწესრიგებით, არ იქნეს დადგენილი, ერთი მხრივ, არაგონივრულად დიდი ფინანსური ხარჯი დამსაქმებლის მიმართ, ხოლო, მეორე მხრივ, გაუმართლებლად დაბალი ანაზღაურების ოდენობა დასაქმებული მშობლისათვის, რომელიც შვებულებით სარგებლობის უფლებას ფორმალურს გახდის.

10. მოსარჩელე, სადავო ნორმით დადგენილი თანხის არასაკმარისობის საკითხზე მსჯელობისას, აპელირებს იმ გარემოებაზე, რომ იგი ვერ უზრუნველყოფს შვებულების ანაზღაურებას იმ მინიმალური ოდენობითაც კი, რაც ანაზღაურების ქვედა ზღვრად არის დადგენილი შრომის საერთაშორისო ორგანიზაციის კონვენციის მიერ და შეადგენს შრომის ანაზღაურების 2/3-ს. მოსარჩელის პოზიციით, განსაზღვრული თანხა ასევე არ შეიძლება ჩაითვალოს ადეკვატურად, ერთი პირის საარსებო მინიმუმის გათვალისწინებით. გარდა ამისა, მოსარჩელე ყურადღებას ამახვილებს დახმარების მოცულობის მუდმივობაზე – კერძოდ, იმ გარემოებაზე, რომ იგი არ გაზრდილა ბოლო 6 წლის განმავლობაში.

11. შვებულების დაფინანსების წყაროსთან მიმართებით, მოსარჩელე მხარე მიუთითებს, რომ დამსაქმებელს, უსაფრთხო შრომის პირობების უზრუნველყოფის მიზნიდან გამომდინარე, გააჩნია დასაქმებული მშობლის შვებულების ანაზღაურების ვალდებულება, თუმცა ქალთა დისკრიმინაციის რისკის პრევენციის მიზნით, დამსაქმებელი არ უნდა წარმოადგენდეს ხსენებული შვებულების ანაზღაურების პირდაპირ წყაროს. მოსარჩელის არგუმენტაციით, ხსენებული რისკის დასაზღვევად საჭიროა, შვებულების ანაზღაურების დაფინანსება სახელმწიფოს მონაწილეობით. დამსაქმებლები, სახელმწიფოს მიერ ფინანსური ვალდებულების დაკისრების შემთხვევაში, მხოლოდ არაპირდაპირ უნდა წარმოადგენდნენ მშობლის შვებულების დაფინანსების წყაროს.

12. მაშასადამე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო რეგულირება ვერ უზრუნველყოფს დასაქმებული ქალის უფლებას ჯანმრთელობისთვის უსაფრთხო შრომის პირობებზე. შესაბამისად, სადავო ნორმით განსაზღვრული დახმარება და მშობლის შვებულების ანაზღაურების წესი ვერ აკმაყოფილებს კონსტიტუციურსამართლებრივ მოთხოვნებს და არღვევს დასაქმებულ ქალთა უფლებებს, რის გამოც, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

13. მოსარჩელისათვის აგრეთვე პრობლემურია სადავო ნორმის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით, რომლის თანახმადაც, დედათა და ბავშვთა უფლებები დაცულია კანონით. კონსტიტუციურ სარჩელში წარმოდგენილი არგუმენტაციით, ხსენებული ნორმის სუბიექტები არიან როგორც დასაქმებული დედები, ასევე მათი შვილები. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების უფლება არ არის დაკავშირებული მხოლოდ ბავშვის დედის კეთილდღეობასა და ჯანმრთელობასთან და გასათვალისწინებელია ბავშვის საუკეთესო ინტერესები.

14. მოსარჩელის არგუმენტაციით, არსებული რეგულირების ერთ-ერთ შედეგს წარმოადგენს ქალებისათვის სამუშაო ადგილზე ნაადრევად დაბრუნების მოტივაციის გაჩენა, რამაც შესაძლოა, უარყოფითი ზეგავლენა მოახდინოს ქალისა და ბავშვის ჯანმრთელობის მდგომარეობაზე. იმავდროულად, მოსარჩელის პოზიციით, მიუხედავად იმისა, რომ ორივე მშობელს გააჩნია ბავშვზე ზრუნვისა და მისი განვითარების ხელშეწყობის თანაბარი ფუნქცია, ბავშვს დედასთან გააჩნია განსაკუთრებული კავშირი, ძუძუთი კვების გამო. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია, არ დაირღვეს დედისა და ბავშვის ხსენებული კავშირი. მოსარჩელე განმარტავს, რომ ხსენებული, დედის მიერ შვებულებით სარგებლობის განსაკუთრებულ საჭიროებას ქმნის.

15. კონსტიტუციურ სარჩელში წარმოდგენილი დასაბუთების თანახმად, საარსებო საჭიროებების დაკმაყოფილებისათვის, როგორც წესი, პირები იძულებული ხდებიან, გამოიყენონ თავიანთი შრომისუნარიანობა, რის შესაძლებლობასაც, ბავშვის დაბადებამდე და დაბადების შემდეგ, დედა მოკლებულია მშობიარობასთან დაკავშირებული ჯანმრთელობის საფრთხეების გამო, რომლებიც უკავშირდება უშუალოდ სამსახურებრივ ურთიერთობებს. ასეთ შემთხვევაში, ჯანმრთელობის დაცვა მხოლოდ კანონით უზრუნველყოფილი კომპენსაციის პირობებშია შესაძლებელი. მოსარჩელის პოზიციით, დედების დაცვის ხარჯები ნაწილობრივ ეკისრება მას, ვინც სამუშაოსთან დაკავშირებულ საფრთხეებზეა პასუხისმგებელი. აღნიშნულზე დაყრდნობით, მოსარჩელე მხარე თვლის, რომ დასაქმებული დედების მიმართ დამსაქმებლის პასუხისმგებლობა, მათ შორის, გამომდინარეობს საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტიდან.

16. მოსარჩელე მხარე სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას მოითხოვს, აგრეთვე საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელე მხარე განმარტავს, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 64-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, საჯარო სამსახურში დასაქმებული ქალის მიერ ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების გამოყენების შემთხვევაში, ხელფასის ოდენობით დასაქმებულის შვებულების ანაზღაურება სავალდებულოა და არ არის დამოკიდებული დამსაქმებლის ნებაზე. აღნიშნულის გათვალისწინებით, შესადარებელ პირებს წარმოადგენენ, ერთი მხრივ, ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულებით მოსარგებლე დასაქმებული ქალები, რომლებიც არიან საჯარო მოხელეები, ხოლო, მეორე მხრივ, ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულებით მოსარგებლე ის დასაქმებული ქალები, რომლებიც არ არიან საჯარო მოხელეები. შესადარებელ პირთა შორის დიფერენცირება კი გამოიხატება იმაში, რომ საჯარო მოხელეებს, სავალდებულო წესით, სრულად ეძლევათ შვებულების ანაზღაურება, იმ ქალების შემთხვევაში კი, რომლებსაც არ გააჩნიათ საჯარო მოხელის სტატუსი, შვებულების ანაზღაურებისათვის არ არის დადგენილი ამგვარი ვალდებულება. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ დასაქმებულ ქალებს, იმისაგან დამოუკიდებლად, სარგებლობენ საჯარო მოხელის სტატუსით თუ არა, ანაზღაურებადი შვებულებით სარგებლობის მიზნიდან გამომდინარე, გააჩნიათ თანაბარი საჭიროებები. შესაბამისად, მათი ინტერესი, მიიღონ გათვალისწინებული შვებულების ანაზღაურება, არის თანაბარი. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო სამართლებრივი ურთიერთობის მიზნებისათვის, შესადარებელი პირები არიან არსებითად თანასწორი სუბიექტები და, სადავო ნორმით, იზღუდება სამართლის წინაშე ყველას თანასწორობის უფლება.

17. მოსარჩელე მხარის არგუმენტაციით, სადავო ნორმა ითვალისწინებს უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ჩარევას, რის გამოც, მისი კონსტიტუციურობის საკითხი უნდა გადაწყდეს შეფასების მკაცრი ტესტის გამოყენებით. ამ კონტექსტში მოსარჩელე მიუთითებს იმ გარემოებაზე, რომ სადავო ნორმას შესაძლოა, ჰქონდეს ისეთი ლეგიტიმური მიზნები, როგორებიცაა თავისუფალი მეწარმეობის ხელშეწყობა და საბიუჯეტო რესურსის დაზოგვა. მეწარმეობის თავისუფლებასთან დაკავშირებით, მოსარჩელე განმარტავს, რომ დასაქმებულის უფლების საპასუხოდ, სახელმწიფო უფლებამოსილია, დამსაქმებელი დაავალდებულოს მინიმალური ანაზღაურების ფარგლებში ან/და თავად აანაზღაუროს შვებულების ანაზღაურების ის მინიმალური ოდენობა, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციით დაცული შრომის თავისუფლებისა და უსაფრთხოების მოთხოვნებიდან გამომდინარეობს. ამ მხრივ, სახელმწიფოს დაფინანსების სქემის შემუშავებისა და ფინანსური ტვირთის გონივრულად გადანაწილების ფართო არჩევანი გააჩნია. საბიუჯეტო რესურსის დაზოგვასთან მიმართებით, მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ იმ პირობებში, როდესაც სახელმწიფო უფლებამოსილია, შეიმუშაოს კონსტიტუციის შესაბამისი ანაზღაურების დაფინანსების სხვადასხვა მექანიზმი, რომელიც თანხვედრაში იქნება სახელმწიფოს ფისკალურ და ეკონომიკურ ინტერსებთან, არ არსებობს სახელმწიფოს დაუძლეველი ინტერესი, რომელიც გაამართლებდა კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას. ამდენად, მოსარჩელე მხარის პოზიციით, საბიუჯეტო სახსრების დაზოგვისა და მეწარმეობის თავისუფლების ინტერესი არ გამოდგება სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვის საპირწონე დაუძლეველ საჯარო ინტერესად, შესაბამისად, სადავო დიფერენცირებას არ გააჩნია ლოგიკური ახსნა.

18. დამატებით, მოსარჩელე მხარის განმარტებით, იმ პირობებში, როდესაც კერძო სექტორთან შედარებით, საჯაროს სექტორში დასაქმებული ქალების რაოდენობა მცირეა და მკვეთრად განსხვავდება ერთმანეთისგან, საჯარო და კერძო სექტორში დასაქმებულ ქალთა მიმართ დადგენილი არათანაბარი შრომითი პირობების მიზანს შეიძლება წარმოადგენდეს, საჯარო სამსახურში ქალების დასაქმების წახალისება, თუმცა მოსარჩელე აპელირებს საქართველოში არსებულ სტატისტიკურ მდგომარეობაზე, რომლის მიხედვითაც, საჯარო სამსახურში დასაქმებულ ქალთა რაოდენობა აჭარბებს დასაქმებულთა საერთო რაოდენობის ნახევარს. შესაბამისად, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება ვერც ხსენებული მიზნით გამართლდება. გარდა აღნიშნულისა, მოსარჩელე ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ საჯარო მოხელეებისათვის მშობლის შვებულების ანაზღაურება შესაძლოა, ასევე განპირობებული იყოს საჯარო სამსახურში არსებული დაბალი ანაზღაურებით, თუმცა მოსარჩელე მხარის მითითებით, კერძო სექტორს მიკუთვნებულ გარკვეულ სფეროებში, მაგალითად, განათლების სფეროში ქალები იღებენ იმაზე მცირე ოდენობის ანაზღაურებას, ვიდრე საჯარო მოხელეები.

19. საქართველოს სახალხო დამცველის მოსაზრებით, სადავო ნორმა პრობლემურია იმ კუთხითაც, რომ იგი თანაბრად ეპყრობა არსებითად უთანასწორო პირებს. უფრო კონკრეტულად, მიუხედავად იმისა, რომ ორსულობისა და მშობიარობის გამო დასაქმებული ქალის საჭიროებები განსხვავებულია დასაქმებული კაცის საჭიროებებისგან, სადავო ნორმა ორივე შესადარებელი პირის მიმართ ადგენს ერთნაირ მოპყრობას, რაც ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტს. კერძოდ, როგორც ქალი, ისე კაცი დასაქმებულის მიერ შვებულებით სარგებლობისას, დამსაქმებელი საკუთარი ნების საფუძველზე წყვეტს ანაზღაურების საკითხს. ამასთანავე, მოსარჩელე განმარტავს, რომ თავად კანონმდებელიც აღიარებს შესადარებელ პირებს შორის არსებით სხვაობას, საჭიროდ მიიჩნევს დასაქმებული ქალების მიმართ განსახვავებული რეგულირების დადგენას და ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულებას, დედის ექსკლუზიურ უფლებად განსაზღვრავს, თუმცა შვებულების სავალდებულოდ ანაზღაურების საკითხთან მიმართებით, თანაბარ ფაქტობრივ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად უთანასწორო პირებს. მოსარჩელე მხარის არგუმენტაციით, მოცემულ შემთხვევაშიც, იმგვარი ლეგიტიმური მიზნები, როგორებიცაა თავისუფალი მეწარმეობის ხელშეწყობა და საბიუჯეტო სახსრების დაზოგვა, ვერ გამოდგება დადგენილი დიფერენცირების საპირწონე დაუძლეველ საჯარო ინტერესად.

20. მოსარჩელის პოზიციით, სახელმწიფომ de facto თანასწორობა უნდა უზრუნველყოს თანაბარი სასტარტო პირობების შექმნით, რაც განსახილველ შემთხვევაში, მიიღწევა ქალისათვის ორსულობის/მშობიარობის გამო შვებულების ანაზღაურებით.

21. გარდა ამისა, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტს, რომლის თანახმადაც, სახელმწიფო იღებს განსაკუთრებულ ზომებს მამაკაცებისა და ქალების არსებითი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად და უთანასწორობის აღმოსაფხვრელად. მოსარჩელის პოზიციით, ფორმალური თანასწორობის მიუხედავად, ხშირ შემთხვევაში, ქალის შრომის სასტარტო პირობები ორსულობისა და მშობიარობის გამო, მნიშვნელოვნად შეზღუდულია. აღნიშნული არ უკავშირდება ქალების მიმართ დადგენილ სამართლებრივ შეზღუდვას, თუმცა ფაქტობრივი რეალობა მიუთითებს იმაზე, რომ ორსულობა და მშობიარობა, კერძოდ კი, ამ პერიოდში შემოსავლის არარსებობა წარმოადგენს ბარიერს ქალების საქმიანობისთვის. ორსულობის/მშობიარობის ან/და ბავშვის მოვლის/ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულებით გათვალისწინებული ანაზღაურების არარსებობის პირობებში, შვებულებით სარგებლობის შესაძლებლობა მცირდება. შესაბამისად, არსებობს მაღალი ალბათობის საფრთხე – ქალებმა მიატოვონ სამუშაო ადგილი და შეექმნათ პრობლემა შრომით ბაზარზე დაბრუნების თვალსაზრისით. აღნიშნული, თავის მხრივ, ხელს უწყობს ქალების სიღარიბის დონის ზრდას. შესაბამისად, სახელმწიფო ვალდებულია, კონკრეტული სქესის წარმომადგენელთა სპეციალური საჭიროებების მხედველობაში მიღებით, შეიმუშაოს განსაკუთრებული ზომები, სქესის ნიშნით, პირთა შორის არსებული უთანასწორობის აღმოსაფხვრელად და არსებითი თანასწორობის უზრუნველსაყოფად.

22. №1698 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორი, საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, მიუთითებს საქართველოს, საერთაშორისო და სხვა ქვეყნების სასამართლოების პრაქტიკაზე ისევე, როგორც საერთაშორისოსამართლებრივ დოკუმენტებზე.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, საქმის განხილვის მომენტისათვის, სადავო აქტის გაუქმება ან ძალადაკარგულად ცნობა იწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოში საქმის შეწყვეტას, გარდა ამ მუხლის მე-7 პუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. ეს უკანასკნელი კი ადგენს, რომ „საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საქმის არსებითად განსახილველად მიღების შემდეგ სადავო აქტის გაუქმებისას ან ძალადაკარგულად ცნობისას, თუ საქმე ეხება საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებს, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია, გააგრძელოს სამართალწარმოება და გადაწყვიტოს გაუქმებული ან ძალადაკარგულად ცნობილი სადავო აქტის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი იმ შემთხვევაში, თუ მისი გადაწყვეტა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველსაყოფად“.

2. №1698 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ არის გამხდარი საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-2 და მე-3 წინადადებების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან, 26-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით. გასაჩივრებული ნორმის შესაბამისად, „ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ჯამური ოდენობაა არაუმეტეს 1 000 ლარისა. დამსაქმებელი და დასაქმებული შეიძლება შეთანხმდნენ აღნიშნული შვებულებების დამატებით ანაზღაურებაზე“.

3. №1698 კონსტიტუციური სარჩელის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში რეგისტრაციის შემდეგ, სადავო ნორმაში განხორციელდა ცვლილება, კერძოდ, „საქართველოს ორგანულ კანონში „საქართველოს შრომის კოდექსი“ ცვლილების შეტანის შესახებ“ 2022 წლის 16 დეკემბრის №2438-IXმს-Xმპ საქართველოს ორგანული კანონის პირველი მუხლის შესაბამისად, საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლი ჩამოყალიბდა ახალი რედაქციით. განხორციელებული ცვლილება, ზემოაღნიშნული ორგანული კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, ამოქმედდა 2023 წლის პირველი იანვრიდან. შესაბამისად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მიზნებისათვის, სადავო დებულება ძალადაკარგულია. ამასთანავე, სადავო რეგულირებამ ძალა დაკარგა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ №1698 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტამდე.

4. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტამდე, სადავო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობა a priori არ იწვევს აღნიშნულ ნორმაზე სამართალწარმოების შეწყვეტას, თუ მოსარჩელე მხარე აფიქსირებს უწყვეტ ინტერესს საქმის წარმოების გაგრძელებასთან დაკავშირებით და ითხოვს ძალადაკარგული სადავო ნორმის იდენტური/არსებითად მსგავსი შინაარსის მქონე მოქმედი ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 8 ივლისის №3/6/1547 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „ვახტანგი მიმინოშვილი, ინვერი ჩოკორაია და ჯემალი მარკოზია საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-10). ამდენად, სადავო ნორმის ძალადაკარგულობის პირობებში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო სამართალწარმოებას გააგრძელებს იმ შემთხვევაში, თუ დადგინდება, რომ არსებობს ძალადაკარგული სადავო ნორმის არსებითად მსგავსი შინაარსის მქონე მოსარჩელე მხარის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების შემზღუდველი მოქმედი ნორმა, რაც განაპირობებს მის ინტერესს სამართალწარმოების გაგრძელებაზე.

5. №1698 კონსტიტუციური სარჩელით, როგორც აღინიშნა, სადავოდ არის გამხდარი, მათ შორის, საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-2 წინადადების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან, 26-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.

6. გასაჩივრებული რეგულირების არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად, მოსარჩელე მხარე მიუთითებს იმ გარემოებაზე, რომ ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის გამო შვებულების, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების მთლიან პერიოდზე სახელმწიფოს მიერ გადასახდელი ფულადი დახმარების ჯამური მაქსიმალური ზღვარი, 1000 ლარის ოდენობით, ვერ უზრუნველყოფს საკმარის ფინანსურ რესურსს, ორსულობისა და მშობიარობის შემდგომ პერიოდში, დედის ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სამედიცინო საჭიროებების დასაფარავად, აგრეთვე ახალშობილის მოვლით გამოწვეული ხარჯების დასაკმაყოფილებლად. ამავე დროს, კონსტიტუციურ სარჩელში წარმოდგენილი არგუმენტაციიდან იკვეთება, რომ მოსარჩელე მხარის ინტერესს, არსებითად, წარმოადგენს ზემოხსენებული შვებულებების ანაზღაურების იმგვარი სისტემის/მექანიზმის შექმნა, რომლის ფარგლებშიც, ქალები უზრუნველყოფილი იქნებიან ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო შვებულების, აგრეთვე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების სათანადო ანაზღაურებით, განურჩევლად იმისა, როგორ მოდელს მიანიჭებს კანონმდებელი უპირატესობას, სრულად სახელმწიფოს დააკისრებს ამგვარ პასუხისმგებლობას თუ გაანაწილებს მას სახელმწიფოსა და დამსაქმებელს შორის – იმ დათქმით, რომ დამსაქმებელი, ფინანსური ვალდებულების დაკისრების შემთხვევაში, მხოლოდ არაპირდაპირ უნდა წარმოადგენდეს შვებულების დაფინანსების წყაროს.

7. ხაზგასასმელია, რომ განხორციელებული საკანონმდებლო ცვლილების შედეგად, საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-2 წინადადების მოქმედი რედაქცია აღარ ითვალისწინებს პირდაპირ დათქმას, ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების კონკრეტული ჯამური ოდენობის თაობაზე. სადავო წინადადების მოქმედი რედაქცია, ზემოხსენებული შვებულებების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობის განსაზღვრას, საქართველოს მთავრობის დადგენილებას მიანდობს. კერძოდ, საქართველოს შრომის კოდექსის მოქმედი რედაქციის 39-ე მუხლის მე-2 წინადადების თანახმად, „ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობა განისაზღვრება საქართველოს მთავრობის დადგენილებით“.

8. თავის მხრივ, „ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობის განსაზღვრისა და გასატარებელ ზოგიერთ ღონისძიებათა შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2023 წლის 24 იანვრის №33 დადგენილების პირველი მუხლის შესაბამისად, ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობად, საქართველოს მთავრობის მიერ განისაზღვრა ჯამურად, არა უმეტეს 2000 ლარი. შესაბამისად, ნათელია, რომ ხსენებული შვებულებების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობა, რიცხობრივი თვალსაზრისით, საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, გაორმაგებულია.

9. მოცემულ საქმეზე, მოსარჩელე მხარე, შესაბამისი შვებულებების პერიოდზე, სახელმწიფოს მიერ, დახმარების სახით გასაცემი თანხის არასაკმარისობის დასადასტურებლად, მიუთითებდა, მათ შორის, იმ გარემოებაზე, რომ თანხის მოცულობა არ გაზრდილა ბოლო 6 წლის განმავლობაში, აგრეთვე იმაზე, რომ მსგავსი დახმარება არ შეიძლებოდა ჩათვლილიყო საკმარისად, ერთი პირის საარსებო მინიმუმის გათვალისწინებით. შესაბამისად, იმ ფაქტის დადგენასთან ერთად, რომ განხორციელებული ცვლილებების შედეგად ორსულობისა და მშობიარობის, ბავშვის მოვლისა და ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულებების პერიოდში გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობა რაოდენობრივად გაორმაგდა, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო შეაფასებს იმასაც, რამდენად ახდენს განხორციელებული ცვლილება გავლენას, სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად, მოსარჩელე მხარის მიერ წარმოდგენილ ცალკეულ არგუმენტებზე.

10. ზოგადად, საქართველოს შრომის კოდექსის 37-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, დასაქმებულს, თავისი მოთხოვნის საფუძველზე ეძლევა ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულება 126 კალენდარული დღის ოდენობით, ხოლო მშობიარობის გართულების ან ტყუპის შობის შემთხვევაში − 143 კალენდარული დღის ოდენობით. ამავე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების მიხედვით კი, დასაქმებული, ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულებასა და ბავშვის მოვლის გამო შვებულების ანაზღაურებად, ნაწილს იყენებს თანმიმდევრობით, შესაბამისად, 183 ან 200 კალენდარული დღის განმავლობაში.

11. როგორც აღინიშნა, განსახილველ საქმეზე სადავოდ გამხდარი საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-2 წინადადების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) შესაბამისად, ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ჯამური ოდენობა არ აღემატებოდა 1 000 ლარს. საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახურის მონაცემებით, 2024 წლის განმავლობაში, საშუალო მომხმარებლის საარსებო მინიმუმი მერყეობდა 221.6 – 233.8 ლარის დიაპაზონში, ხოლო საარსებო მინიმუმი შრომისუნარიანი მამაკაცისთვის 250.2 – 264 ლარის ფარგლებში. 200-დღიანი შვებულების შემთხვევაში, მაქსიმალური 1000-ლარიანი დახმარება კი თვეში, საშუალოდ, დაახლოებით, 152.1 ლარი იყო. ამდენად, თვიური დახმარება შეადგენდა საშუალო მომხმარებლის საარსებო მინიმუმის, დაახლოებით, 66.8%-ს, ხოლო შრომისუნარიანი მამაკაცისთვის განსაზღვრული საარსებო მინიმუმის, დაახლოებით, 59.1%-ს, რაც მეტყველებს იმაზე, რომ არსებული დახმარება არ აჭარბებდა არც საშუალო მომხმარებლის და არც შრომისუნარიანი მამაკაცის საარსებო მინიმუმს.

12. საპირისპიროდ, მოქმედი მოწესრიგებით დადგენილი ფულადი დახმარების ჯამური ოდენობა, არა უმეტეს 2000 ლარი, საშუალოდ აღემატება საქართველოს შრომის კოდექსის 37-ე მუხლით გათვალისწინებული, ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო შვებულების ანაზღაურებადი პერიოდის, მაქსიმუმ, 200 კალენდარული დღის ეკვივალენტური საშუალო მომხმარებლის საარსებო მინიმუმისა და შრომისუნარიანი ასაკის მამაკაცის საარსებო მინიმუმის ჯამურ ოდენობას. უფრო კონკრეტულად, 200 კალენდარული დღის შვებულების შემთხვევაში, არა უმეტეს 2000 ლარის სახით განსაზღვრული ფულადი დახმარების რეგლამენტირების პირობებში, თვიური საშუალო თანხა შეადგენს, დაახლოებით, 304.2 ლარს, რაც წარმოადგენს საშუალო მომხმარებლის საარსებო მინიმუმის, დაახლოებით, 133.6 %-ს, ხოლო შრომისუნარიანი მამაკაცის საარსებო მინიმუმის შემთხვევაში – დაახლოებით, 118.3 %-ს. ზემოხსენებული მონაცემების ანალიზი ცხადყოფს, რომ მოქმედი კანონმდებლობით, ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების 2000-ლარიანი მაქსიმალური ოდენობა აჭარბებს აღნიშნულ საარსებო მინიმუმებს.

13. ნათელია, რომ 2024 წლის მდგომარეობით, 2023 წელს განხორციელებული ცვლილების შედეგად, ზემოხსენებული ანაზღაურებადი შვებულებების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობის ჯამურად არა უმეტეს 2 000 ლარამდე გაზრდამ გამოიწვია დახმარების ოდენობის მატება, წინა პერიოდთან შედარებით. იმავდროულად, ხაზგასასმელია ის გარემოებაც, აღნიშნული დახმარების ოდენობის ცვლილება დასტურდება, აგრეთვე, მოსარჩელე მხარის მიერ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის №1698 კონსტიტუციური სარჩელით მომართვის მომენტიდან, 2022 წლიდან 2024 წლის ჩათვლით პერიოდში არსებული ინფლაციის მაჩვენებლის გათვალისწინებითაც. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში კონსტიტუციური სარჩელის რეგისტრაციის დღიდან მისი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადაწყვეტის მომენტისათვის, ორსულობისა და მშობიარობის, ბავშვის მოვლის, აგრეთვე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულებების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობა, საარსებო მინიმუმთან მიმართებით, გაზრდილია, მათ შორის, ინფლაციის კოეფიციენტის გათვალისწინებით.

14. ყოველივე ზემოაღნიშნული ცხადყოფს, რომ სადავო ნორმა, შინაარსობრივი თვალსაზრისით, 2022 წელთან შედარებით, მნიშვნელოვნად არის შეცვლილი.

15. ამასთანავე, ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების ანაზღაურების/ამ პერიოდზე ფულადი დახმარების გაცემის წესის პრობლემურობას მოსარჩელე მხარე ასაბუთებს იმ არგუმენტის საფუძველზეც, რომ შვებულების ანაზღაურების წესი ვრცელდება ერთ‑ერთ ყველაზე დაბალანაზღაურებად სექტორში, განათლების სფეროში დასაქმებულ ქალებზე.

16. სამართალწარმოების გაგრძელების საკითხის გადაწყვეტისას, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო სათანადო ყურადღებას დაუთმობს მოსარჩელე მხარის მიერ წარმოდგენილ ხსენებულ არგუმენტს და, იმავდროულად, ძალადაკარგული სადავო ნორმის არსებითად მსგავსი შინაარსის მქონე, მოსარჩელე მხარის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების შემზღუდველი მოქმედი საკანონმდებლო რეგულაციის არსებობის საკითხის შეფასებისას, მხედველობაში მიიღებს იმ მარეგულირებელ ჩარჩოს, რომელშიც მოქმედი ნორმები განაგრძობს არსებობას (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის №3/4/1331 განჩინება საქმეზე „ა(ა)იპ „საქართველოს პროფესიული კავშირების გაერთიანება“ და ირაკლი პეტრიაშვილი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-7; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის პირველი მარტის №2/4/1766 განჩინება საქმეზე „შპს სანაპირო-საინვესტიციო ჯგუფი“ ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოს წინააღმდეგ“, II-6).

17. ამ მხრივ, აღსანიშნავია, რომ მოსარჩელე მხარის მიერ იდენტიფიცირებულ, განათლების სექტორს მიკუთვნებულ ერთ-ერთ ძირითად სეგმენტთან – საჯარო სკოლის მასწავლებლებთან მიმართებით, არსებითად მოდიფიცირდა ორსულობისა და მშობიარობის გამო, ბავშვის მოვლის გამო, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულებების ანაზღაურების მექანიზმი. კერძოდ, საქართველოს მთავრობის 2023 წლის 24 იანვრის №33 დადგენილების მე-2 მუხლიდან გამომდინარე, საჯარო სკოლის მასწავლებელს, აღნიშნული დადგენილების პირველი მუხლით გათვალისწინებულ, ჯამურად, არა უმეტეს 2000 ლარის სახით დადგენილ ფულად დახმარებასთან ერთად, დამატებითი სოციალური დაცვის ღონისძიების სახით, მის მიერ შვებულებების პერიოდში მისაღები შრომითი გასამრჯელოს სრულ ოდენობამდე შესავსებად, მიეცემა საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს შრომის კოდექსის“ 39-ე მუხლით განსაზღვრული დამატებითი ანაზღაურება, რომელიც ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, გაიცემა საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს მიერ, მისთვის გამოყოფილი ასიგნებების ფარგლებში. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, ზემოხსენებულ შვებულებებზე გასაცემი დახმარების ოდენობის გაანგარიშების ბაზას წარმოადგენს კანონმდებლობით განსაზღვრული თანამდებობრივი სარგო და დანამატები. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ მოქმედ საკანონმდებლო სივრცეში, საჯარო სკოლის მასწავლებლებისათვის განსაზღვრული დასახელებული შვებულებების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარებისა და დამატებითი ანაზღაურების მოცულობა მათი შრომის ანაზღაურების მოცულობას უთანაბრდება. ხსენებული მიუთითებს იმ გარემოებაზე, რომ მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებულ ცალკეულ პირთა წრის მიმართ, ფულადი დახმარების ჯამური ოდენობის გაორმაგების გარდა, აგრეთვე მნიშვნელოვნად შეიცვალა, ზოგადად, ანაზღაურების მექანიზმი და მოცულობა.

18. ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ, ერთი მხრივ, საქართველოს შრომის კოდექსის გასაჩივრებული დებულების მოქმედი რედაქცია აღარ ითვალისწინებს ორსულობისა და მშობიარობის გამო ანაზღაურებადი შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო ანაზღაურებადი შვებულების, აგრეთვე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების კონკრეტულ ოდენობას, ხოლო, მეორე მხრივ, საქართველოს მთავრობის ნორმატიული აქტის საფუძველზე, ხსენებული შვებულებების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობა არსებითად შეიცვალა – განისაზღვრა რა, სადავოდ გამხდარი მოწესრიგების ორმაგი ოდენობის სახით. გარდა ამისა, არსებითად შეიცვალა მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებული ცალკეული სუბიექტების, განათლების სექტორში დასაქმებული პირების – საჯარო სკოლის მასწავლებლების შვებულებების ანაზღაურების საკითხის რეგულირება.

19. განცალკევებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს, ყურადღება გაამახვილოს მოსარჩელე მხარის მოთხოვნის იმ ნაწილზე, რომელიც უკავშირდება საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-2 წინადადების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

20. საქართველოს სახალხო დამცველის პოზიციით, სადავო ნორმის საფუძველზე, ხორციელდება დისკრიმინაციული მოპყრობა, ერთი მხრივ, საჯარო სამსახურში, ხოლო, მეორე მხრივ, კერძო სექტორში დასაქმებულ ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულებით მოსარგებლე ქალებს შორის. მოსარჩელე მხარის არგუმენტაციით, შესადარებელ სუბიექტებს შორის დისკრიმინაციული მოპყრობა იმაში ვლინდება, რომ საჯარო სამსახურში დასაქმებული ქალის მიერ ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების ანაზღაურებას გააჩნია სავალდებულო ხასიათი, მაშინ, როდესაც იმ დასაქმებულ ქალებთან მიმართებით, რომლებსაც არ აქვთ საჯარო მოსამსახურის სტატუსი, იმავე შვებულების ანაზღაურებისათვის არ არის დადგენილი მსგავსი ვალდებულება. ამავე დროს, მოსარჩელე მხარე მიუთითებს, რომ სახელმწიფო არა მხოლოდ უშუალოდ დამსაქმებელს არ ავალდებულებს, არამედ თავადაც, დამოუკიდებლად ან დამსაქმებელთან ერთობლიობით, არ ანაზღაურებს ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებად შვებულებას იმ მინიმალური ოდენობით, რაც საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებიდან მომდინარეობს.

21. მაშასადამე, ნათელია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის ფარგლებში, ორსულობის, მშობიარობის და ბავშვის მოვლის, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულებით მოსარგებლე, ერთი მხრივ, საჯარო მოსამსახურე, ხოლო, მეორე მხრივ, კერძო სექტორში დასაქმებულ ქალებს შორის დისკრიმინაციის მტკიცების კონტექსტში, №1698 კონსტიტუციური სარჩელი მიმართული არ არის იმისაკენ, რომ კერძო სექტორში დასაქმებულ ქალებს, საჯარო მოსამსახურე ქალების იდენტურად, სრულად უნაზღაურდებოდეთ ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულება. საპირისპიროდ, მოსარჩელე მხარის მოთხოვნის სულისკვეთება იმაში მდგომარეობს, რომ კერძო სექტორში დასაქმებული ქალებისათვის შესაბამისი შვებულების ანაზღაურება/დახმარება იყოს ის საკმარისი მინიმუმი, რაც აუცილებელია დედისა და ბავშვის საჭიროების დასაფარავად.

22. ამ თვალსაზრისით, როგორც ზემოთ აღინიშნა, სადავო სამართალურთიერთობასთან დაკავშირებული, საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობის პირობებში, ორსულობის, მშობიარობისა და ბავშვის მოვლის გამო, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო ანაზღაურებადი შვებულებების პერიოდზე გასაცემი ფულადი დახმარების ოდენობად, ნაცვლად არა უმეტეს 1000 ლარისა, განსაზღვრულია არა უმეტეს 2000 ლარი. წინამდებარე განჩინებით დადგინდა ისიც, რომ ზემოხსენებული ანაზღაურებადი შვებულებების მთლიან პერიოდისათვის გასაცემი მაქსიმალური დახმარების არსებული ოდენობა, №1698 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარ ოდენობასთან შედარებით, მნიშვნელოვნად შეცვლილია, რაც ზეგავლენას ახდენს მოსარჩელე მხარის მიერ სადავო რეგულირების დისკრიმინაციულობის დასასაბუთებლად წარმოდგენილ არგუმენტაციაზე. სწორედ ამიტომ, საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, მოთხოვნის ჭრილშიც, მოსარჩელე მხარის მიერ გამოკვეთილ შესადარებელ სუბიექტებს შორის დისკრიმინაციულობის სამტკიცებლად, საჭიროა ახალი დასაბუთების წარმოდგენა, რომელიც მიმართული იქნება იმის დადასტურებისაკენ, რომ ზემოაღნიშნული ანაზღაურებადი შვებულებების მთლიან პერიოდზე გასაცემი დახმარების მაქსიმალური 2000-ლარიანი ოდენობა არ არის ის მინიმუმი, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული ვალდებულებისგან (ასეთის არსებობის შემთხვევაში) მომდინარეობს.

23. ამრიგად, იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მოსარჩელე მხარე გამოხატავდა საქმის წარმოების გაგრძელების ინტერესს და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წინაშე დააყენებდა შესაბამის შუამდგომლობას, მას მოუწევდა არა მხოლოდ დავის საგნის ფორმალური მოდიფიცირება, არამედ მოქმედი სადავო რეგულირების არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად, ახალი, რელევანტური არგუმენტაციის წარმოდგენაც (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის №3/4/1331 განჩინება საქმეზე „ა(ა)იპ „საქართველოს პროფესიული კავშირების გაერთიანება“ და ირაკლი პეტრიაშვილი საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-13). შესაბამისად, საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს შრომის კოდექსის“ 39-ე მუხლის მე-2 წინადადებასთან (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) მიმართებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ასკვნის, რომ აღარ არსებობს სადავო ნორმის მოქმედი რედაქცია, რომელიც გაიმეორებს ძალადაკარგული სადავო ნორმის არსებითად მსგავს შინაარსს, რაც სასარჩელო მოთხოვნის აღნიშნულ ნაწილში, ერთმნიშვნელოვნად, იწვევს საქმის შეწყვეტას და გამორიცხავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მხრიდან, სამართალწარმოების გაგრძელების უფლებამოსილების გამოყენებას.

24. ზემოხსენებულის გათვალისწინებით, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, №1698 კონსტიტუციურ სარჩელზე საქმე უნდა შეწყდეს სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს შრომის კოდექსის“ 39-ე მუხლის მე-2 წინადადების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან, 26-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.

25. №1698 კონსტიტუციური სარჩელით, აგრეთვე, სადავოდ არის გამხდარი საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-3 წინადადების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან, 26-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით. აღსანიშნავია, რომ საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-3 წინადადების სადავოდ გამხდარი და მოქმედი რედაქცია იდენტურია. კერძოდ, ორივე მათგანი ითვალისწინებს შესაძლებლობას, დამსაქმებელი და დასაქმებული შეთანხმდნენ აღნიშნული შვებულებების დამატებით ანაზღაურებაზე.

26. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკით, გასაჩივრებული ნორმის ძალადაკარგულად გამოცხადების შემთხვევაში, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო საქმეზე წყვეტს სამართალწარმოებას, მოსარჩელე მხარესთან საქმის წარმოების გაგრძელების ინტერესის შესახებ პოზიციის გადაუმოწმებლად, როდესაც არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის სრულად ან მოთხოვნის ცალკეულ ნაწილში მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საკონსტიტუციო სამართალწარმოების მომწესრიგებელი კანონმდებლობით გათვალისწინებული რომელიმე საფუძველი (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 4 ნოემბრის №3/15/1462 განჩინება საქმეზე „ა(ა)იპ „ერთობა 2013“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8). შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული რომელიმე საფუძველი, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო წყვეტს საქმეზე წარმოებას, მიუხედავად იმისა, არსებობს თუ არა მოქმედ კანონმდებლობაში ძალადაკარგული ნორმის იდენტური/მსგავსი შინაარსის მქონე დებულება.

27. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიიღება, თუ იგი აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, „კონსტიტუციური სარჩელისადმი კანონმდებლობით წაყენებულ პირობათაგან ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია დასაბუთებულობის მოთხოვნა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი დასაბუთებული უნდა იყოს. მოსარჩელემ კონსტიტუციურ სარჩელში უნდა მოიყვანოს ის მტკიცებულებანი, რომლებიც, მისი აზრით, ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 19 ოქტომბრის №2/6/475 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ალექსანდრე ძიმისტარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, „კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის აუცილებელია, რომ მასში მოცემული დასაბუთება შინაარსობრივად შეეხებოდეს სადავო ნორმას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 5 აპრილის №2/3/412 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები − შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9). იმავდროულად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). წინააღმდეგ შემთხვევაში, კონსტიტუციური სარჩელი მიიჩნევა დაუსაბუთებლად და, შესაბამისად, არ მიიღება არსებითად განსახილველად.

28. საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-3 წინადადების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) შესაბამისად, „დამსაქმებელი და დასაქმებული შეიძლება შეთანხმდნენ აღნიშნული შვებულებების დამატებით ანაზღაურებაზე“. მოსარჩელე მხარის მიერ ხსენებულ ნორმასთან მიმართებით, იდენტიფიცირებული პრობლემა, არსებითად, უკავშირდება იმ გარემოებას, რომ დამატებითი ანაზღაურების საკითხის გადაწყვეტა დამსაქმებლის ნებაზეა დამოკიდებული.

29. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, სოციალური პოლიტიკის განსაზღვრის სფეროში სახელმწიფო თავისუფალი შეფასების ფართო საზღვრებით სარგებლობს (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2023 წლის 25 ივლისის №2/6/1675 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-21). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სახელმწიფო განსაკუთრებით ფართო დისკრეციას ფლობს სოციალური პოლიტიკის შემუშავებისას სხვადასხვა სოციალური ჯგუფებისათვის განსხვავებული სახის და ოდენობის მატერიალური სარგებლის განაწილებისას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 17 ნოემბრის №1/20/1706 განჩინება საქმეზე „ნუგზარი ოზიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-10). თავის მხრივ, სახელმწიფოს მხრიდან, ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულების, ბავშვის მოვლის გამო შვებულების, აგრეთვე ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების ანაზღაურების საკითხის მოწესრიგება, ანაზღაურების ამა თუ იმ მექანიზმის რეგლამენტირება, სწორედ სახელმწიფოს სოციალური პოლიტიკის სფეროს მიეკუთვნება. როგორც აღინიშნა, მოსარჩელე მხარის ინტერესს წარმოადგენს, კანონმდებლის მხრიდან, იმგვარი სისტემის/მექანიზმის შექმნა, რომლის ფარგლებშიც, დასაქმებული ქალები უზრუნველყოფილი იქნებიან, ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულებისა და ბავშვის მოვლის გამო შვებულების, აგრეთვე, ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების სათანადო ანაზღაურებით. ამ მხრივ, სახელმწიფო სარგებლობს თავისუფალი შეფასების ფართო ფარგლებით, შეარჩიოს ზემოაღნიშნული შვებულებების ანაზღაურების კონკრეტული მოდელი, განსაზღვროს მისი მახასიათებლები/პარამეტრები, მათ შორის, ანაზღაურების ვალდებულების ადრესატი სუბიექტები, იმდაგვარად, რომ უზრუნველყოს, ამ სფეროში, შვებულების ანაზღაურების საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებთან თავსებადი სისტემა.

30. ამ პირობებში, სოციალური პოლიტიკის სფეროში სახელმწიფოს თავისუფალი შეფასების ფართო ფარგლების გათვალისწინებით, მოსარჩელე მხარეს ეკისრება ვალდებულება, სათანადოდ და მყარად დაასაბუთოს, რომ საქართველოს კონსტიტუციით რეგლამენტირებული რომელიმე ძირითადი უფლების მოთხოვნას წარმოადგენს ორსულობისა და მშობიარობის გამო, ბავშვის მოვლის გამო და ახალშობილის შვილად აყვანის გამო, შვებულებების ანაზღაურების იმგვარი კონკრეტული მექანიზმის შექმნა, რომლის ფარგლებშიც, სახელმწიფო – მის მიერ განსაზღვრული ფულადი დახმარების ოდენობის მიღმა – დამსაქმებელს იმპერატიულად დაუდგენს ზემოაღნიშნული შვებულებების ანაზღაურების დამატებით ვალდებულებას. მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით, კონსტიტუციურ სარჩელში სათანადო დასაბუთება წარმოდგენილი არ არის. აღნიშნულის საპირისპიროდ, მოსარჩელე მხარის არგუმენტაციიდან იდენტიფიცირებადია, რომ მისი პოზიციით, დამსაქმებელი, ზოგადად, არ უნდა იყოს შვებულების ანაზღაურების პირდაპირი წყარო, არამედ იგი მხოლოდ არაპირდაპირ, მაგალითად, სახელმწიფო ფონდებში სავალდებულო შენატანის სახით, უნდა მონაწილეობდეს შვებულების ანაზღაურების მექანიზმში.

31. როგორც აღინიშნა, დღესდღეობით, სადავოდ გამხდარი შვებულებების ანაზღაურებისათვის სახელმწიფოს მიერ დადგენილი მექანიზმი, ერთი მხრივ, ითვალისწინებს სახელმწიფოს ბიუჯეტიდან, გარკვეული ოდენობით შვებულებების ანაზღაურების იმპერატიულ ვალდებულებას, ხოლო დამატებით ანაზღაურებაზე შეთანხმების შესაძლებლობას მხარეებს მიანდობს. ამგვარად, იმ პირობებში, როდესაც მოსარჩელე მხარე ვერ ასაბუთებს იმას, რომ საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული რომელიმე ძირითადი უფლების მოთხოვნას წარმოადგენს ორსულობისა და მშობიარობის გამო, ბავშვის მოვლის გამო და ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულებების ანაზღაურების კონკრეტული მოწესრიგების, მათ შორის, დამსაქმებლისადმი შვებულებების ანაზღაურების იმპერატიული ვალდებულების დამდგენი ანაზღაურების მექანიზმის შექმნა, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს არგუმენტაციას, რომ სადავო მოწესრიგება ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებს.

32. დამატებით, აღნიშნული მსჯელობის მიღმა, საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-3 წინადადება (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) იმთავითვე ვერ ჩაითვლება დამოუკიდებელ, უფლების მზღუდავ საკანონმდებლო დებულებად. კერძოდ, მისი შინაარსი ამოიწურება ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულების, ბავშვის მოვლის გამო შვებულებისა და ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების დამატებით ანაზღაურებაზე დამსაქმებლისა და დასაქმებულის შეთანხების შესაძლებლობის დეკლარირებით. შეთანხმების შესაძლებლობაზე პირდაპირი მითითების არარსებობის შემთხვევაშიც, შრომითსამართლებრივი ურთიერთობის მხარეები – დასაქმებული და დამსაქმებელი, თავისთავად, არ არიან შეზღუდულნი, სახელმწიფოს მიერ დადგენილი ფულადი დახმარების ოდენობის მიღმა შეთანხმდნენ შესაბამისი შვებულებების დამატებით ანაზღაურების საკითხსა და მის ოდენობაზე. ამგვარად, სახელმწიფოს მიერ სოციალური პოლიტიკის ფარგლებში რეგლამენტირებული საკანონმდებლო მექანიზმი ვერ ჩაითვლება უფლების მზღუდავ მოწესრიგებად, არამედ ნათელია, რომ იგი უფლების რეალიზების ხელშეწყობას ისახავს მიზნად.

33. ამრიგად, საქართველოს შრომის კოდექსში შვებულებების დამატებით ანაზღაურებაზე დამსაქმებლისა და დასაქმებულის შეთანხმების შესაძლებლობის რეგლამენტირებას, ნორმატიული თვალსაზრისით, არ გააჩნია დამოუკიდებელი, პრაქტიკული შინაარსი, რომელიც ზემოაღნიშნული შვებულებების ანაზღაურების მექანიზმს უფლების მზღუდავ შინაარს შესძენდა.

34. გარდა ამისა, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ითვალისწინებს იმ გარემოებასაც, რომ საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის პირველი წინადადების შესაბამისად, „ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულება, ბავშვის მოვლის გამო შვებულება და ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულება ანაზღაურდება საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით“. იმ შემთხვევაში, თუ მოსარჩელის პრობლემა უკავშირდება შვებულებების ანაზღაურების პროცესში დამსაქმებლის, ამა თუ იმ ფორმით, მონაწილეობის გამორიცხვას, ხსენებულ პროცესში დამსაქმებლის მონაწილეობის, როგორც საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული რომელიმე ძირითადი უფლების მოთხოვნად იდენტიფიცირებისა და ხსენებულის თაობაზე, სათანადო დასაბუთების წარმოდგენის გარდა, მოსარჩელე მხარემ სადავოდ უნდა გახადოს არა ის საკანონმდებლო ნორმა, რომელიც შრომის სამართლის ზოგადი პრინციპის სულისკვეთების გაზიარებით, დასაქმებულსა და დამსაქმებელს შორის დამატებით ანაზღაურებაზე შეთანხმების შესაძლებლობის დეკლარირებას ახდენს, არამედ ამავე კოდექსის ის საკანონმდებლო ჩანაწერი, რომელიც უთითებს რა აღნიშნული შვებულებების სახელმწიფო ბიუჯეტიდან ანაზღაურების თაობაზე, ორსულობისა და მშობიარობის გამო შვებულების, ბავშვის მოვლის გამო შვებულებისა და ახალშობილის შვილად აყვანის გამო შვებულების ანაზღაურების იმპერატიულ პასუხისმგებლობას, პირდაპირ და სრულად სახელმწიფოს აკისრებს.

35. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სასარჩელო მოთხოვნის ზემოაღნიშნულ ნაწილში №1698 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

36. ამავდროულად, რამდენადაც არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც უკავშირდება საქართველოს შრომის კოდექსის 39-ე მუხლის მე-3 წინადადების (2023 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან, 26-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით, №1698 კონსტიტუციურ სარჩელზე საქმე უნდა შეწყდეს.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტისა და 43-ე მუხლის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. შეწყდეს საქმე №1698 კონსტიტუციურ სარჩელზე („საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინებას დაერთოს მოსამართლე თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს შრომის კოდექსის“ 39-ე მუხლის მე-2 წინადადების არსებითად განსახილველად არმიღებასთან დაკავშირებით.

4. განჩინება გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

პლენუმის შემადგენლობა:

რევაზ ნადარაია

ევა გოცირიძე

გიორგი თევდორაშვილი

ირინე იმერლიშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

მანანა კობახიძე

ვასილ როინიშვილი

თეიმურაზ ტუღუში